Ünye, Samsun'un kazasi iken Samsun'a tekrar geri baglanacagi sözü verilerek, il olabilmesi için yeterli kazasi olmayan Ordu'ya"geçici olarak" baglanmisti. Bu sözün yerine getirilmemesi Ordu ile geçmiste çok sicak iliskiler kurulamamasina neden olmustur.
Ordu 1920 yilina kadar Trabzon Vilayeti'ne bagli bir kaza iken 04 Nisan 1921 tarih ve 69 sayili ''Ordu Müstakil Livasi Teskiline Dair Kanunla'' merkezi Ordu olmak üzere Canik Sancagi'na bagli olan Fatsa ve Ünye kazasi da Ordu'ya baglanmis ve müstakil Ordu Livasi teskil edilmistir.
Osmanli tasra yönetiminin temeli, timar sistemi denilen, bir kisim asker ve devlet görevlilerine vergi kaynaklarinin tahsis edilmesi ve buna karsilik onlardan devlet için hizmet beklenmesi sistemine dayanirdi.
Sancaklari ise Sancak Beyi denen kisi yönetir, bu kisi askeri ve idari islerin tümünden sorumlu olurdu.
1921 yilinda TBMM'de yapilan toplantida il olacak yerlesim yerleri açiklandiginda Giresun'un vilayet olmasi, Ordu'nun da buraya baglanmasi kararlastirilmis; Ordu'nun bu karara karsi çikilmasi üzerine vilayet yapilarak Ünye ve Fatsa Ordu'ya baglanmisti.
97 yil önce alinan bu kararin ardindan Ünye'de büyük bir miting düzenlenmis ve karar çok sayida telgraf çekilerek protesto edilmisti. Ancak tüm bu çabalar sonuç vermemis Ünye Ordu'ya bagli bir ilçe olarak kalmistir.
"Son Ünye Sancak Bey'i" adli çalismamda Ünye'nin Sancak Beyligi olusu ve Sancak Beyi Haznedarzade Süleyman Pasa'nin torunu Mehmet Nuri Pasa hakkinda asagidaki bilgilere ulastim
"Trabzon'un fethinden sonra yapilan idari yapilanmada Canik Sancagina bagli bir kaza olarak görünen Ünye, 1864 yilindan 1868 yilina kadar Sancak Beyligi oldu.
Bu, simdiki vilayete es bir idari sistemdi. Kendisine bagli kazalari vardi. Canik (Samsun) Sancagina bagli bir kaza iken, 1864 yilinda sancaga dönüstürülerek, Fatsa, Niksar, Erbaa, Bolaman ve Karakus Ünye'ye baglanmis.fakat sancaklik kisa sürmüs, 1864 yilinda yeniden kazaya dönüstürülerek Canik Sancagina yani Samsun'a, 1921 yilinda da Ordu iline baglanmistir.
Ünye tekrar kaza olarak Canik Sancagina Samsun'a baglaninca sancak beyligi makami kaldirildi. Böylece Nuri Pasa'nin Ünye'nin ilk ve son Sancak Beyi oldugu söylenir. Nuri Pasa Ünye'de yasadi ve vefat etti. Çamurlu Mahallesi Tepe mevkiinde aile kabristanligina defnedildi, mezari zamanla kayboldu. Bir zamanlar torunun torunu Prof. Dr. Ayse Yalin'la aile mezarliginda buldugumuz eski bir mezarin Nuri Pasa'nin mezari olabilecegi konusunda tahminlerimiz vardi..
1920 yilinda Ordu ile Giresun kaza olarak Trabzon Sancagina, Ünye ile Fatsa da Samsun Canik Sancagi'na bagliydi. 1920 yilindaki yeni idari yapilanma sirasinda Meclis Içisleri Komisyonu'nda Tirebolu, Görele ve Ordu kaza olarak Giresun'a baglanmis, Giresun'un ayri bir vilayet yapilmasi karari alinmisti.
O sirada Sarkikarahisar (Sebinkarahisar) milletvekili olarak Meclis'te bulunan ve aslen Mesudiyeli olan Serdarzade Mustafa Bey'in önderliginde verilen zorlu mücadeleler 1921'e kadar sürdü.
Serdarzade Mustafa Bey Ordu'nun ayri bir vilayet olmasi için çalisiyordu. Ancak Ordu'nun vilayet olmasi için yeterli miktarda kaza yoktu. Bu isin olabilmesi için Fatsa ve Ünye'nin Samsun'dan ayrilip Ordu'ya baglanmasi sartti.
Resmi Gazetenin 4 Nisan 1337 (1921) tarihli sayisinda, "69 sayili kanunla; Merkezi Ordu olmak üzere, Samsun'a bagli bulunan Fatsa ve Ünye kazalarinin buradan alinip, Ordu'ya baglanmasi suretiyle "Ordu müstakil vilayeti kurulmustur." karari çikti.
Bunu bu konuda yazdigi tarihi bir makalesinde Dr. Mürselin Günye söyle anlatmistir:
23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisinde (TBMM) Canik mebusu olarak Ünyeli Hasan Fehmi Efendi de bulunmaktaydi. Pontusçu Rumlara karsi daha iyi mücadele edilmesi için TBMM'de Giresun'un vilayet olmasi yolunda karar alindi. Ordu kazasi Giresun'a baglanmayi reddedince, yeni bir TBMM karari ile Ordu da vilayet yapildi.
Fakat Ordu'nun nüfusu ve çevresi bunun için yeterli degildi. Bu sebeple, Canik vilayetinin Ünye ve Fatsa kazalarinin da Ordu'ya baglanmasina karar v erildi. Ordulular vilayet olmak için gereken masrafi tamamen kendileri karsiladilar. Bu karar, cografi ve iktisadi farklilik sebebiyle tarih boyunca Ordu ile ilgisi pek az olan Ünye ve Fatsa'da büyük tepki ile karsilandi. Ünye ve Fatsa halki TBMM'ne çok sayida telgraf çekerek, bu kararin degistirilmesi, Ünye'nin vilayet yapilip Fatsa, Terme ve Karakus'un buraya baglanmasi isteklerini milletvekillerine bildirdiler. Ünye'de 17 Aralik 1920 tarihinde bunun için bir de miting yapildi. Ancak bu tesebbüsler sonuç vermedi ve Ünye o tarihten bu yana Ordu'ya bagli bir kaza olarak kaldi. Dr. Mürselin Güney
Bunu kabullenmek o günkü Ünye ve Fatsa ahalisine çok zor gelmistir. Baslangiçta buna tepki gösterilmisse de, o günün Fatsa'si ve Ünye'sinin ileri gelenlerinin bunun geçici bir baglanma oldugunu söylemeleri tepkiyi yatistirmistir.
Bu ileri gelen Ünyeli ve Fatsalilar neden böyle söylemislerdir?
Gerçekten böyle bir söz mü verilmistir… Yoksa ortaligin karismamasi, sükûneti saglamak üzere tamamen iyi niyetli olarak mi böyle söylemislerdir… Ya da el altindan Ordulularla gizli bir anlasma mi yapmislardir? Konu üzerinden yüz yil geçmesine ragmen aydinliga kavusmistir.
Kaynak: Yasar Karaduman "Son Ünye Sancak Beyi"
Osman Dogan Tarih Boyunca Ünye sayf. 356-361,
Dr. Mürselin Güney