Canik Dergisi
Büyük alisveris merkezlerinde satilan hazir yorganlar elle yapilan yorganlara talebi azaltti o nedenle yorgancilik tarihe karisma tehlikesiyle karsi karsiyadir.
Eskiden vitrinleri rengarenk yorganlarla süslü yorganci dükkanlari bugün biri hariç yok oldular. Böyle giderse bir ata meslegi daha ortadan kalkmak üzeredir.
Çeyizler Yorgansiz Olmazdi
Evlenecekleri zaman genç kizlar eskiden önce yorganciya kosardi. Çeyizinde ipekli saten yorganlar olsun isterdi. Simdi o dükkanlar yok oldu.. Yorgana da uyku seti diyorlar.
Biz bu isin Ünye’deki son temsilcisi üç kusaktir bu isi yapan bir aileden gelen Hallaç Pamuk Dede’nin torunu Süleyman Ariyurt ile bu kaybolan meslegi konustuk.
Yorgancilik ta bazi meslekler gibi teknolojiye yenik düsen sanat dallarlindan biridir. Eskiden daha sik rastlanilan yorganci dükkanlari bugün yok.. Sizde Ünye’de bu isi götüren üçüncü kusak olarak neler söyleyeceksiniz?
Dogru, dede ve babadan sonra üçüncü kusagiz, ben son nesilim. Meslegimizi severek hobi olarak Ünye’de bir yorgancimiz olsun diye yapiyoruz.
Ise ilk dedeniz baslamisti.. Dedeniz ise basladiginda kaç yasindaydi ve meslegi kimden ögrenmisti?
Dedemin bu meslegi ögrendigi dönemler ilk çiraklik dönemidir 10-12 yasindadir. Babasindan gelmiyor, dedenin kardesleri de bu isi yapiyorlardi.
Onunla birlikte o yillarda Ünye’de kaç yorganci vardi biliyor musunuz?
Benim babamin yaninda çalistigim ortaokul ve lise dönemlerimde yani yetmisli yillarda Ünye’de 18 yorganci vardi. Bugün Ünye 100 bine dayandi. Maalesef bir tek ben kaldim. Teknolojiye yenik düstük. Bugün nasil terziler paça boy kisaltma yapiyorsa biz de birilerine hobi olsun diye yorgan yapiyoruz.
Hazir yorgan biz de satiyoruz mecburen, bizde el sanati ipek yorgan dedigimiz bir sey vardir. Biz onlari nakis gibi isleriz. Hazir yorganlarda o el sanatindaki ince o hassas olan isleme yoktur. Anneler gelin olacak kizlarina çeyizinde bir ipek yorganin olsun diyerek bize yorgan diktirirler, bu ayni zamanda bir gelenek ve adettir. Genç kizlar genelde el yapimi yorgani kaplamasi zor oldugu için istemiyorlar, biz zorluga da çözüm bulduk, ilikli kaplama yöntemini gelistirdik ayni nevresim gibi..Ilik dügmeyi vatandasimiz yavas yavas ögrendi simdi eski yorganlarini bize getiriyorlar biz onlari ilik dügmeli yapiyoruz. Allah razi olsun be usta dünya varmis diyorlar
Ben dedemden ve babamdan ögrendim. Hem ortaokul hem lise dönemlerinde yaz tatillerinde hafta sonlarinda dükkana gidiyor ögreniyordum. O zaman internet bilgisayar olmadigi için herkes esnaf olan bir babanin yaninda yetisirdi. Marangoz ise marangoz, ayakkabici ise ayakkabici olurdu. Bu meslegi bir sekilde gözümüzün gördügü yere kadar götürürüz. Ondan sonra benim kendi elemanim var, kendi öz evladim gibi yetistirdigim 22 senelik elemanim, o götürür saniyorum
Ünyeli olup ta Türkiye’nin Izmir, Istanbul, Ankara gibi muhtelif illerinde ikametgah edenlere dikiyoruz. Bizi telefonla ararlar, siparisi verirler. Biz diker ambalajini yapar kargo ile adreslerine göndeririz. Buradan en uzak Almanya’ya kadar gitti.
Yorgan mesleginin esas özü pamuktur. Son 20 seneden bu yana elyaf denen bir mamul çikti. Pamuktan 3,5 – 4 kilodan yorgan dikeriz. Elyaf biraz daha kabarik oldugu için pamuktan bir yarim kilo daha düsük oluyor. Yün koyarsak 4 – 4,5 kilo normaldir. Eskidenmis o 6 – 7 kilo koymalar.
Saniyoruz köylerde gelin gidecek kizlara halen yorgan yaptirirlar, en az kaç yorgan siparisi verilir
Dügün hazirligi için soruyorsaniz bugünkü sartlarda bile halen en azi üç dört yorgandan baslar. Ipekli ve islemeli yorgandan bir iki tane çok çok 3 tane, bizim kaplama dedigimiz nevresimlerin içine sokulabilen yorganlardan dört tane bes tane yaptiriyorlar.
Çok özenerek diktigimiz yorganlari bazen begenmeyenler de oluyor biz hemen onu geri alir ne istiyorsa tekrar yapariz. Burada begenmemezlik suradan gelir, müsteri aslinda begenmistir de burada dikilen bir ikinci rengi görmüstür onu birazcik mana yapar hani surasini begenmedim diye, biz onu az çok anlariz, “isterseniz baska renge bu modeli yapalim” deriz, zaten o da bizden onu bekliyordur.
Bizde genelde Nisan Mayis aylarinda baslar, Kasim ayina kadar bayagi hareketli bir sekilde gider on ikinci aydan sonra biraz daha durur. Derler ki yorgancilik kisin daha iyidir, yanlis vatandas yazdan kisa hazirlanir.
Rahmetli dedem 96 yasinda öldü. Eskiden nüfusa geç yazdirilirmis dedemin yasini daha büyük tahmin edilir. Meslege onbes yasinda çirak olarak basladigi kabul edersek, demek ki seksen -seksen bes senelik bir meslek hayati var. Dedem 1978 yilinda öldü. Rahmetli babam genç ölmüstü 51 yasinda. Ben de 35 yildir meslek hayatini devam ettiriyorum.
Dedenize Hallaç Dede ve Pamuk Dede de derlerdi, hallaçla yorganci iliskisi nedir.. Siz hallaçlik ta ögrendiniz mi?
Hallaç bir aletle pamuk isleyen demektir, ona yetismedik, gördük ama uygulamadik. Biz pamugu pamuk motoruyla yapiyoruz. Hallaçin aletle attigi pamuk vurulunca tavana yapisirmis.
Allah bagislasin bir kizim var. Biz son ustayiz. Yillarca çirak araniyor yazisi astim, gelen kaç kurus vereceksin diye sordu. Bu isi daha ziyade bir hobi olarak yapiyoruz, belli bir ekmek parasini aldik mi bereket versin deriz.
Pamuk Dede, Istiklal Madalyali Gazisi idi. Madalyayi hangi savasta almisti.
Evet dedem ayni zamanda Istiklal Madalyasi sahibidir. Dedem birçok savasta ve cephelerde bulunmus ve dokuz yil o cephede o cepheye gönderilmistir. Ilk Kars Cephesinde, oradan Birinci Cihan Harbinde Samsun civarinda, en son Kurtulus Savasinda Sakarya Meydan savasinda bulunmus burada sirtina düsen bir top mermisi ile yaralanmistir. Devlet kendisine basarili hizmetlerinden dolayi Istiklal Madalyasi vermistir. Madalya’ya halen gözümüz gibi bakiyoruz..