TARİHİN SAKLADIĞI SIRLAR* 56 TARİH BOYUNCA ÜNYEDE YERLEŞMİŞ KAVİM VE ULUSLAR (5) Lidya Krallığı

1

1

1

1

Lidya kralligi bizim Karun kadar zengin dedigimiz kralin ülkesidir.

Lidyalilarin insanlik tarihine yaptiklari en büyük katki   parayi icat etmis

olmalaridir. Karadeniz’de Giresun’dan Antalya’ya bir çizgi çekildiginde

Anadolu’nun bati kisminda egemenlik kurmuslardir.

Bugün Ünye’de yerlesmis ve bu bölgeyi yurt edinmis kavim ve uluslardan bundan önceki Türk kavmi olan Kimmerleri tarih sahnesinden silen Lidyalilari inceleyecegiz. Kimmerler Giresun’dan baslayarak Ünye’de içinde olmak sarti ile Anadolu’nun bati kisminda hüküm sürmüslerdir.

Bazilari tarihçiler Lidyalilarin Tunç Çaginin (M.Ö. 2002) sonlarinda Frigler ile ayni zamanda dogudan Anadolu’ya geldiklerini söylerler.  (Kaynak EKREM AKURGAL,1998)

Lidya krali Alyattes Kimmerleri maglup ederek, doguya dogru, Kizilirmak’in ötesine sürer ve Kimmerler’in Anadolu ve Karadeniz’deki egemenligine son verir. 

Ünye bu kralligin Karadeniz’deki son noktadir. Onlardan da Ünye’de günümüze ulasmis herhangi bir sey yoktur. Lidyalilar da muhtemelen Ünye’yi çevrede bulunan demir madenleri için elde tutmuslardir.

Hint - Avrupali bir kavim olan ve dogudan Anadolu'ya gelen Lidyalilar önce Hititlerin daha sonra da Frigya’lilarin egemenligi altinda yasadilar ve

Frigya’lilarin yikilmasindan sonra bagimsiz bir devlet kurdular (M.Ö. 687).

Lidyalilarin baskenti, dönemin en büyük ve zengin kentlerinden olan Salihli yakinlarindaki Sardes (Sard)’dir.

Lidyalilar devletin sinirlarini genisletti. Dogu sinirlari Karadenize kadar uzandi. Son krallari Krezus  (bizim bildigimiz adi ile Karun) dönemi Lidya'nin en parlak zamani oldu. Baskentleri Sard ayni zamanda dönemin kültür ve sanat merkeziydi.

Ancak bu durum uzun sürmedi Pers Krali Kyros (Kirus),  Lidya Krali Krezus'u yenerek Lidya Kralligina son verdi (M.Ö. 546).

Devlet Yönetimi

 Lidya krallikla yönetiliyordu.  Sahip olduklari zenginlikten dolayi orduda ücretli askerlere yer verdiler. Ancak para için savasan bu askerler vatan sevgisinden yoksun olduklari için savaslarda basarili olamadilar. Bu durum Lidyalilarin yikilmasini hizlandirmistir.

Din ve Inanis

Lidya'da tanriça Kibele büyük saygi görmekteydi. Artemis, Zeus ve Apollo gibi Yunan tanrilarina tapiyorlardi. Lidyalilar Frigyalilarda oldugu gibi kral ve asillerin ölülerini yigma toprak tepeler (tümülüs) altinda gizlenen odalara gömerlerdi. Lidya kral mezarlari baskentleri Sardes'in yakinindaki Bintepeler yöresindedir.

Sosyal ve Ekonomik Hayat

Krallar ticaretin düzen içinde sürmesine özen gösterirlerdi. Lidyalilar ticareti gelistirmek amaciyla Efes'ten baslayarak Mezopotamya'ya kadar uzanan ünlü Kral Yolu'nu yaptilar.. M.Ö. 700 yillarinda ilk parayi kullanmislardir.

Lidyalilarin insanlik tarihine yaptiklari en büyük katki parayi icat etmis olmalaridir. Lidyalilar denizlerde Fenikeliler ve Yunanlilarla basa çikamayacaklarini bildiklerinden daha çok kara ticaretine agirlik verdiler ve dönemin en zengin ülkesi haline geldiler.

Lidyalilarin dili Hint - Avrupa karakterindedir. Fenike alfabesinden alinmis 26 harfli bir alfabe kullanmislardir.

Bilim ve Sanat

Lidyalilar altin islemede de ustaydilar, kuyumculuk oldukça gelismistir, ayrica dokumacilik, çömlekçilik ve dericilik sanatlari da ilerlemistir. Kaynak: Tarih Ögretmenleri com.
M.Ö. 546 yilinda Persler, Lidya Kralliginin baskenti  Sardes'i ele geçirip Lidya Kralligina son vermislerdir. Böylelikle Anadolu ikiyüz yil boyunca Pers egemenligine girmistir. Lidya'nin insanlik tarihine en büyük katkisi parayi icat etmis olmalaridir. Kaynak Türkçe Bilgi

Yüzelli yil gibi kisa sayilabilecek bir dönem hüküm süren uygarligin baskentindeki kazilar üzerine çesitli arastirmalari yürüten Salihli Turizm Dernegi Yönetim Kurulu Baskani Mustafa Uçar, arastirma sonuçlarini ''Paranin Dogdugu Kent: Sardes'' adli kitabinda yaptigi degerlendirmede, tarihe damga vuran en önemli  uygarlik  olarak niteledigi Lidya Kralliginin bilim, sanat, mimari, tekstil ve madencilik gibi alanlarda pek çok ilki hayata geçirdigini kaydederek, zirvedeyken yikilan uygarligin mirasina kendisini yikan Persler'in sahip çiktigini anlatti.
Bugün zenginligi anlatmak için kullanilan ''Karun kadar zengin'' tabirinin aslinda son Lidya Krali Croesos'un (Krezüs-Karun) isminden geldigini hatirlatan Uçar, tüm bunlara ragmen Lidyalilar'in tarihte hak ettigi yeri alamadigini düsündügünü, bu nedenle yaptigi arastirmalarin sonuçlarini bir kitapta toplama geregi duydugunu söyledi.


Lidya'nin ilkleri
Kitaba göre, kazi çalismalarinda ortaya çikarilan eserler, parayi ilk kullanan uygarlik olan Lidyalilarin, ilk bankacilik islemini de Sardes Antik Kenti'nde gerçeklestirdigini gösteriyor.
Kendi yetistirdikleri bitki ve çiçeklerin koku ve yaglarini kullanarak elde ettikleri ürünlerle parfümü de bulan Lidyalilar, civa sülfürden elde ettikleri dudak boyasi da icat etmislerdir.
Civayi, bakir levhalarla sivayarak aynayi elde ettiler, günümüze kadar gelen bestas, dokuztas gibi oyunlarin da mucidi oldular. Tavla oyununu bulan da  onlardir., Lidyalilar en parlak döneminde Karadenizin Giresun ilinden bir çizgi çekilerek Antalya ilinin ortasina kadarki bölümden tüm bati kisminda bir dönem egemenlik kurmuslardir. Kaynak: bilgi ufku com

Lydia soylulari ölülerini, Friglerdeki gibi tümülüslere gömüyorlardi. Bu tümülüsler Sardes’in kuzeyinde Marmara Gölü kiyisinda yer alirlar. Anadolu’daki en yüksek yigma mezar örnegidir.

Lydia devletinin M.Ö. 546 yilinda son bulmasiyla Iranlilar Ege Denizi kiyilarina kadar tüm Anadolu’yu ellerine geçirdiler. Pers egemenligi M.Ö. 333 yilina degin sürdü. Kaynak Türkçe Bilgi

Gelecek sayi: Iranlilar-Persler

Kaynak:

Mustafa Uçar,  ''Paranin Dogdugu Kent: Sardes''