Hakkinda hayali çok sey yazilan ve bugüne kadar gizemi çözülemeyen Harem aslinda padisahin evidir.
Osmanli bu eve “Haremi Hümayun” veya “Darüssaade” derdi.Haremde Valide sultanlar, kadinlar, sehzadeler, ustalar, kalfalar ve cariyelerin daireleri yer alirdi.
Osmanli sarayi üç bölümden meydana geliyordu. Birun, Enderun ve Harem.
Enderun, Osmanli devletinin erkek yöneticilerinin yetistigi üst düzey bir okulken, Harem de kadin yöneticilerin yetistigi bir okuldu.
Akkadça'dan Arapça'ya geçmis bir kelime olan harem, 'Korunan, mukaddes, yasak sey ve yer' anlamina gelmektedir..
Tek idarecisinin Valide Sultan oldugu ( padisahin annesi) padisahin bile bozamadigi çok kesin ve kati kurallari bulunan yüzlerce genç kizin, dönemin ilim anlayisina göre en iyi egitimi aldigi, bir bayanlar okuldur
Saraya çesitli yollarla (esir alinarak veya satin alinarak) alinan kadin köleler yani cariyeler 'Acemi' statüsü ile girerler. Bunlarin padisahla görüsebilmesi mümkün degildir. Öncelikle padisahla karsilasabilecek, konusabilecek bir egitime tabi tutulmalari gerekmektedir..
Arastirmaci yazar Ibrahim Yilmaz bize Harem konusunda su bilgileri verir:
Islamiyet’te kadin köleye rakîke, memlûke ve cariye gibi isimler verilmistir. Cariye hakkinda genel kani padisahlarin cinsel münasebette bulunduklari kadinlar anlasilmaktadir.
Genel olarak cariyeler 3 kisma ayrilirdi. Bunlar; hizmet için alinan cariyeler genelde yaslari büyük ve yüzüne bakilacak güzellikte olanlardi.
Bu kisiler 9 yil hizmet gördükten sonra kalfa ve ustalar gibi isterlerse saraydan ayrilabilirler, yani azat edilirdi. Ikinci olarak satilmak için alinan cariyeler vardi. Bunlar 5–7 yaslari arasindayken büyüdükçe güzellesecegi tahmin edilen kiz çocuklariydi. Bunlar yaslari ilerledikçe güzellesiyorlarsa bir müzik aleti çalmasi, güzel konusma yöntemleri ögretilirdi.
Genç kadinlar cariyeler ayni zamanda askerî/idarî hiyerarsinin tepesine yakin erkekler için uygun es saglama amaciyla egitilirlerdi.
Üçüncü grubu ise odalik adini verdigimiz cariyeler olusturuyordu ki bu cariyeler saraya kontrol edilerek alinirlardi. Uykusu agir olan, ayagi kokan, horlayan kizlar hareme giremezdi.
Hareme alinan cariyelere ilk olarak yeni isimler verilirdi. Isimler padisah tarafindan verilir ve bu isimlerin herkes tarafindan akilda tutulmasi için igne ile gögüslerine ilistirilirdi.
Hareme hizmetçi statüsünde alinan cariyeler ve görevleri :
Kalfalar, Vazifeleri ve Çirak Edilmeleri
Kalfa, hizmet veren cariyeler için kullanilan bir tabirdir. Bunlar acemiliklerini atlatmis deneyimli kimselerdir. Güzelliklerine ve is bilirliklerine göre hünkâr, valide sultan, ikbal, haseki ve sehzade dairelerine hizmetçi olarak verilirlerdi..
Acemilikten yetismis kalfalar çikmak ve evlenmek isterlerse, bayramlarda veya kandillerde bir kagida “Kulun istedigi murâd, ihsân efendimizindir” diye yazar, altini imzalayip görünecek bir yere koyarlardi. Bunun üzerine efendisi çeyizini yaptirir, gerekli akçeyi verir ve uygun bir kismeti çikinca da evlendirirdi.
Valide Sultan
Haremin yöneticisi daima padisahin annesi olan valide sultandi. Haremde padisah ailesinin en önemli ve en güçlü kadini olan valide sultan Osmanli Devlet tarihinde en yüksek maasli kisiydi.
Osmanli padisahlarinin kizlarina, ilk zamanlarda Hatun denilmekteydi. Fatih döneminden itibaren Sultan, ismi bilinmeyenlere ise Devlet Hatun ve Sultan Hatun deniliyordu.
Dogumlari özel bir törenle olur ve bu vesileyle 3-5 tane hayvan kurban edilirdi. Kendilerine bir daire hizmetine kalfalar ve cariyeler verilirdi. Fakat sultanlarin haremde statüleri pek fazla degildi.
Padisahin Esleri,
Gözdeler, Peykler ve Has Odaliklar
Genellikle kadin efendilerin yani hasekilerin seçildigi ikballer, has odalik, peyk veya gözde adi ile anilan cariyeler arasindan seçilirlerdi. II. Mustafa döneminden önce hasekiler direk olarak bu cariyeler arasindan seçilirlerdi. Padisahin odaliklarini yani cinsel münasebette bulunmak için cariye seçimi konusunda birçok görüs vardir. Ancak bu görüsler bazi tarihçiler tarafindan oldukça abartilmistir.
Haremin Erkek Personeli
Haremin erkek personeli de mevcut idi ve bunlarin ortak özellikleri hadim edilmis olmalariydi. Hadim etmek cinsel karakterlerin ortaya çikmasi engellemekti. Hadim etme usullerinden birisi cinsel organin kesilmesi, digeri ise cinsellik bezlerinin kesilmesidir. Fakat erkeklik organi kesilenlerin bir kisminda, sonradan erkeklik uzvunun yeniden gelistigi tarihi olaylarin ortaya koydugu bir gerçektir.
Osmanli haremine alinan hadim erkek hizmetçiler iki gruba ayrilirdi.
Ak hadimlardir.
Islam hukukunda hadimlik yasak oldugu için bunlar baska milletlerden alinan hadim esirlerden saglaniyordu.
Ikicisi; Kara hadimlardir. Ak hadimlarin bulunmasindaki zorluk ve bunlarin kara hadimlara göre daha dayaniksiz olmasindan dolayi kara hadimlar daha fazla tercih edilmislerdir. Bu yüzden kara hadimlar için hareme bir ocak kurulmus ve kara agalar ocagi adi verilmistir.
Kaynakça
AFYONCU Erhan, “Harem”, National Geographic, Agustos 2006.
Arastirmaci Ibrahim Yilmaz
ATASOY Nurhan, Harem, Promete Kültür Yayinlari, Istanbul 2001.
EREN Mehmet Ali, “Fanteziden Gerçege Harem”, Aksiyon Dergisi 42. Sayi., 23 Eylül 1995
