Eğitime Yenik Düşen Kilise

Yüksel SEN

Orta Mahalle’de Ortaokul'un bahçesinde bulunan ve semtin KILISE TEPESI diye çagrisimina yol açan, 1873’lü yillarda yapildigi, Çan Kulesi’nde bulunan yazili levhada kayitli o muhtesem Kilise binasi bugün sadece anilarda ve çekilen fotograflarda yasiyor.

 Simdi bu fotograflari gören herkesin, “yazik olmus” dedigi bu KILISE’nin yikilis öyküsünü anlatayim sizlere.

Yil 1955.

Ortaokul'da okuyan ögrenci sayisi, her yil yüzde yüz arttigi için mevcut binadaki derslikler ögrencilere yetmedi, yeni bir okul binasina ihtiyaç duyuldu. Bu durum ilgili birimlerce de yapilan tetkik sonucu onaylandi. ÜNYE'ye yeni bir ortaokul binasi ve spor kompleksleri yapimina karar verildi. Insaat alani olarak da mevcut okulun çevresindeki bahçeler seçildi. Ama gel gör ki bu bahçede büyük bir KILISE binasi var; çevre kavak, elma, armut, taflan, dut ve ceviz agaçlari ile kapli. Kilise ile bu agaçlarin bulundugu yer, ANADOLU’daki pek çok açik hava tiyatrosundaki amfi tiyatrolar misali 15 - 20 metre yüksekliginde, boydan boya uzanan sahan taslarla yapilmis merdivenlerle dolu. Görüntü muhtesem mi muhtesem. Baharda bu agaçlar yeserince o bahçe yeryüzü cenneti olurdu. Mahalle çocuklari burada çesitli oyunlar oynar, çevre halki genis alanda findik harmani yapardi. Ögrenciler ve sivil halk voleybol ve futbol oynardi. Kilise binasinda Ünye Halkevi Tiyatro Kolu’nu olusturan ekip temsiller verirdi. Ortaokul ögrencileri, kis aylarinda beden egitimi derslerini kilise’nin içindeki salonda yapardi. Bu kadar çok amaçli kullanilan, bu muhtesem bina, sanki memlekette okul ve spor kompleksleri yapilacak baska bir Hazine arazisi yokmus gibi bir gün geldi, yetkili birimlerin kararina yenik düstü.

Bir sabah, yataklarimizdan kalkip, pencereden disariya baktigimizda gördük ki; isçiler ellerinde kürek ve kazmalar, KILISE binasini yikmaya baslamislar. Ilk is olarak, çatidaki kiremitler yere indirildi, yaklasik bir metre kalinligindaki ve horasanla yapilmis duvarlar amelelerin hummali çalismalarina tahammül edemedi ve kisa bir zaman sonra o görkemli bina yerle bir oldu.

Simdi sadece fotograflari hatira olarak kalan ve yikilmadan önceki yillarda burada Ortaokulda okumus olanlarin belleklerinde yasayan bu kilise binasini size birazcik anlatayim.

1873 tarihinde insa edildigini, çan kulesi'ne yerlestirilen levhadan ögrendigimiz bu bina çok genis bir alani kapliyordu. Ön giris kapisinin üstü ovaldi. Kapi iki kanatli ve sacdandi. Ön yüzde alti, yanlarda da ikiser penceresi vardi. Pencereler gömme demir parmakliklarla kapliydi. Her iki yandaki pencerelere sonradan iki kanatli tahta kapak takilmisti. Binanin sag ve sol cephelerinde ikiser adet, üçgen seklinde drenajlar vardi. Bu drenajlar binanin saglamligini saglardi.

Çati besikörtüsü seklinde yapilmisti. Kuyumcuogullari ve ögretmen Sevket Beyler’in evine bakan arka cephe, disa dogru yarim daire seklindeydi. Üzerinde demir parmaklikli küçük pencereler vardi. Bu oval kisim kilisenin ayin mahalli olarak kullanilirmis.

Çati kiremit örtülüydü, fakat yillarin bakimsizligi ile kiremitlerin büyük bir kismi kirilmisti, mahalle çocuklari sag ve soldaki drenajlara tirmanarak kilisenin çatisina çikarlardi. Kuslarin öncü oldugu tozlanma neticesi burada çesitli agaç ve bitkiler büyümüstü.

Ön kapinin sag tarafinda çokgen seklinde kesme tastan insa edilmis çan kulesi vardi. Bu çan kulesinin kampana mahallini muhtemelen vefat yili olan 1923 yilindan önce Giresunlu Meshur Topal Osman Aga ve adamlari, halat takip, yerle bir etmisler.

1944 yilinda Hakk’in rahmetine kavusan babaannem ve daha yasli aile büyüklerim olaya tanik olmuslar, sohbet  toplantilarinda, devamli anlatirlardi.

Mahalle çocuklari sik sik bu kuleye çikar, çevreyi tarassut ederlerdi. Kilise'nin içi, yerden çatiya kadar yükselen mermer sütunlarla doluydu. Bu sütunlari, bir insan kollarini açip kavrayamazdi. Kilisenin içinde çan kulesine çikmak için merdiven yapilmisti. ZANGOÇ buradan kuleye çikar, çani çalmak suretiyle, âyin zamaninin geldigini halkina duyururmus.

Kilisenin bahçesinde çok degisik meyve agaçlari ve süs bitkileri vardi.

Bahçede, zaman zaman yapilan kazilarda Marsilya kiremidi ile örtülü kanaletlere rastlanir ve bu kanaletlerden insan iskeletleri çikardi. Evimiz bu bahçeyle karsi karsiya oldugu için, yapilan tüm çalismalari rahatlikla izlerdik.

Kilise islevini yitirip, bina ortaokula devredilince, okul idaresi zemine ahsap döseme yaptirmis, âyin mahallini de yerden 1 - 1,5 metre yükseltmek suretiyle sahne sekline sokmustu. Mermer sütunlar arasina kontrplâk levhalar konularak, zemin dikdörtgen seklinde daraltilmis, güzel bir salon olusturulmustu.

Bu salonda, okul idaresi ve Halkevi Temsil Kolu tiyatro gösterileri ve çesitli etkinlikler sergilerdi. KANUN ADAMI, IHTIYAR KIZ, ÇIG, YA ISTIKLÂL YA ÖLÜM Halkevi Temsil Kolu’nu olusturan, ögretmen Burhan HANHAN, Foto Ahmet SEN, Terzi ADIL, Kuyumcu Cemal ve Noter Nejat ÇOLDUR ve arkadaslari tarafindan burada oynanan oyunlarin birkaçidir.

Yukarida da vurguladigim gibi, kis aylarinda okulun beden egitimi dersleri de burada yapilirdi. Salonda atlama kasasi, çember, yer minderi gibi degisik spor malzemeleri vardi.

Ayrica Kilise yapilirken, mermer sütunlar arasina demir baglantilar konmustu. Yaklasik 5 - 10 cm genisliginde, 2 – 3 cm kalinliginda 15 - 20 metre uzunlugundaki bu demirlerden, gemileri iskele babalarina baglamakta kullanilan çok katli kendir halatlar sarkitilmisti. Uçlarinda da demir halkalar vardi, ögrenciler bu halkalara tutunarak barfiks yaparlardi. Salonun yanlarinda kalan kisimlarini ise, okul idaresi depo olarak kullanirdi.

Evet degerli okuyucular,  kilise islevini yitirince, çok degisik amaçlar için kullanilan ve simdi yerinde, egitime yönelik binalar ve spor salonlari yükselen bu muhtesem tarihî yapi ve yemyesil kavak ve meyve agaçlari ile kapli seyir mahalli bahçe, nam-i diger KILISE TEPESI yok edildi.

Ne hazin degil mi?

Ama ne yapalim!? Egitime yenik düsen tarihi kilise simdi yok! Elimizde sadece 1930’lu yillarda babam rahmetli Foto Ahmet SEN'in çektigi fotograflar var.

Ileride gençlerimize bu fotograflari gösterip, Orta Mahalle’de, simdi Meçhulasker Ilkögretim Okulu olarak kullanilan binanin yerinde bir zamanlar böyle bir KILISE vardi diyebilecegiz.

Bir TARIH böyle yok oldu!.. Degerli okuyucular!

Kalin saglicakla…