Osmanlı’da Alkol Padişahlar İçer miydi?

Bugünkü tarih sayfamizin konusu “Osmanli’da Alkol” dur. Acaba bir din devleti olan Osmanli’da kimler alkol yasagini delmisti?

Osmanli Sultanlari, sadrazam ve yüksek rütbeli devlet memurlari arasinda alkol alanlar var mi idi?

Tarihe objektif olarak birlikte göz atalim

Alkol Nedir?

 Alkol kelimesinin kökeni  Arapça “El-kuhl” dur bütün dillere Alkol olarak geçmistir, bilinen ilk alkollü içki biradir ancak biranin yani sira diger pek çok alkollü içki de zaman içerisinde üretilmistir.

Özellikle üzüm ve baska meyvelerden yapilan sarap ve sarhos edici alkollü içkileri insanlar ilk defa Milattan Önce 4000 yillarinda bulmuslardir.

Sarap, üzüm suyunun mayalanmasi ile elde edilen alkollü bir içecektir. Üzüm disinda diger meyvelerden de yapilir, yüzde 88 su, yüzde 12’si alkoldür.

Hititler tesadüfen bulmuslar ve Wienna demislerdir. Sankritçe “sevgili” anlamina gelir.  Yunancasi 'Woine' veya 'Oinos', Latincesi 'Vinum', Italyanca ve Ispanyolca 'Vino', Almancasi 'Wein', Ingilizcesi 'Vine', Fransizcasi 'Vin' dir.

Osmanli padisahlari, sadrazamlar ve yüksek rütbeli devlet adamlari  genelde, Islâm’in getirdigi içki yasagina uymuslardir.

Toplumu ve özellikle gençleri alkolden uzak tutmak için bu güne kadar bir dizi çareler aranmis ve düzenlemeler yapilmistir. Bu yasak geçmiste nasil uygulanmis, Osmanli buna nasil bakmistir?

Osmanlida alkol

Dinimizce yasak oldugu için Osmanli içindeki Müslüman halklar alkole ve içkiye yaklasmazlardi. Imparatorlugun bazi bölgelerinde ve Istanbul’da Müslüman olmayanlarin içki içmesine ve bu gibi yerleri açmasina izin verilmisti.

Müslümanlarin sarap ticareti ve meyhane isletmeciligiyle ugrasmasi yasakti. Içki ticareti Yahudilerin ve Rumlarin elindeydi. Meyhanelerin Islam mahallelerinde açilmasina izin verilmezdi, gayrimüslimlerin yerlesim yerlerinde izin vardi.

Osmanli alkol ve içki yasagina uymus ama bir sekilde içenlere de mani olunamamis, isteyen bir sekilde içmenin yolunu bulmustur.

Padisahlarin Alkol Konusu

Bütün bunlarin disinda halife sayilan Osmanli Padisahlarinin içki içip içmedigi konusu hep merak edilmistir. Bu konuda yapilmis ve yazilmis birçok inceleme arastirma vardir. Içeni de olmustur, içmeyeni de, Padisahlar içinde çok kati kurallari olanlar oldugu gibi hamamda sarhos halde cariye kovalarken düsen ve ölenlerde vardir.

Islamda Içki

Islam içkiye izin vermiyordu. (Maide Suresi 90-91 ) bir damlasi bile haramdi.

“Ey inananlar sarap, kumar, (tapinmak için konulan) dikili taslar putlar ve fal oklari, seytanin islerinden pis seylerdir. Artik bunlardan kaçinin. Maide Suresi 90

Seytan, sarap ve kumar ile araniza düsmanlik ve kin sokmak ve sizi Allah'i zikretmekten ve namaz kilmaktan alikoymak ister. Maide Suresi 91

Bu konuda iki eser yazan tarihçi Osmanzade Taib Ahmed (1660-1724),

Birinci Osman’dan Ikinci Mustafa’ya kadar 22 padisahin hayatini anlatir. Bu eserde, Islam halifeleri ve Osmanli padisahlarinin özel hayatlarina iliskin bilgiler vardir..

Sultan Beyazit’i Içkiye Esi Despina Alistirmis

Osmanli’nin ilk sultanlari agizlarina içki koymamislardi. Ilk padisah Osman Gazi, dini bütün Seyh Edebali’nin damadi oldugundan buna ragbet etmemisti.

Ancak, bazi tarihçilere göre, Osman Gazi Bizansli Tekfurlarla sarap içmisti. Osman Gazi’nin oglu Orhan da içkiden uzakti.

Her iki padisah da içmiyordu ama toplantilarinda komutanlarina iltifat etmek maksadiyla içki sunmuslardi. Bu adet, Yildirim Beyazit, Çelebi Sultan Mehmet ve Sultan Birinci ve Ikinci Murat döneminde de devam etmisti. Fatih Sultan Mehmet ve Sultan Beyazit, komutanlari ve vezirleriyle arada sirada içki içerlerdi. Yine bir iddiaya göre, Yildirim Beyazit içki içiyordu. Padisahin içkiye düskünlügünün sebebi, esi Sirp prensesi Maria Despina idi.

Adi Sarhos’a çikan Padisah

Yavuz Sultan Selim içkiye iltifat etmez, ancak ara sira içer, çabuk sarhos olup siir okurdu.

Kanuni Sultan Süleyman’in, ilk zamanlarinda musiki dinlerken içki içmisligi vardi, ancak daha sonra içkiyi yasakladi.

Padisahlar arasinda içkiye en düskünü Kanuninin oglu Ikinci Selim’di. Lakabi 'Sarhos Selim” di. Ikinci Selim içkiye düskün olmasina ragmen, bes vakit namazini da kaçirmazdi. Sonra, içki içmeye tövbe etti.

Içkiye karsi olan padisahlardan biri de Üçüncü Murat’ti. Içki içmedigi gibi huzurunda lafinin edilmesinden bile hoslanmazdi.

Osmanli padisahlarinin içkiyle iliskileri hep inisli çikisli oldu. Içki yasagi bazen siddetle uygulandi, bazen ise görmezden gelindi. Bu uygulamalarda, padisahlarin kisisel yasamlarinin etkisi vardi: Örnegin, Birinci Ahmet çok dindardi ve onun döneminde içki yasagi çok etkiliydi.

Osmanlida yeni bir içki: Raki

Osmanli Devleti için 17ci yüzyil, 'duraklama' dönemiydi. Osmanli savas kaybettikçe içki yasaklari bu dönemde artti, tüm kötülüklerin sebebi ugursuz içki sayildi. Dördüncü Murat kendisi içmesine ragmen halka alkol, sigara ve kahve kullanilmasini yasakladi.

Ve 17. yüzyildaki içki yasagi, Osmanli’yi yeni bir alkol çesidiyle tanistirdi:

Raki

Raki, içki yasagini delmek maksadiyla Osmanli’ya giriverdi. Bize ait zannettigimiz raki maalesef 'milli içkimiz' degildir. 'Raki' sözcügü Türkçe degildir  bazi kaynaklara göre Arapça ARAK kelimesinden gelmedir,  sözcük anlami damitilmis demektir. Diger kaynaklara göre de ismini razaki  üzümünden almistir. Bir baska iddia ise rakinin Kimiz’dan elde edilen  Arika’dan gelmesidir.

Rakiyi Osmanli Sarayi pek sevdi. Üçüncü Ahmet, çogunlukla geceleri hünkár sofasinda, sadrazami, sairleri ile raki içerdi. Bir sonraki padisah Birinci Mahmut’ta içkiyi seviyordu.

En içkici padisah Ikinci Mahmut

Osmanli’da içkiye savas açan son padisah, Üçüncü Selim oldu. Musikiye olan ilgisiyle bilinen bestekár padisah, ne kadar meyhane varsa hepsini kapatti ve yasaga ragmen içki içmekte israr edenleri astirdi.

Son dönem Osmanli padisahlari arasinda içkiye en düskün kisi Ikinci Mahmut yasaklari deliverdi. Tarihçi Necdet Sakaoglu’na göre, Abdülmecid içki bagimlisiydi, bazi geceler körkütük sarhos arabasina konulup saraya götürülürdü.

Ikinci Abdülhamit’in anilarina göre, kardesi padisah Besinci Murad’i içkiye alistiran, geceleri sik sik bulustugu sair Namik Kemal’di. Ikinci Abdülhamit ise, ne raki, ne sarap içiyordu o Rom içiyordu.

Padisah Mehmet Resat, agzina içki koymazdi. Son padisah Sultan Vahdettin de içki kullanmadi.

Prof. Dr. Ilber Ortayli

Hoca’nin Yorumu

Prof. Dr. Ilber Ortayli, bu konuda isim vermenin ayip olacagini, ancak sarayda içki içen ve içmeyen padisahlarin oldugunu söylemis, hatta cemiyette içmeyi yasaklayip özel hayatinda içen padisahlar oldugunu ifade etmistir. Ilber Ortayli: 'Kendisine dokunan ve hasta olan padisahlar da var. Içenler var, genç yasta ölenler de var. Ama içmeyenler de var, yari yariya olabilir.

KAYNAKLAR:

Soner Yalçin

Murat BARDAKÇI

Prof. Dr. Ilber Ortayli

Necdet Sakaoglu