Mihrimah Sultan ve Bitli Rüstem Paşa

“Olacak bir insanin bahti kavi talihi yar,

Kehlesi dahi anin mahallinde ise yarar”

“Bir insanin sansi varsa biti bile ise yarar”

Tarihi konular sevmeyenler için sikicidir, hele Osmanli tarihi daha da sikicidir,  diger yazilarimda beni izleyen sevgili okuyucularim tarihe geldiginde belki okumuyorlardir bile.

Ama lütfen bir defa olsun kendinizi zorlayarak bunlari okumaya çalisin hem alisacaksiniz, hem çok sey ögreneceksiniz.

Bir sürü tarihler, isimler savaslar, padisahlar, krallar, sehzadeler entrikalar, bogmalar, öldürmeler, sultanlar, asilanlar, kesilenler,  sevmeyince okunacak seyler degildir insan bu karmasa içinde bogulur gider, meraklilari için ise sonu gelmez bir zevktir.

Muhtesem Yüzyil adli televizyon dizisi ülkemizde tarihe olan ilgiyi ortaya çikarmistir. Bu film birçok dogru olmayan konu  ve kurgu ile doludur. Gerçekte hiç yasanmamis olaylar filme olan ilgiyi artirmak için eklenmistir. Bunlari bilmeyenin ayirmasi mümkün degildir. Bu nedenle bu filmi gerçek bir tarih gibi algilamayin, çok merakli iseniz bu dönemi anlatan gerçek kitaplari alip okuyunuz, her sey filimde anlatildigi gibi degildir.

Bugün sizlere Kanuni ve Hürrem Sultan’in kizi Mihrimah Sultan’a talip olan Rüstem Pasayi ve onun evlenmesinde geçen bir bit hikayesini anlatacagim.

Göreceginiz gibi tarih, savaslar, barislar içinde bazen böyle ilginç ve komik hikayeleri de yazar.

.

Rüstem

Pasa

Cüzzamlidir

Mihrimah Sultan’in Pasa aile evlenmesini istemeyenler bir dedikodu çikarirlar Rüstem Pasa cüzzam hastasi diye.

Cüzzam mikrobu, deri ve siniri tutarak belirtilerini gösteren, o yillarda çaresi olmayan bir hastaliktir, çaresi iki yüz elli yil sonra 1876’da Norveçli bilim adami Armauer Hansen tarafindan bulunacaktir. Bu hastalikta etler yara olur dökülür ve kemikler ortaya çikar özellikle ellerde ve yüzde görülür, yüzdeki bütün etler çürür ve dökülür geriye  kemikler kalir halk arasinda bulasici olduguna inanilir, büyük salginlara sebep olmuslardir.

Batililar bu hastaliga LEPRA derler. Çaresi olmadigi çaglarda Lepra hastalari sehirden ayri bir yerde tecrit altinda ölüme terk edilirlerdi.

Bitli Pasa 

“Kehle-i Ikbal”

Sultan Süleyman’in biricik kizi Mihrimah Sultan’in iki talibi vardi, birinci talibi Mimar Sinan, ikinci talibi Diyarbakir Valisi Rüstem pasa..

Gerçek tarihte Mihrimah Sultan’in dizideki gibi asik oldugu Malkoçoglu yoktur, Malkoçoglu  Bali Bey bu olaydan  yüz yil önce yasamistir, bu bir kurgudur. Hürrem Sultan ise kizini Rüstem pasaya vermek istiyordu.

Aslinda tarih Kanuninin iki kizi oldugunu yazar ilk kizi 1519 da Fulane Hanim’dan dogan Raziye Sultan’dir. Her nedense Raziye Sultan hakkinda fazla bilgi yoktur. Kanuni Mihrimah Sultana çok önem vermis onu bir erkek sehzade gibi yetistirmistir.

Rüstem pasanin düsmanlari bu evlilik gerçeklesmesin diye bir Rüstem pasa cüzzam hastasi dedikodusu çikardilar.

Rüstem Pasa 1526 Mohaç Seferi'nde Kanuni'nin silahtari iken Enderun’a (saray okuluna) alindi. Padisahin gözüne girince Diyarbakir beylerbeyi oldu. Daha sonra da Anadolu Beylerbeyi. 26 Kasim 1539'da Sehzade Cihangir ve Sehzade Beyazit’in sünnet dügününde Kanuni Sultan Süleyman'in kizi Mihrimah Sultan ile evlenmistir. Bu nedenle 'Damat' sifatiyla anilir.

Rüstem Pasa, ayni zamanda çok akili ve kurnazdi bir sadrazam'dan çok ekonomi alaninda bilgili olugu söylenir.

Rüstem Pasa,  1500 yilinda Hirvat asilli Hiristiyan bir ailenin çocugu olarak Saraybosna yakinlarindaki Sarajovska  adli bir köyde dogmustur. .Genç yasta Istanbul'a getirilip devsirilen Rüstem Pasa Enderun'da egitim gördü. Üstün yetenekleri dolayisiyla Sultan Süleyman'in gözüne girdi.. 

Mihrimah Sultan’a Mimar Sinan’da talip olmustur. Rüstem Pasa ile evlenince Mimar Sinan’in bütün dünyasi yikilmis Rüstem Pasa’ya kin beslemistir. Bu kinini bugün Eminönü meydaninda Rüstem Pasa için yaptigi caminin karmasik mimarisi ile ortaya koymustur. Rüstem Pasa bunun üzerine Mimar Sinan’i Kanuniye “Bana dünyanin en kötü camisini yapti” diye sikayet etmistir. Mimar Sinan Caminin içini disini dünyanin en kiymetli çinileri ile süsleyerek Rüstem Pasanin gazabindan kurtulmustur.

Rüstem Pasaya cüzzam hastasi denmesi, bir gün padisahin kulagina gider.. Pasa’nin sadrazam olmasi ile saraydaki birçok kisinin makam ve çikarlarinin da tehlikeye girecegi muhakkakti. Bu nedenle sarayda Rüstem Pasa aleyhine bir lobi olusmustu. Bunlar hükümdari kararindan vazgeçirmek için Rüstem'in hasta oldugu haberini yaymaya baslamislardi. Padisah duyduklarina üzüldü, Rüstem pasanin cüzzamli olup olmadigini nasil anlayacakti?

Rüstem Pasanin

Cüzamli Oldugu

Nasil Anlasilacakti?

En dogrusu hekimbasini Diyarbakir'a göndererek durumu bizzat ögrenmekti.

Pasayi incitmeden gerçegi ögrenmenin bir yolu olmaliydi.  Hekimbasini huzuruna çagirtti, ne yapilmasi gerektigini sordu.

Hekimbasi da: 'Hünkârim, Rüstem Pasa'nin gururunu incitmeden onun cüzzam olup olmadigini anlamak kolaydir. Zira cüzzam olan birinin vücudunda bit ve pire gibi canlilar yasayamaz. Bu nedenle Diyarbakir'a gidip çamasirhanede arastirma yapmakla her sey kolayca anlasilir.' dedi.

Padisah rahatlamisti. Bir ferman hazirlatarak hekimbasini genel saglik kontrolü yapmasi için Diyarbakir'a gönderdi. Rüstem Pasa, yardimcisini hekimbasinin emrine vererek çalismalarinda ona her türlü kolayligi saglamisti. Tüm kamu kuruluslarindaki yemekhane, kiler, yatakhane ve çamasirhaneler denetleniyordu. Sira Rüstem Pasa'nin ikamet ettigi konaga gelmisti. Ise çamasirhaneden baslandi. Hekimbasi, önündeki çamasirlari incelerken gömlegin üzerinden bir bit oldugunu gördü.

Hekimbasi görevini basari ile yapmanin mutlulugu içinde çamasirhaneden ayrilarak dogruca Rüstem Pasa'nin huzuruna çikti. Kendisini ayakta karsilayan Pasa'ya 'Pasa'm müjdeler olsun! Hünkâr Hazretleri sizi Mihrimah Sultan'la evlendirerek sadrazam yapmak isterler.' dedi.

Bu ilginç olay zaman içinde tarihçilere ve ozanlara esin kaynagi oldu. Bir insanin sansi açilinca bitinin bile degerli olabilecegi anlamina gelen:

“Olacak bir insanin bahti kavi talihi yar, /  Kehlesi dahi anin mahallinde ise yara” anlaminda hicivler yazdilar. Kehle bir demektir.

Kimi tarihçiler de mesleki kariyerini bitine borçlu olduguna inandiklari Rüstem Pasa için 'Kehle-i ikbal  Pasa' “Bitin sans getirdigi pasa” lakabini yakistirdilar.

Rüstem Pasanin adi bu olayla tarihe “ Kehle-i Ikbal” olarak geçti.

Rüstem Pasa’ya takilan lakaplardan biri de pek hakli olarak “Ebvab-i Rüsvet Fatihi” yani “Rüsvet kapisini fetheden”dir. Rüstem Pasa Osmanli devlet düzenegine rüsveti sokan kisi olmus ve Osmanli’nin çöküs sürecini hizlandirmistir.

Rüstem Pasa 19 Temmuz 1561 yilinda 61 yasinda ölmüstür, naasi, Sehzade Cami’nin türbesinde gömülüdür. Mihrimah Sultan ondan sonra 17 sene daha yasamistir. 

Mihrimah Sultan'in Rüstem Pasa'dan Ayse Hüma Sah ve Osman adinda iki çocugu olmustur.

Kaynaklar:

Danismend, Ismail Hâmi, Osmanli Devlet Erkâni

Topaloglu, Aydin, 'Rüstem Pasa',

Osmanli Arastirmalari