Almanca Perser, Fransizca les Perses, Ing. Persians.
Iran’a hâkim olan eski bir Hind-Avrupa kavmidir. M.Ö. 2000 yilinda, kuzeyden gelip, Orta Iran’a yerlesmislerdir.
Biz onlara eskiden Farisiler- Farslar- Fars veya Acem deriz. Osmanli döneminde dilleri Türkçeyi çok etkilemisti. Iran sözcügü ise Saknritçe dilinde Ariyan kelimesinden gelmektedir.
Bu ulus Osmanli tarihinde 1514 yilinda Çaldiran savasinda Yavuz Sultan Selimin Sah Ismail’i yendigi ulustur..
Persler, Lidya Kralliginin baskenti Sardes'i ele geçirip Lidya Kralligina son vermislerdir. Böylelikle Anadolu 200 yillik Pers egemenligi dönemine girmistir.
Persler,
MÖ 550'de Persler Büyük Kiros önderliginde birleserek kuzeydeki Medler'i yikmis ve bir devlet haline gelmislerdir. Bundan sonra Kyros fetih hareketlerine girismis Babil, Fenike gibi zengin yerleri fethedip ülkeyi zengin bir krallik haline getirmistir. Urartu, Manna devletini, Lidya'yi ve Krezus'un servetini ele geçirip tüm Anadolu'yu hakimiyeti altinda birlestirmistir.
Ünye bu kez diger uluslarin hakimiyetinde kaldigi konumda Karadeniz’de en uzak vilayet degildi. Persler bütün Anadolu’yu fethetmislerdi.
Ünye’de Perslerden günümüze ulasan bir sey yoktur yalniz tarihin bir döneminde Ünye’yi egemenlikleri altinda bulundurdugu bilgisi vardir.
Ünye’de yasayan halklar ise genelde Orta Asya ve Kafkas kökenli halklar az miktarda Yunanli vardi. Orta Asya kökenli haklara Turkoman denirdi. Karadeniz ve Ünye, tarihi boyunca hangi ulusun egemenliginde olursa olsun her dönemde Ortaysa kökenli Türk halklari çogunlukta idiler, bunlarin arasinda binlerce yil önce gelmis dillerini kaybetmis Iskitler, Kimmerler, Kasgalar denilen ilk Türkler de vardi. Bunlara Romalilar anlaminda Rum denildi. Rum Yunanli demek degildir. Bir çok ulustan insanin oldugu Roma vatandasi demektir.
Arapçada 'p' sesi olmadigindan Araplar onlara Pers' degil, 'Fars' dediler ve genel olarak bu adla anildilar. Günümüz Iranlilarinin atalari olarak kabul edilirler. Kaynak: Vikipedia
Persler Lidyalilari yikarak Egeden Hindistan’a kadar uzanan bir imparatorluk kuracaklardir. Pers krali I. Dareios (Daryus), (M.Ö. 522-485) ülkesinde düzenli bir yönetim kurmak amaciyla ülkeyi 127 vilayetten olusan 23 büyük Satrab'liga, eyalete ayirdi.
Karadeniz’de Ünye’nin de içinde bulundugu eyalete Karadeniz Kapadokyasi adi verildi. Ünye 200 yil bu satrapligin içinde kaldi.
Persler tarihte Ilk düzenli posta örgütünü kurmuslardir. Yönetim ve idari örgütlenme ile Helenistik ve Bati uygarliklarini etkilemislerdir. Ticareti gelistirmek, gerek eyaletler arasi ulasimi kolaylastirmak amaciyla, Kral yolunu yapmislardir.
Iyon ayaklanmasi ile baslayan Pers savaslarinda Büyük Iskender’e yenilerek yikilir. Perslerin yikilmasi ile Helenistik dönem baslar. Kaynak NüveForum
Persler, Zerdüst dinine bagli olduklarindan, halkini din ve dil konusunda serbest birakmislardir, atesi de kutsal saydiklarindan bölgedeki volkanlari, özellikle Erciyes ve Hasandagi'ni kutsal saymislardir.
Mezopotamya'dan aldiklari çivi yazisini kullanmislardir. Misir, Mezopotamya ve Anadolu kültüründen etkilendiler. Zerdüstlük (Mecusilik) denen bir dine inaniyorlardi.
Pers Imparatorlugu, MÖ 334’te Makedonya Krali Büyük Iskender tarafindan yikilmis ve Anadolu’da Helenistik Medeniyet Dönemi baslamistir.
Persler Iranlilarin atalaridirlar.
Persler tarihte önemli devletlerden bir tanesidir. Büyük Iskender’in Asya seferine çikmasinda Perslerin büyük paylari vardir..Pers Ordulari savas arabalari, filler gibi özel bir ordu kurmus,M.Ö.334 yilinda Iskender ile yaptiklari savaslari kaybederek yikilmislardir.
Persler çivi yazisi kullanmislardir. Yaziyi daha çok resmi kraliyet yazismalari için kullanmislar ve bu yazismalarin çogunu da Arami dilinde yazmislardir. Resmi belgeler disinda günümüze ulasan yazili eserleri yoktur. Kaynak:Vikipedia
Perslerin Ilginç Adetleri
Pers sofrasinda doyurucu iki yemek bulunurdu. Fakat tatlisiz sofraya oturmazlardi. Sofralarinda sarap bulunduruslariyla da ünlüydüler.
Bir Pers’in en önemsedigi gün, dogum günüydü. Herkes dogum gününü, ekonomik gücüne göre en iyi biçimde, en zengin yemek sölenleri hazirlayarak kutlardi. Varlikli olanlar at, deve, esek keserdi. Kesilen hayvan oracikta bütün olarak pisirilirdi.
Pers evlilik geleneginde, bir erkegin birkaç karisi olurdu. Böyle olmasi bir erkeklik geregiydi. Çok çocuk sahibi olanlar saygi görür, ona yücelik taninirdi..
Yalan söylemekle borçlanmayi, dünyanin en asagilik davranisi olarak görürlerdi. Borçlu insanin yalan söylemek zorunda kalacagini kabul ettiklerinden, borçlanmayi kötülük olarak düsünürlerdi. Kaynak: Herodot Tarihi Türkçesi: Müntekim Ökmen Sayfa:59,60,61
Iskender Ordulari Geliyor
Dilleri, Hint-Âri dili olan Sanskritçe’ye yakin akrabaydi ve M.Ö. 3. yüzyila degin konusuluyordu. Yeni Farsça, Islam dininin Iran’da yayilmaya baslamasiyla ortaya çikti. Kafkasya’da konusulan Osetçe, Zazaca, Beluci, Kürtçe dilleri de Orta Irani dillerine bagli dillerdir.
Perslerin Anadolu’daki hakimiyetleri 200 sene sürmüstür.
Mekadonya’dan gelecek Büyük Iskender tarafindan yikilacaklar Anadolu ve dolayisi ile Karadeniz Helenlerin egemenligine geçecekti.
Tarih yavas yavas sifir yilina yani Isa Peygamberin dogumuna dogru yaklasiyordu. O yillara gelindiginde Iskenderin Imparatorlugu da parçalanacak ve Anadolu’da Iskenderin valileri tarafindan onlarca devlet kurulacakti. Ünye bu devletlerden Pontus Devletinin idaresinde kalacakti. Pontusa ise Romalilar son verecek Anadoluda bir Roma hakimiyeti baslayacak, Roma da dogu ve bati diye ikiye ayrilinca Ünye Dogu Roma Imparatorlugunda yani Bizans Imparatorlugunda kalacak MS 1150 yilinda Oguz Türkleri olan Danismentlilerin Ünye’ye gelislerine kadar bin yil gibi uzun bir zaman Bizans Imparatorlugunda kalacaktir. Ünye ancak 1416 yilinda Osmanlilara geçecektir. Bunlari ilerideki bölümlerde görecegiz
Su an Milattan Önce 500 yillarindayiz Ünye’nin Osmanlilara baglanmasina daha 2000 yil var.
Cuma: Iskender Imparatorlugu-Helenler
Kaynaklar:
Heredot Tarihi, Antoloji com.