225 yıllık ‘Genç Ağa’ anlatıldı…

Ünye Tarih Kültür ve Doğal Varlıkları Araştırma Derneği tarafından düzenlenen 3. Panelde Dernek Başkanı Ahmet Soylu, Ünye Ayanı Kapucubaşı Genç Mustafa Ağa yani Genç Ağa’ya ilişkin bilgi verdi. 

Dernek Başkanı Soylu panelde, İkizce (İfraz) Hanedanı Ünye Ayanı Musa Ağa, Çatak (İkizce Yöresi) Genç Ağaları, Asak (İlküvez Yöresi) Genç Ağaları, Asak (İlküvez Yöresi) Genç Ağalarının eşi Güllü Hanımın varisi olan Asak Ağaları ile ilgili yazılı kaynaklardan yaptığı araştırmalar sonucu ulaştığı yazılı kaynaklarıyla 225 yıllık verileri Ünyelilere aktardı.

Soylu, Genç Ağa’ya ilişkin şu bilgiyi aktardı:

“Osmanlıda, Ayanlar Dönemi’nde (1730-1840) Ünye ve çevresinin en önemli siyasi, ticari ve sosyal faaliyetleriyle öne çıkan karakterlerinden biri kuşkusuz Genç Mustafa Ağa, yani Genç Ağa’dır. Genç Mustafa Ağa’nın hayatı Ünye ve İfraz’da (İkizce) geçmiştir. Genç Ağa, devlet ricalinde, Ünye Ayanı olarak tanımlanırken, aile üyesi Musa Ağa ise, İfraz Hanedanı Ünye Ayanı olarak yer almıştır. Genç Ailesi, Çatak (Karlıtepe) Genç Ağaları ve Asak (İlküvez) Genç Ağaları olarak iki ayrı kola ayrılmıştır. Genç Ağa, her ne kadar Ünye Ayanı olarak bilinmekte olsa da, Genç Ağa ve ailesi İkizce ilçesinde de yerleşik yaşamıştır. Bu nedenle İkizce ilçemizin kısa tarihini ortaya koymak önemli olmaktadır.

İkizce ilçesi tarihi tarih boyunca Termedon- Termesos (Terme) şehri ve bu şehri oluşturan uygarlıkların yaşam alanları arasında yer almıştır. İkizce yöresi, doğrudan veya dolaylı olarak, Kaşkalar, Hititler, Frigler, Kimmerler, İskit(Sakalar) Amazonlar, Grekler, Persler, Büyük İskender, Mithridatesler (Pontus), Roma- Bizans, Trabzon Rum Komnenoslar Devleti, Müslüman Araplar ve 1080 sonrası Danişmentli Türklerinin fetihleriyle Türk İslamlarla tanışmıştır.

İkizce yöresi, Danişmentlilerden sonra Anadolu Selçukluları, Moğol Cengiz İmparatorluğu, Moğol kökenli İlhanlılar, Uygur kökenli Eratnalılar, Kadıburhaneddinliler ve Taceddinoğulları devletlerinin sınırları içinde yer almıştır. Taceddinoğulları bölgeyi savaşmadan, 1398 yılında Osmanlıya teslim etmiş,1402 Ankara Savaşı’nda Timur’a yenilen Osmanlıların yaşadığı Fetret Devrinde Taceddinoğulları yörenin yeniden hakimi olmuşlardır. Osmanlılar Fetret Devri’nden(1413) sonra, yine Taceddinoğullarından bölgeyi savaşmadan 1420 yılında teslim almıştır.

Bugünkü İkizce ilçesinin, Osmanlı dönemi, 1455 yılı tahrir defterlerine göre, Terme ana kazasına bağlı Kozan, İmirza Tumanı ve Bölük-ü Kayı’ya bağlı (Çaybaşı) Manastır, Havzı ve Karamihal ADLI tarihi köylerin bakiyesi olabileceği üzerinde durulmaktadır. İkizce ilçesi 1642 yılında ise İfraz adıyla bağımsız bir kaza olarak yer almıştır. İkizce ilçesi,  1834 yılından 1910 yılına kadar Ünye’ye tabi İfraz ve İfrazı (İkizce-Çaybaşı) Fenaris (Tekkiraz) kazaları olarak yer almıştır. İkizce ilçesi yerleşim yerleri 1910 yılında, doğrudan Ünye ilçesine, 1943 yılında Ünye kazası Tekkiraz bucağı,  1955 yılında Ünye ilçesi Çilader-Çaybaşı nahiyesine bağlanmış, 1991 yılında İkizce ilçesi olmuştur.

Genç Ağalar ailesinden İfraz hanedanı Ünye Ayanı Musa Ağa bu dönemde, ifraz (İkizce-Çaybaşı İlküvez) kazasının Müslüman ve gayrimüslim Ermeni ve Rum göçebelerinin de mutasarrıfıdır. Müslüman göçebeler yöreye 1834 yılı sonrası daha çok Akkuş çevresinden gelmişlerdir. Ermeni ve Rum göçebeler ise yine, 1834 yılı sonrası Çamlı Hemşin, Trabzon, Niksar ve Sivas gibi farklı yörelerden gelmiş olup, yerli gayrimüslim ahaliden değildirler. Bu tarihte Rumlar, Ünye şehir merkezi dışında kalan kırsalda, sadece İkizce ilçesi Kiraztepe ve Şentepe’de (Bolluk) köylerinde göçebeler olarak yaşamışladır. Yani Ünye şehir merkezinde zımmiyan olarak tanımlanan yerli Rumlar ile göçebe Rumlar karıştırılmamalıdır. Yine bu tarihte,   Ermeniler Ünye şehir merkezinde çok az olup, Ermeni taifesi ve Ermeni göçebeleri olarak tanımlanmışlardır. Ermenilerin Ünye ve çevresinde yerlilikleri yoktur. Göç hikayeleri daha yakın dönem göçlerdir.”

Ünye Kent / Yücel ARSLANTEKE