Yasar KARADUMAN
Osmanli çok ilginç olaylari ve bugün dahi hala çözülememis birçok sirri içinde barindirmis bir cihan imparatorlugudur. Kurulusu olan 1299 yilindan ortadan kalktigi 1923 yilina kadar 623 yil yasamis 74 ayri ülkeyi imparatorluk içinde yönetmis ve çöktügü zaman kalintisindan 36 devlet çikmistir.
Ortaasyadan 300 çadirla Sögüt kasabasina gelen ve bir dünya devleti çikaran
Osmanlilarin kurduklari bu büyük imparatorlukta bugün bile tam anlasilamamis birçok olay ve uygulamalar olmustur.
Bunlardan bu güne kadar çözülemeyen en önemlileri:
Padisahlarin kardes ve çocuklarini öldürmeleri, padisahlarin neden hacca gitmedigi, haremin esrari ve bugün bakacagimiz padisahlarin neden yabanci kadinlarla evlendikleri ve padisah annelerinin neden Türk olmayan kadinlar oldugu konusudur.
Esir Cariyeler
Birkaçinin disinda padisah analarinin hepsi Rus, Yugoslav, Rum, Ukraynali Çerkez Gürcü Bulgar Italyan, Ispanyol gibi yabanci kadinlardir.
Padisah esleri, küçük yaslarda ganimet olarak veya esir pazarlarindan alinmis kizlardan seçilirdi. Bunlar çok siki bir egitimden sonra cariye olurlardi.
Osmanli Imparatorlugu bir Islâm devleti idi, devletin ortak noktasi Islam’di. Osmanli da “yabanci” demek, Müslüman olmayan demekti…Baska irktan olmak yabanci sayilmiyordu.. Müslüman olduktan sonra Türk, Yugoslav, Rus, Bulgar Ispanyol, Italyan olmak fazla bir sey degistirmiyordu.
Bütün Padisah anneleri da çocuklarini Müslüman olarak dogurmuslardir, milliyetlerine bakilmamis Müslüman olmalari yeterli görülmüstü.. Osmanli “biz yabanci kadin aldik” veya “bizim annemiz yabanci” demiyordu böyle bir kavram ve dertleri yoktu, Müslüman olmak yeterli idi
Cariye Nasil Olunurdu?
Cariyenin yetistigi yer 'Harem Okulu'dur, yetisme süreci uzun ve zor bir süreçti. Padisah esi olabilmesi ise büsbütün zordu. Bunun için Harem'de üst düzey ögrenim görmüs olmasi yetmiyor, ayrica gizli-açik tüm sinavlardan basariyla geçmesi ve dini- insani sorumluluklarini eksiksiz yerine getirmesi gerekiyordu.
O kadar ince elenip sik dokunuyor ki, bir kerecik sabah namazini kazaya birakan cariyenin üstü çiziliyor, padisaha es olarak seçilme ihtimali ortadan kalkiyor, sadece hizmetçi olarak degerlendiriliyordu.
Cariyenin egitimi sekiz yil kadar sürüyordu. Bu süre içinde hem dinin, hem dünyanin tüm incelikleri ögretiliyor, musikiden nezakete, temizlikten çocuk yetistirmeye kadar gerekli bilgilerle donatiliyorlardi. Çocuk yasta harem'e alinip egitildikleri için, eski inançlarindan hiç bir iz kalmiyordu.
Ya kalmissa?
Mümkündür, bir iki tane de olsa vardir. Eski dininde kalmak isteyen cariye padisaha takdim edilmez, sadece saray hizmetçisi olarak hayatina devam edebilirdi, baski görmezdi.
Sira ile padisahlara bakildiginda
Osmanli Padisahlarinin ilk ikisi Türk anneden, digerleri sonradan Müslüman olmus yabanci cariyelerden dünyaya gelmistir.
Orhan Gazi, Bizans prensesi Theodora, Yildirim Bayezit Sirp kralinin kizi Despina ve II. Murad Sirp Mara disinda Hiristiyan kadinla evlenen padisah yoktur.
Sultan Birinci Murad’in annesi Rum Horafira Müslüman olup Nilüfer Hatun adini almistir. Yildirim Bayezid’in annesi Bulgar Marya Müslüman olmus, Gülçiçek Hatun, Ikinci Murad’in annesi Veronika Müslüman olup Emine Hatun adini almistir…
Fatih Sultan Mehmed’in annesi Sirp Despina Müslüman olup Hüma Hatun olarak tarihe geçmistir. Kanuni Sultan Süleyman’in annesi Polonyali Helga Müslüman olup Hafsa Sultan, Sultan Ikinci Selim’in annesi Ukraynali Roxana Müslüman olup Hürrem Sultan adini almistir. Kaynak: Yavuz Bahadiroglu
Neden yabanci es aldilar?
Osmanli uzmani tarihçileri padisahlarin neden yabanci bir milletin kadinlarini es aldiklari konusunda birlestigi birinci neden padisahin Türk olan esinin ailesi ile ugrasmak istememesidir.
Yildirim Bayezid bununla çok ugrasmistir. Türk olan esi padisahtan kendi akrabalari için is, rütbe, torpil istemistir. Padisahlar yabanci kadinlari, böyle sorunlari olmadigi için tercih etmisler bu sonradan bir gelenek olarak devam etmistir.
Yukarida bahsettigimiz gibi Osmanli'da üst kimlik Islam idi ve insanlar kesinlikle milliyetlerine göre ayrilmazdi, devletin yapisi din esasina göre düzenlenmis, ister atadan kalma, isterse sonradan olsun, her Müslüman esit ve devletin aslî sahibi sayilmistir, bu hüküm padisah eslerini ve annelerini de kapsamaktadir.
Osmanlilar yabanci kökenli cariyeleri tercih ederken güçlü aileler meydana gelmesinin önüne geçmek istiyorlardi.. En son güçlü aile Fatih zamanina kadar varligini sürdüren Çandarlizâdeler idi.. Bunlar o kadar güçlenmislerdi ki, zaman zaman padisahi zor durumda birakabiliyorlardi. Son temsilcileri Istanbul’un fethine karsi çikan Çandarli Halil Pasa, Fatih tarafindan idam ettirilmisti.
Osmanli Türk’tü
Osmanli, bir Türk imparatorlugudur..Fakat bunu diger unsurlara hissettirecek bir siyaset izlememislerdir. Çünkü onlarca etnik unsuru bir arada tutmanin baska yolu yoktu.
Konuyu özetlersek, yabanci kadinlarla evlenmedeki en önemli neden padisahlarin esinin ailesiyle ugrasmak istememesidir. Türk’le evlenen birkaç padisah bu konuda çok sorun yasamistir. Kizin ailesinin yönetimde agirliginin olmasini engellemek, bir nevi aristokrasiyi daha dogmadan önlemekti
Bu Osmanli'nin bir Türk devleti olma gerçegini asla degistirmedi. Padisahlar Türk soyundan ve Türk irkindan geliyorlardi Osmanli Oguz Hanin ogullarindan Günhan’in oglu Kayi’nin soyundan gelmektedirler, kökenleri Kayi boyuna dayaniyordu. Devlette halk Türkçe konusurdu Türk adetleri yasatilirdi. Kayi boyu Ortaasyadan gelip Bizansin siniri olan Sögüt kasabasina yerlesmis ve 1299 yilinda burada devletlerini kurmuslardir.
Aslini Unutamayanlar
Bazen de yabanci kökenli kadinlar Müslüman olsalar da kendi geleneklerini unutamiyorlardi. II. Mahmut’un annesi Naksidil Sultan, ölmeden önce oglundan papaz istedi. II. Mahmut da annesinin son dilegini kabul ederek bir Papaz çagirtti ve böyle bir olayin tekrarlanmamasi için Hareme sadece Müslüman olan Çerkez ve Gürcü cariyeler seçildi.
Bu kural son padisah Sultan Vahdettin’e kadar sürdü. Vahdettin haremi dagitma karari aldi. Cariyeler kendilerine yetebilecek bir para verilerek serbest birakildilar. Bu hanimlar üst düzey Osmanli devlet adamlari ile evlendiler. Sarayli hanim ve saraydan çikma hanim denilen hanimlar bunlardir.
Kaynaklar:-
Ali Kemal Meram, Padisah Analari,
Bernard Lewis, Modern Türkiye'nin Dogusu,
Çetin Altan, 'Tarihin Korkunç Yüzü”,
