Gemileri Yaktılar İspanyadan Kovulan Yahudiler Sultan İkinci Beyazıt 150 bin Yahudi’yi ölümden kurtardı

Tarik bin Ziyad,  Emeviler tarafindan, Ispanya’yi fethetmekle görevlendirilmisti. 70.000 kisilik kuvvetiyle MS 711 tarihinde Cebelitarik Bogazi’ni geçti.  Askerlerine geri dönme umudu birakmamak için, bütün gemileri yaktirdi.

“Gemileri yakmak” deyimi bu olaydan sonra kalmistir.

Basarili bir askerî harekâtla Kuzey Ispanya’ya kadar ilerleyen Tarik bin Ziyad, önemli sehirleri aldi, Endülüs Medeniyeti’nin yolunu açan komutan olarak tarihe geçti.
Ispanya’nin güneyinde bu tarihte Endülüs Emevi devletini kuran Müslümanlar, 711 den1492’ye kadar burada kalmislardir. Müslümanlar ilim ve medeniyette o kadar ileri gitmislerdir ki, Hiristiyanlar, Müslümanlarin yaptiklari essiz eserlerin tamamini tahrip etmelerine ragmen, simdi bile bunlarin izleri vardir. 
Ispanya’da, Kurtuba (Cordoba) ve Girnata (Granada) sehirlerinde üniversiteler kurulmustur.

Ispanya ve Yahudiler

Sekizinci yüzyilda Müslümanlar, Iber Yarimadasini  yani  Ispanya’yi, fethettiklerinde  bölgede yasayan Hristiyanlar ve Yahudilere vergilerini verdikleri sürece, dinlerini korumalarina izin verilmisti böylece Yahudiler Ispanyada yasamaya devam ettiler. 

Bu dönemde ticaret, egitim, bilim ve ticarette rahat ve huzurlu bir yasama kavusmuslardi. Bu yüzden Ispanya, dünyanin en önemli Yahudi merkezi olmustu.

Ancak zamanla Ispanya yarimadasindaki Islami yönetim zayiflamis ve 14cü yüzyilda,  Ispanya yarimadasi Hristiyanlarin  hakimiyetine geçmistir.

Engiziyon

Hristiyanlarin ilk icraatlarindan biri Yahudilerin, Hristiyanlastirilmasi olur. 

Yahudiler için, bir zamanlar cazibe merkezi olan Ispanya, artik cehenneme dönmüstür. Buna ragmen, 15ci yüzyila kadar,  Yahudiler burada varligini sürdürmeyi basarmistir.

Kastilya Kraliçesi Isabel ile Aragon Krali Ikinci Ferdinand evlenerek, iki büyük gücün birlesmesi saglaninca, 1478’de kurulan Ispanyol Engizisyon Mahkemesi binlerce Yahudi’nin ve  Hristiyan olan Yahudilerin ölüm emrini vermisti. Binlerce Yahudi, Engizisyon mahkemesi tarafindan Hiristiyanligi kabul etmeye zorlandi kabul etmeyenler iskence ile öldürüldü, yakildi, mallari yagma edildi.

Kisa zamanda Ispanya'da tek bir Musevi ve Müslüman birakilmadi. Tarihçilerin belirttigine göre Engizisyon Mahkemesi, 18 sene içinde 24.000' den fazla Müslüman'in da idamina karar verdi.

Endülüs sadece insani ile degil; tarihi, sanat ve ilmi eserleriyle, zengin kütüphaneleriyle, cami ve medreseleriyle beraber tarihten siliniyordu.

Ispanyol Engizisyonu, Müslümanlarla Yahudilerin Hristiyan olmalarini hedeflemisti. 200.000'e yakin Yahudi ve çok sayida Müslüman Ispanya'yi terk ettiler.

Müslümanlarin son kalesi olan Beni Ahmer devleti de yikilinca (2 Ocak 1492), hem baskent Girnata’daki büyük Yahudi cemaati, hem de Ispanya’da yasayan diger Yahudiler için, daha zor günler baslamisti.

31 Mart 1492’de Birinci Isabel ve Ikinci Ferdinand, Yahudilerin “Hristiyanlari kendi kutsal inancindan döndürmeye çalistiklari” gerekçesi ile Ispanya’yi dört ay içinde terk etmelerini emreden, Elhamra Kararnamesini imzaladilar. Üstelik giderken, sahip olduklari altin, gümüs  vb. yanlarina almalari yasaklandi.

Kemal Reis komutasinda 

Osmanli kadirgalari

Ispanya’ya dogru yola çikar!

Kararnamenin ardindan,  300 bin Yahudi’nin, 150 bini, Ikinci Beyazit’in donanma gemilerini, Ispanya’ya göndermesi ile güvenli bir sekilde Osmanli topraklarina vardilar.

Üstelik onlar en sanslilar arasinda yer aldi. Çünkü Portekiz’e kaçanlar, bes yil sonra Portekiz’in de ayni karari almasi ile yeninden yollara düserken, Kuzey Afrika’ya geçenler, çöllerde vahsi hayvanlar ve zorlu doga kosullari ile karsilasirlar.

Piri Reis´in amcasi Kemal Reis´in kumandasindaki Osmanli kadirgalariyla gelen göçmenler basta Istanbul, Edirne ve Selanik olmak üzere, Izmir, Manisa, Bursa, Gelibolu, Amasya, Patros, Korfu, Larissa ve Manastir´a yerlestiler. Istanbul o dönemde 30.000 nüfus ve 44 sinagoguyla Avrupa’nin en büyük Yahudi yerlesim yeri olmustur.

Mal varliklarinin çogunu Ispanya’da birakan, yanlarina almis olduklari mallari da Italya’da ugradiklari limanlarda soyulan Ispanyol Yahudileri Osmanli topraklarina elleri bos gelmelerine ragmen Osmanli devletinin kendilerine saglamis oldugu imkânlarla kisa zamanda durumlarini düzelttiler.

Bunlarin bazilari ticari alanda ilerlerken bazilari da devlet kademelerinde önemli mevkilere geldiler. Ispanya´da devlet görevinde bulunanlar, Osmanli imparatorlugunda saraya çikarildi. Basta dis iliskiler ve maliye olmak üzere çesitli konularda görev edindiler. 1493´te Osmanli´ya ilk matbaayi getiren Yahudiler ayrica barut imali ve top dökümü konularinda uzmanlasmis olduklarindan Osmanli ordularini bu silahlarla donattilar.

Osmanli imparatorlugu sadece engizisyondan kaçan Yahudilere degil Orta ve Dogu Avrupa Yahudilerine de kucak açmistir. 1497-1498´de Portekiz´den göç edenlerin çogu, Ispanyol asilli dindaslari gibi huzuru Osmanli topraklarina siginmakta bulmuslardir.

Sultan Ikinci Beyazit

1448'de Dimetoka'da dogdu. Babasi Fatih Sultan Mehmet, annesi Mükrime Hatun’dur. Dinine çok bagli oldugu için kendisine Beyazit-i Veli denildi. ve 26 Mayis 1512'de vefat etti.

Yavuz Sultan Selim’in babasi olan Ikinci Beyazit 1481 yilinda tahta geçmis ve 31 yil boyunca ülkeyi yönetmistir.

Birçok basariya imza atan Ikinci Beyazit, Elhamra Kararnamesi ile Ispanya’yi terk etmek zorunda birakilan Yahudilere kucak açmis,  Osmanli donanmasini Ispanya’ya göndererek, 150 bin Yahudi’yi Osmanli topraklarina kabul etmistir..

Yahudiler Ispanya’dan kovuluyor

Ikinci Beyazit, yayinladigi bildiri ile Yahudi göçmenlere, Osmanli topraklarina yerlesme hakki tanidigini ve topraklarina yerlesen Yahudilerin Osmanli vatandasi olacagini duyurdu.

Bölge valilerine ferman göndererek, Yahudilere hosgörü ile yaklasilmasini emretti. Yahudi göçmenlerin reddedilmesi veya kötü muamele edilmesi durumunda, sorumlularina sert cezalarin verilecegini duyurdu.
Ispanya’dan kovulan Yahudilerin bir kismi ise Yunus Kralligi altinda olan Fas, Tlemcen gibi Müslüman ülkelere göç ettiler. Fakat o ülkelerde yasamalarina izin verilmedi ve birçogu açliktan hayatini kaybetti. 
Napoli ve Sicilya’ya giden Yahudilere ise daha iyi davranildi. Gelenlere maddi yardim yapilmis olmasina ragmen, bu miktar hepsini yasatacak kadar çok degildi. Birçogu hayatlarini sürdürebilmek için çocuklarini Hiristiyanlara satmak zorunda kaldilar

Kaynak:
https://en.wikipedia.org/wiki/Bayezid_II

http://ilmfeed.com/when-the-islamic-state-saved-150000-jews/

https://keeneshort.com/tag/spanish-inquisition/