Saray Cami’ye gerçek ismi verilmeli!

Saray Camisinin 1720 yılında Ünye’de yapılan, kayıtlarda da bina olarak tarihi eski hamam ve surlardan sonra insan eliyle yapılan en eski eser olarak korunması gerektiği vurgulandı. 

Ünye Tarih Kültür ve Doğal Varlıkları Araştırma Derneği tarafından 19 Temmuz 2024 Cuma akşamı Ünye Belediyesi Yaşayan Kültürel Müze Evi’nde “Ünye Saray Camii” konulu panel düzenlendi. 

 Panelin açılış konuşmasını yapan Ünye Tarih Kültür ve Doğal Varlıkları Araştırma Derneği Başkanı Ahmet Soylu, dernek olarak panellere düzenli olarak devam edeceklerini, Ünye tarihine ışık tutan tarihi değerlerin kayıtlara geçmesi için çalışmalar yürütmeye devam edeceklerini söyledi.

Soylu, panelistlere ve panele katılanlara verdikleri katkı için teşekkür etti.

-Ünye yöresine ait eserler dinlendi -

Panelde Kültür ve Turizm Bakanlığı Sanatçısı Kemal Yurt ve Ünyeli Sanatçı Ali Murat Yurt’un ney ve ud dinletisi ayrı bir renk kattı. Sanatçı Kemal Yurt Ünyeli besteci Ali Rıza Sağman’ın eserlerini seslendirdi, ayrıca Ünye yöresine ait eserlerle ilgili bilgiler vererek, sunum yaptı. 

-Cumhuriyet Meydanı çevresi tarihi değerleri birlikte düşünülüp çalışılmalı-

Ünye gönüllüsü Yerel Tarihçi Ahmet Kabayel, Ünye Saray Camisi, Ünye Cumhuriyet Meydanı ve çevresindeki tarihi destinasyonlarla ilgili bilgi vererek Cumhuriyet Meydanı çevresindeki tarihi değerlerin birlikte çalışılması gerektiğini vurguladı. 

Ünye Cumhuriyet Meydanı’nda ki tarihi değerlere ilişkin bilgilendirme yapan Kabayel, meydanda bulunan tarihi eski hamamın bazı çevreler tarafından kilise olduğu yönünde iddiaları olmasına rağmen, tarihi eski hamamın kilise olmadığını, 1872 ilk Ünye tapu kayıtlarında buranın hamam olarak tescilli bir yapı olduğunu vurguladı.

Kabayel, “Bir yapının Kilise olabilmesi için aranan şartlar bu camide yok. Güneşin doğduğu ve battığı noktada onların kıblesi olarak tabir edilen uygulamalar burada yok. 1520 yılı ilk tahrir defterinde Ünye’de bir hamamın varlığı ifade edilmiştir, buranın da bu hamam olma ihtimali çok yüksek.” dedi.

Ahmet Kabayel ayrıca, hamamda çan kulesi olmadığını, çan kulesi olduğu iddia edilen noktanın aydınlatma olduğunu ve Türkiye’nin birçok yerinde bu hamamın örneklerinin yüzlerce olduğunu da ifade etti. 

-“Kondoroğlu Ahmet Efendi’ye büyük haksızlık yapmışız” -

-“Saray Cami, eski hamam ve surlardan sonra en eski eser” -

Ünye Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan Saray Cami’yi yaptıran Kondoroğlu Hacı Ahmet Efendi’nin isminin camiye verilmesi gerektiğine vurgu yapan Yerel Tarihçi Ahmet Kabayel, şunları söyledi:

 “Saray Camisi 1720 yılında Ünye’de yapılan, kayıtlarda da bina olarak tarihi eski hamam ve surlardan sonra insan eliyle yapılan en eski eser. Dolayısıyla korumak ve kollamak herkesin birinci vazifesi. Saray Camisi talihsiz bir cami. Kondoroğlu Ahmet Camii olarak başlıyor, yaptıran da zaten o. Bunu nereden anlıyoruz, Osmanlı arşivlerinde camiye atanan imam ve müezzinlerin Kondoroğlu Ahmet Camisi olarak ifade etmesinden. 

Kondoroğlu Ahmet Efendi’ye büyük haksızlık yapmışız. Önce ismini değiştirmişiz, caminin ismini Saray Camisi yapmışız. Saray Camisi olarak ifade edilen cami aslında Taşbaşı Camisi. Yani Saray’ın Camisi ve Saraylılar tarafından yaptırılan cami Taşbaşı Camisi. Ama Kondoroğlu Ahmet Camisi’nin ismi sonrasında Saray Camisi olmuş. Kondoroğlu Ahmet Efendiye ilk haksızlık bununla başlamış. Daha sonra cami metruk hale gelmiş ve 1939 depreminden sonra 5 yıl cezaevi olarak kullanılıyor. Daha sonra 1951 yılında restorasyon çalışmaları yapılıyor.

2007 yılında yapılan restorasyon çalışmasında ise 12 veya 13 aile ferdi ile birlikte caminin bahçesinde yatan Kondoroğlu Ahmet Efendi’nin mezarları iş makinesi ile dolgu malzemesi olarak alınıp, kemikleri toprakla birlikte dolgu malzemesi olarak boşaltılıyor. Başka bir arkadaş, dökülen topraktaki kemikleri toplamış. Daha sonra mezar taşları bulunuyor. Onlarda Ortalyılmazlar Mahalesi’ndeki Hası Osman Ağa camisinin avlusunda. 

-“Saray Camisindeki iki hatanın düzeltilmesini istiyoruz” –

 Saray Camisinde yapılan iki hatanın önüne geçilmesini istiyoruz. Birincisi camiyi yaptıran kişinin, yani orijinal isminin verilmesini istiyoruz. Camiyi yaptıran Kondoroğlu Hacı Ahmet Efendi’nin ismi tekrar camiye verilmeli. Camiyi yaptıran kişi ve ailesinin kabirlerinin dolgu malzemesi olarak götürülen toprağından arta kalan kemikleri ve mezar taşlarından arta kalan mezar taşlarının toplanarak cami avlusunda temsili mezar yapılmasını talep ediliyoruz.”

Kabayel ayrıca, Ünye Cumhuriyet Meydanı ve çevresindeki 500 yıllık tarihi eski hamam, Feyziye Mektebi ve Anafarta Okulu, Su Terazisi, Tiryaki Hasan Paşa Mezarı, Fetvahane-Kütüphane, Osmanlı-Rus Savaşında yaralıların tedavi edildiği hastane, Dergah, 1.000 yıllık tarihi Sur’lar, 550 yıllık Çınar Ağacı konularına değinerek bu bölgede çok ciddi tarihi değerlerin olduğuna vurgu yaptı ve bir bütün olarak değerlendirilip, çalışılması gerektiğini ifade etti.

Kabayel, Ünye Hükümet Konağı’nın yapıldığı alanın Ünye’nin ilk mezarlığı olduğunu, Hükümet Binası yapılacağı için buradaki mezarlar kaldırılırken köprü olarak tabir edilen Ünye İskelesi’nde dolgu olarak kullanıldığını da sözlerine ekledi.  

-Ünyelüce-dilimin tadı -

Panelde Ünyelüce-dilimin tadı konulu sunumunda ise şive ve lehçelerin kültürümüz açısından önemine vurgu yapan Eğitimci Yazar Bilgin Hasdemir, Ünye şivesiyle, yaşanan olayları ve hikayeleri anlattı. 

Ünye Kent Haber