İstiklal Marşı İki Defa Bestelendi İlk üç yıl dört İstiklal Marşımız vardı

12 Temmuz 1923 - Istiklal Marsi için Ali Rifat Çagatay’in besteledigi eser seçildi. Bu mars 7 yil okunduktan sonra 1930'da Osman Zeki Üngör’ün bestesiyle degistirildi. Istiklal Marsimizin 1924 yilindaki ilk bestesi  alaturkaydi.

Istiklal Marsi’nin yazilisi ve bestelenmesi

Istiklal Marsi, Türkiye Cumhuriyeti'nin ve Kuzey Kibris Türk Cumhuriyeti'nin milli marsidir.
Sözleri Mehmet Akif Ersoy'a, bestesi Osman Zeki Üngör'e ait olan bu eser, 18 Mart 1921'de TBMM tarafindan Türkiye Cumhuriyeti'nin Milli Marsi olarak kabul edilmistir.
Maarif Vekâleti, 1921'de bir güfte yarismasi düzenlemis, söz konusu yarismaya toplam 724 siir katilmistir. Kazanan güfteye para ödülü kondugu için önce yarismaya katilmak istemeyen Mehmet Akif Ersoy, Maarif Vekili Hamdullah Suphi'nin israri üzerine 'Kahraman Ordumuza' adadigi siirini yarismaya sokmus, yapilan elemeler sonucu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin 12 Mart 1921 tarihli oturumunda Mehmet Akif'in siiri,

kabul edilmistir.
Siirin bestelenmesi için açilan yarismaya 24 besteci katilmis, 1924 yilinda Ankara'da toplanan seçici kurul, Ali Rifat Çagatay'in bestesini kabul etmistir. Bu beste 1930 yilina kadar çalindiysa da 1930'da degistirilerek, dönemin Cumhurbaskanligi Senfoni Orkestrasi Sefi Osman Zeki Üngör’ün hazirladigi bugünkü beste yürürlüge konmus, toplamda dokuz dörtlük ve bir beslikten olusan marsin armonilemesini Edgar Manas, bando düzenlemesini de Ihsan Servet Künçer yapmistir.
 

Birden fazla Milli Mars
O siralarda Edirne’de müzik ögretmeni Ahmet Yekta Madran, kendi marsini Edirne ve havalisinde yaymaya ve söyletmeye baslamistir. Izmir’de müzik ögretmeni bulunan Ismail Zühdü de kendi marsini Izmir ve havalisi ile Eskisehir’de yaymakta idi. Ankara’da da Zeki Üngör’ün marsi söylenmekte olup Istanbul’da ise iki mars söylenip yayinlanmaktaydi. Bunlar da Istanbul tarafinda birçok mekteplerde ögretmenlik yapan Zati Arca’nin, Kadiköy tarafinda ise Ali Rifat Çagatay’in bestesi söylenmekteydi.
Bu durum birkaç yil böylece devam etmis ve 1924’te Ali Rifat Çagatay’in marsi resmi mars olarak kabul edilmistir. Bu mars 1924’ten 1930 yillarina kadar söylenip çalindiktan sonra 1930 yilinda yeni bir emirle Zeki Üngör’ün bestesi milli mars bestesi olarak kabul edilmistir.

Zeki Üngör, Istiklâl Marsi’nin bestelenis hikâyesini söyle anlatmistir:

'Istiklâl savasinin devam ettigi siralarda ben, Muzika-i Humayun muallimi idim, dogrudan dogruya Saray’a ve Vahdettin’e bagliydik. Bando, Fasil Takimi ve Orkestra benim emrimde idi. Kurtulus ordusu süvarilerinin Izmir’e girdiklerinde oturuyorduk. Kapi çalindi. Ilkokul ögretmeni Ihsan merhum geldi. Büyük bir heyecan içinde, süvarilerin Izmir’e girislerini anlatmaya basladi. Hepimiz cosmustuk. Hemen kalkip piyano basina geçtim. Ve derhal içimde dogan parçayi çalmaya koyuldum.
Ilk etapta marsin giris kismindaki akoru olusturdum. Bu sekilde iki, üç mezür yaptim. Arkadaslarim: 'Aman dediler, bu çok güzel bir sey olacak.'  O anlatti, ben çaldim. Böylece kisa zamanda eserin taslagi ortaya çikti. Ertesi gün de çalistim. Iki gün sonra beste bitti.

Arkadaslara gösterdim. Çok begendiler. Bunun üzerine bu müzigi milli mars olarak takdime karar verdim.
On bes gün sonra beni Ankara’dan çagirdilar, gittim. Bana Muzika-i Hümayun’u (Cumhurbaskanligi Orkestrasi) bütün kadrosu ile Ankara’ya nakletmek vazifesi verildi.  Vahdettin henüz padisah oldugu için bu isleri gizli yapiyorduk. Bir ay sonra da kimseye bir sey söylemeden Ankara’ya gittim. Ve hemen Istanbul’daki arkadaslari bir telgrafla çagirdim. Üç gün sonra geldiler. Böylece milli marsi bu heyete ilk defa Ankara’da verilen o baloda Atatürk’ün huzurunda çaldik. Iste Milli Mars böyle bestelendi.”
Bestekârin bu anlatisindan, eseri önce sözsüz olarak besteledigi ve daha sonra Mehmet Akif’in siirini besteye giydirdigi anlasilmaktadir. Bu sebepten meydana gelen prozodi hatalari olmustur. Marstaki bu teknik hatalardan baska ses ritminden agir çalinip söylenmesinde bestekârin kusuru basta gelmektedir. Besteci bu durumu söyle anlatmistir:
“Ben Istiklal Marsi’ni bestelerken kulaklarimda Izmir’e kosan atlilarin dörtnal sesleri vardi. Eserin basinda metronomu (1 dörtlük=80) olan bir eser hiçbir vakit cenaze marsina benzemez.
Agir tempolu çalinisi ise; 'Sahibi’nin Sesi' stüdyosunda orkestra ile plaga çaldigimiz zaman teknisyenler, bunun çok süratli bir mars oldugunu ve dolayisiyla plagin ancak yarisini doldurdugunu söylediler. O anda aklima bir sey geldi: 'Marsi biraz agir çalalim, böylece plak dolar. Sonra çalinirken gramofon biraz hizliya ayarlanir, olur biter.' dedim. Fakat bilahare böyle bir fikir vermekle hata ettigimizi anladim. Çünkü mars çalinirken gramofonun hizliya ayarlanmasi gerekecegini kim bilebilirdi?”
Görüldügü gibi tam bir alaturka davranisla Istiklal Marsi’mizin en can alacak noktasi; ritmi, ölü dogmustu.
Plak yayildiktan sonra agir ritim de hafizalara yerlesti ve besteci ölümüne kadar bu agir ritmi düzeltmeye ugrasti durdu.
Ayrica, Marsin Türk temlerini ifade etmedigi ve hatta “Karmen Silva” isimli bir operetten alindigi da iddia edilmistir.
Bu konudaki makul olan umumi kanaat; her ne kadar yeniden daha iyisini yapmak imkânsiz degilse de eskisinin artik tarih olmuslugu hakikati nazara alinarak, bunun üzerinde gerekli rötuslarla mevcudu onarmaktir.(Viki)

  YENI TON AYARLAMASI YAPILDI
Törenlerde yasanan mars kargasasina Kültür ve Turizm Bakanligi son noktayi koydu. Istiklal Marsi'nin söylenisindeki zorluk üzerine harekete geçen Bakanlik, marsin temiz ve dogru söylenmesi için dört farkli yorum halinde kaydederek, 'prestij CD' si hazirladi. 5 bin adet basilan CD, büyükelçiliklere, askeri yerlere, okullara, kamu kurumlarina ve yabanci temsilciliklere dagitildi.

Kültür ve Turizm Bakanligi Güzel Sanatlar Genel Müdürlügünce gerçeklestirilen bu çalisma, Cumhurbaskanligi Senfoni Orkestrasi ve Devlet Çok Sesli Korosu’nun icrasiyla TRT Ankara Radyosu Büyük Stüdyoda kaydedildi.
      Kayitlari ile ilgili teknik açiklama :
      1. Istiklal Marsi / sol minör tonunda (Koro ve Orkestra)
      2. Istiklal Marsi /sol minör tonunda / Orkestra (Gerektigi zaman canli ses

          topluluklarina eslik olarak kullanilabilir.)
      3. Istiklal Marsi / mi minör tonunda / Koro ve Orkestra ( Genç koro

           veya ses topluluklarinin zorlanmalari durumunda)
      4. Istiklal Marsi / mi minör tonunda / Orkestra (Özellikle genç ses

          topluluklarinin zorlanmadan söylemeleri için)

Istiklal Marsi’nin Alaturka  ilk bestesi:

https://www.youtube.com/watch?v=lWC4F-FLNxs

Istiklal Marsinin baska bir bestesi:

https://www.eba.gov.tr/video/izle/65450620f3ce575fd4fc38d3f158c9992dde50daa0001

Mehter Marsi gibi Istiklal Marsi

https://www.youtube.com/watch?v=ogsduqMPpnk

Canik Dergisi sayi 18

Kaynak: Ilkadim Dergisi, Kültür ve Turizm Bakanligi,