Türkçeyi yazmak için kullanilan Arap harfleri yerine Lâtin alfabesinden alman harfler
Türk dilinin özelliklerini belirten isaretlere de yer vererek Türk Harfleri adi ile kabul edilmistir.
Harf Inkilabi yazi dilinde kullanilan Arap harflerinin yerine yeni Türk harflerinin alinmasini ifade eder.
Yasar Karaduman
Arap harfleri Türk dili için yetersiz ve elverissizdi. Türkçe Arap harfleri ile kolay yazilip okunamiyordu. Okuyup yazmayi kolaylastirmak ve yaymak modern egitim ve ögretimin gerçeklesmesine çalismak ancak “Harf Devrimi” ile saglanabilirdi.
Harf Devrimi 1000 yillik Arap harfleri ile yazi yazmak gelenegini birakarak bati kültürü ile yakinlasma sagladigindanAtatürk'ün önderliginde kültür devrimine yol açan büyük bir devrimdi.
Atatürk Harf Devrimini sadece kolay okuyup yazma için bir yazi teknigi sorunu olarak ele almamistir. Lâtin alfabesinden alinan Türk harfleri bati uygarligina katilma isini de kolaylastirmistir. Harf Devrimi ayni zamanda Türkçelestirme akimina hiz vermistir.
Harf Devrimi kolay okuyup yazma yaninda okuma aliskanligini da artirmis ve yaymistir. Harf Devriminin en önemli yönü Kültür Devriminin temel yapisini teskil etmesi Türk kültürünün gelismesine imkân vermis olmasidir.
Atatürk ve Harf Reformu
Mustafa Kemal de bu konuyla 1905-1907 tarihleri arasinda Suriye'deyken ilgilenmeye basladi. 1922 yilinda Atatürk Halide Edip Adivar'la yine bu konu hakkinda konusmus ve böylesi bir degisikligin sert önlemler gerektirecegini söylemisti.
Eylül 1922'de Hüseyin Cahit'in Istanbul basin yayin üyelerinin katildigi bir toplantida Atatürk'e sordugu 'Neden Latin harflerini kabul etmiyoruz?' sorusuna, Atatürk 'Henüz zamani degil' yanitini vermisti.
Komisyonun tartistigi konulardan biri eski yazidaki kaf ve kef harflerinin yeni Türkçe alfabede q ve k harfleriyle karsilanmasi önerisiydi. Ancak bu öneri Atatürk tarafindan reddedildi ve “Q” harfi alfabeden çikartildi.
Yeni alfabenin hayata geçirilmesi için 5 ila 15 senelik geçis süreçleri öngören komisyonda bulunan Falih Rifki Atay'in aktardigina göre Atatürk 'bu ya üç ayda olur, ya da hiç olmaz' diyerek zaman kaybedilmemesini istedi. Alfabe tamamlandiktan sonra 9 Agustos 1928'de Atatürk alfabeyi Cumhuriyet Halk Partisi'nin Gülhane'deki galasina katilanlara tanitti.
11 Agustos'ta Cumhurbaskanligi hizmetlileri ve milletvekillerine, 15 Agustos'ta da üniversite ögretim üyeleri ve edebiyatçilara yeni alfabe tanitildi.
Agustos ve Eylül aylarinda da Atatürk farkli illerde yeni alfabeyi halka tanitti. Bu sürecin sonunda komisyonun önerilerinde, kimi ekleri ana sözcüge birlestirme amaçli kullanilan tirenin atilmasi ve sapka isaretinin eklenmesi gibi düzeltmeler yapildi. 8-25 Ekim tarihleri arasinda resmi görevlilerin hepsi yeni harfleri kullanimla ilgili bir sinavdan geçirildi.
Türklerin ilk alfaqbesi
Türkler, tarih boyunca degisik alfabeler kullanmislardir. Türklerin kullandigi ilk alfabe, Göktürk Alfabesi'dir. Bu alfabe ayni zamanda ilk milli alfabemizdir. Bundan sonra Uygur Türkleri kendilerine mahsus bir alfabe kullandilar. Islâmiyet'in kabulünden sonra Arap Alfabesi kullanilmaya baslandi. Arap harfleri, Türk Dili için uygun degildi.
Ilerlemenin önündeki en büyük engel cehaletti. Milleti bu durumdan kurtarmaya kararli olan Mustafa Kemal Atatürk, kurtulusun yolunu da su sözü ile gösterdi:
'Büyük Türk milleti, cehaletten az emekle kisa yoldan ancak; kendi güzel ve asil diline kolay uyan böyle bir vasita ile siyrilabilir. Bu okuma yazma anahtari ancak Lâtin esasindan alinan Türk alfabesidir'.
Okur-yazarligi yaymak ve cehaleti kisa zamanda gidermek için, Atatürk'ün emriyle bir komisyon kurulup yeni Türk alfabesi hazirlandi. Harf Inkilâbi'nin ilk müjdesini Mustafa Kemal 8 Agustos
'Arkadaslar, bizim güzel ahenkli zengin dilimiz yeni Türk harfleri ile kendini gösterecektir. ... Yeni Türk harflerini çabuk ögrenmelidir. Vatandasa, kadina, erkege, hamala, sandalciya ögretiniz. Bunu vatanperverlik ve milliyetperverlik vazifesi biliniz. Bu vazifeyi yaparken düsününüz ki bir milletin, bir toplumun yüzde onu okuma yazma bilir, yüzde sekseni bilmezse, bundan insan olanlar utanmalidir'.
Bundan sonra yeni Türk harflerinin yayginlastirilmasi için bir seferberlik baslatildi. Basögretmen Atatürk, yurt seyahatine çikip, kara tahta basinda yeni Türk harflerini vatandaslara ögretti. Ankara'da toplanan ögretmenler birligi kongresinde, ögretmenler, Atatürk'ün açtigi bu yeni yolda sabirla çalisacaklarina ant içtiler. üç ay gibi kisa bir zamanda inkilâp gerçeklesti. 1 Kasim
Harf devrimi neden yapildi?
Türkiye’de harf devriminin okuma yazma oranini artirdigi iddia edilir. Bu bir bakima dogrudur. Çünkü Latin harflerini okuyup yazanlarin oraninda büyük artislar olmus Harf devriminden bu zamana kadar okuma yazma seferberliklerinin artmasiyla nüfusun tamamina yakini okuma yazma ögrenmistir.
Devrimin yapilma gerekçelerinden biri Cumhuriyetin ilan edildigi yillarda okuma yazma oraninin yüzde 10’un çok altinda oldugu iddia edilir. Fakat Ittihat ve Terakki hükümetinin savas öncesi yaptigi bir arastirmaya göre nüfusun yaklasik yüzde 30-40’i okuma yazma bilmektedir. 1895 yilina ait Osmanli istatistiklerine göre bu sayi yüzde 60’a yakindir. Çünkü ülkenin her tarafina açilan sibyan ve mahalle mekteplerinde çocuklara okuma yazma ögretilirdi.
Ünye Canik Tarih ve Kent Kültürü Dergisi sayi 18
KAYNAKLAR
1. Yusuf Akçay, “Osmanli Dönemi Alfabe Tartismalari Baglaminda Dr. Ismail Hakki Bey ve Islah-i Huruf Cemiyeti.”
2. Sinan Meydan, “Cumhuriyet Tarihi Yalanlari(1. Kitap).”