Osmanlı’da Alkol Padişahlar İçer miydi?

Özellikle üzüm ve baska meyvelerden yapilan sarap ve  sarhos edici  alkollü içkiler Milattan Önce 4000 yillarinda yapilmistir..

Alkol, sagliga zararli verici maddedir. Osmanli asirlar boyunca içki tüketimini yasaklamisti. Osmanli padisahlari da genelde, Islâm’in getirdigi içki yasagina uymuslardir.

Toplumu ve özellikle gençleri alkolden uzak tutmak için bu güne kadar bir dizi çareler aranmis ve düzenlemeler yapilmistir. Özendirici reklam yasaklari, içki satan ve içilen yerler saglikli bir toplum için denetim altinda tutulmaya çalisilmistir. Bugün bu konuda yazilmis kaynaklardan derledigimiz bir dosyayi sunuyoruz.

Osmanlida alkol

Dinimizce yasak oldugu için Osmanli içindeki Müslüman halklar alkole ve içkiye yaklasmazlardi. Imparatorlugun bazi bölgelerinde ve Istanbul’da Müslüman olmayanlarin içki içmesine ve bu gibi yerleri açmasina izin verilmisti.

Istanbul’un bir liman sehri olmasi nedeniyle içki konusunda çok yasakçi davranilmamistir. Müslümanlarin sarap ticareti ve meyhane isletmeciligiyle ugrasmasi yasakti. Içki ticareti Yahudilerin ve Rumlarin elindeydi.

Meyhanelerin Islam mahallelerinde açilmasina izin verilmezdi, gayrimüslimlerin yerlesim yerlerinde izin vardi. Bazi Müslümanlar da buralara giderek bu isteklerini gideriyorlardi. Özet olarak Osmanli alkol ve içki yasagina uymus ama bir sekilde içenlere de mani olunamamistir. Bazi padisahlarin siki yasaklar koydugu dönemler disinda isteyen bir sekilde içmenin yolunu bulmustur.

Padisahlarin Alkol Konusu

Bütün bunlarin disinda ayni zamanda bir halife sayilan Osmanli Padisahlarinin içki içip içmedigi konusu hep merak edilmistir. Bu konuda yapilmis ve yazilmis birçok inceleme arastirma vardir. Içeni de olmustur, içmeyeni de, bunu saklamanin bir anlami yoktur. Padisahlar içinde çok kati kurallari olanlar oldugu gibi hamamda sarhos iken cariye kovalarken düsen ve ölenlerde vardir.

Bu konuda en ilginç arastirma Soner Yalçin’in arastirmasidir.

Yazinin bundan sonraki kismi Soner Yalçin’in arastirmasindan alinti yapilarak ve yararlanilarak hazirlanmistir.

Osmanli Padisahlarindan Içki Düskünleri …

Islam içkiye izin vermiyordu. (Maide Suresi 90-91 )  bir damlasi bile haramdi.

“Ey inananlar sarap, kumar, (tapinmak için konulan) dikili taslar putlar ve fal oklari, seytanin islerinden pis seylerdir. Artik bunlardan kaçinin. Umulur ki böylece siz felâha erersiniz. Maide 90

Seytan, sarap ve kumar ile araniza düsmanlik ve kin sokmak ve sizi Allah'i zikretmekten ve namaz kilmaktan alikoymak ister. Siz artik bunlara son verdiniz mi? Maide 91

 Bu konuda iki eser yazan tarihçi Osmanzade Taib Ahmed (1660-1724).

'Hadikatu’l-muluk' adli eserinde; Sultan Birinci Osman’dan Ikinci Mustafa’ya kadar 22 padisahin hayatini anlatir.

Bizim yararlandigimiz kitabinin adi ise 'Telhisü Mehasini l-adab'.

Bu eserin 3 üncü bölümünde, Islam halifeleri ve Osmanli padisahlarinin özel hayatlarina iliskin bilgiler vardir..

Beyazit’i Içkiye Esi Despina Alistirmis

Osmanli’nin ilk sultanlari agizlarina içki koymamislardi. Ilk padisah Osman Gazi, dini bütün Seyh Edebali’nin damadi oldugundan buna ragbet etmemisti.

Ancak, bazi tarihçilere göre, Osman Gazi Bizansli Tekfurlarla sarap içmisti. Osman Gazi’nin oglu Orhan da içkiden uzakti.

Her iki padisah da içmiyordu ama toplantilarinda komutanlarina iltifat etmek maksadiyla içki sunmuslardi. Bu adet, Yildirim Beyazit, Çelebi Sultan Mehmet ve Sultan I ci ve II ci Murat döneminde de devam etmisti.

Taib Ahmed’e göre: Fatih Sultan Mehmet ve Sultan Beyazit, komutanlari ve vezirleriyle arada sirada içki içerlerdi.

Yine bir iddiaya göre, Yildirim Beyazit içki içiyordu. Padisahin içkiye düskünlügünün sebebi, esi Sirp prensesi Maria Despina idi.

Lakabi Sarhos Olan Padisah

Yavuz Sultan Selim içkiye iltifat etmez, ancak ara sira içer, çabuk sarhos olup siir okurdu.

Kanuni Sultan Süleyman’in, ilk zamanlarinda musiki dinlerken içki içmisligi vardi, ancak daha sonra içkiyi yasakladi.  

Padisahlar arasinda içkiye en düskün isim II ci Selim’di. Lakabi 'Sarhos' tu. Bu dönemde sinirsiz içki serbestligi vardi. Ikinci Selim içkiye düskün olmasina ragmen, bes vakit namazini da kaçirmazdi. Sonra, içki içmeye tövbe etti. Hatta bir gün hastalandiginda hekimlerin iyilesmesi için verdigi ilaci, içinde içki vardir diye içmedi.

Içkiye karsi olan padisahlardan biri de III. Murat’ti. Içki içmedigi gibi huzurunda lafinin edilmesinden bile hoslanmazdi. Bunun altinda yatan sebep ise suydu: Sehzadeligi sirasinda babasi II. Selim bir gün kendisini içki sofrasina çagirdi. Içki içmesine izin verdi. Ama padisah daha önce sarap kadehinin içine bas agrisina neden olacak bazi maddeler koydurmustu. Sehzade bu oyundan habersiz sarap kadehini ardi ardina içince birkaç gün bas agrisindan duramadi ve içkiye tövbe etti.

Bir diger padisah, III. Mehmet’ de babasinin yolundan gitti, içki içmedi. Ama onun döneminde Osmanli tütün ile tanisti.

Osmanli padisahlarinin içkiyle iliskileri hep inisli çikisli oldu. Içki yasagi bazen siddetle uygulandi, bazen ise görmezden gelindi. Bu uygulamalarda, padisahlarin kisisel yasamlarinin etkisi vardi:  Örnegin, Birinci Ahmet çok dindardi ve onun döneminde içki yasagi çok etkiliydi.

Osmanli Devleti için 17ci yüzyil, 'duraklama' dönemiydi. Osmanli savas kaybettikçe içki yasaklari bu dönemde artti, tüm kötülüklerin sebebi bu ugursuz içkiydi sayildi.

Dördüncü Murat kendisi içmesine ragmen halka alkol, sigara ve kahve kullanilmasini yasakladi.

Sultan Ibrahim döneminde yeni keyif verici maddeler ortaya çikti: Bunlarin basinda, burundan çekilen enfiye (burun otu) vardi. Bir tür uyusturucu olan enfiyeyi zamanla padisahlar ve sadrazamlar kullanacakti.

Ve 17. yüzyildaki içki yasagi, Osmanli’yi yeni bir alkol çesidiyle tanistirdi: Raki.

Raki, içki yasagini delmek maksadiyla Osmanli’ya giriverdi. Bize ait zannettigimiz raki maalesef bizizm degildir. 'Raki' sözcügü Türkçe degil Arapçadir. Arap ülkelerinde  rakiya 'arak' denilmektedir.

Rakiyi Osmanli Sarayi da pek sevdi. Üçüncü Ahmet, çogunlukla geceleri hünkár sofasinda,  sadrazami, sairleri ile raki içerdi. Bir sonraki padisah Birinci Mahmut’ta içkiyi seviyordu.

Içkinin seyri 18. yüzyilda da degismedi. Bazen yasaklandi, bazen serbest birakildi. Ne zaman paraya ihtiyaç duyuldu ise içki içimi serbest birakildi. Çünkü alkolün alim satimindan alinan vergi hayli yüksekti. Hazine çok sikinti içinde iken, içki yasagi kaldirildi, meyhanelere ve tütün içmege izin verildi.

Aynen bugün gibi, ithal edilen içkiden alinan fon getirisi hayli iyiydi.

En içkici padisah Ikinci Mahmut

Osmanli Sarayi tarih boyunca ne trajedilere taniklik etti. Üçüncü Mustafa, yemegine zehir konularak öldürülecegi korkusu nedeniyle hep panzehirler kullandi ve bunun sonucu uyusturucu bagimlisi oldu.

Osmanli’da içkiye savas açan son padisah, Üçüncü Selim oldu. Musikiye olan ilgisiyle bilinen bestekár padisah, ne kadar meyhane varsa hepsini kapatti ve

yasaga ragmen içki içmekte israr edenleri astirdi.

Sonra ne oldu:

Son dönem Osmanli padisahlari arasinda içkiye en düskün kisi Ikinci Mahmut yasaklari deliverdi. Tarihçi Necdet Sakaoglu’na göre, Abdülmecid içki bagimlisiydi, bazi geceler körkütük sarhos arabasina konulup saraya götürülürdü.

Ikinci Abdülhamit’in anilarina göre, kardesi padisah Besinci Murad’i içkiye alistiran, geceleri sik sik bulustugu sair Namik Kemal’di. II. Abdülhamit ise, ne raki, ne sarap içiyordu o Rum içiyordu.

'Batici Ittihadcilarin Padisahi Mehmet Resad, agzina içki koymazdi. Son padisah Sultan Vahdettin de içki kullanmayanlar arasindaydi.

Prof. Dr. Ilber Ortayli

Hoca’nin Yorumu

Prof. Dr. Ilber Ortayli, bu konuda isim vermenin ayip olacagini, ancak sarayda içki içen ve içmeyen padisahlarin oldugunu söyledi. Hatta içmeyi yasaklayip özel hayatinda içen padisahlar oldugunu ifade etti.  

Ilber Ortayli: 'Kendisine dokunan ve hasta olan padisahlar da var. Içenler var, genç yasta ölenler de var. Ama içmeyenler de var, yari yariya olabilir, belki fazla da olabilir, tek tek sayamam. Bazilarinin ne yaptiklarini hiç bilmiyorum. Cemiyetteki, disaridaki insan neyse sarayin içindeki de o. Bir sofra, meze kültürü var, balik ve bazi deniz mahsulleri sevenler var. Onlar daha çok içki ile tüketilen seyler. Kendisi içki içenlerin içkiye karsi çikarttiklari yasaklayici kanunlari var, kendisi içiyor ama cemiyette yasakliyor.  Içki imalatini yasaklayanlar var. Imalati yasaklamayip meyhaneleri yiktiranlar var.

Yasar KARADUMAN

KAYNAKLAR:

Soner Yalçin

Murat BARDAKÇI

Prof. Dr. Ilber Ortayli

Prof. Dr. Erhan Afyoncu