Kendisi de bir Ünyeli olan Ilk Çaglar Tarihi Uzmani Merhum Prof. Dr. Ismail Kiliç Kökten Hocanin atmisli yillarda yaptigi ve benim ortaokulda ögrenci iken ona yardim amaci ile katildigim ve ilk tarih dersimi aldigim arastirtmalarda, Ünye’de ilk insanli yerlesimin Cevizdere mevkiinde 15.000 yil önce (bu tarih kaba tas devrine rastlamaktadir) basladigini bulmustu.
Ismail Hoca dört bes sene yaz aylarinda gelir çevrede arastirma yapardi. Ilkögretim Müdürdü olan Hocam Orhan Bora ilgilenirdi Ismail Hoca ile. Beni de konulara merakli oldugum için onunla birlikte yardimci olmam için kazilara gönderirdi. Ismail Hoca ile dört bes sene dag tepe kale magara dolastim, ondan çok sey ögrendim. Hoca bulduklarimizi bana da anlatir:” Bunlara dikkat et, iyi dinle, ileride bir arkeolog olursan isine yarar kitap falan yazarsan beni de anar hatirlarsin” derdi.
Buralarda kaya mezarlari, magaralar ve arazide yapilan çalismalarda o yillara ait insan ve hayvan kemikleri, o çag insaninin kullandigi taslardan yapilma balta ve silahlar bulunmustu, Ismail Hoca.
15000 yilindan beri Ünye’ye yerlesen ulus ve kavimleri sirasi ile daha önce yazilan kaynaklardan buldugumuz kadari ile normal vatandasin anlayacagi sekilde yaziyoruz. Bugün bu yazi serimizin yedincisinde ve tarih olarak Milattan Önce 500 yilindayiz.
Milat Nedir?
Tarihin Baslangici ve
Sifir Yili
. Milat dogum demektir. Hz Isa’nin dogumu tarihin baslangici yani sifir yili olarak kabul edilmistir. Ondan önceki dönemlere Milattan Önce (MÖ), sonraki yillara ise Milattan Sonra (MS) denilmistir. Yani Hz Isa dogali 2018 yil olmus.
Su anda yil olarak Milattan Sonra MS. 2018 yilindayiz, yani ben bu yaziyi Milattan sonra 2018 yilinda yaziyorum.
Simdi MÖ. 15.000 yilindan sifir yilina dogru geliyoruz. Sifir yili ayni zamanda bu gün kullandigimiz takvimin baslangicidir.
Bugün, sifir yilindan önce 500 yillarinda Persleri yikarak Ünye bölgesine hakim olmus Helenleri ve Büyük Iskender Imparatorlugunu görecegiz.
Büyük Iskender (MÖ.) Milattan önce 323 de ölümüne kadar Ünye’nin de içinde bulundugu Samsun Tokat ve Ordu civarini kendine bagli fakat bagimsiz birakmisti. (Kaynak Osman Dogan Tarih Boyunca Ünye)
Geçen hafta isledigimiz Perslerin Anadolu’daki hakimiyetleri 200 sene sürmüs ve Anadolu ve dolayisi ile Karadeniz Helenlerin yani Büyük Iskender Imparatorlugunun egemenligine geçmisti.
Milattan Önce 323 yilinda Iskender’in ölümü ile Imparatorlugu da parçalanacak ve Anadolu’da Iskender’in valileri tarafindan onlarca devlet kurulacakti.
Ünye bu devletlerden Pontus Devletinin idaresinde kalacakti. Pontusa ise Romalilar son verecek Anadolu’da bir Roma hakimiyeti baslayacak, Roma da dogu ve bati diye ikiye ayrilinca Ünye Dogu Roma Imparatorlugunda yani Bizans Imparatorlugunda kalacaktir.
Ünye ancak 1416 yilinda Osmanlilara geçecektir.
Su anda Milattan Önce 500 yillarindayiz Ünye’nin Osmanlilara baglanmasina daha 2000 yil var.
Büyük Iskender
Ve Anadolu’da
Helenistik Dönem
Pers Imparatorlugu, MÖ 334’te yikilmis ve Anadolu’da Helenistik Medeniyet Dönemi baslamistir. Büyük Iskender Yunanistan’da huzur yeniden saglandiktan sonra savas meclisini toplayarak Persler üzerine yapilacak seferin ayrintilari konusmaya basladi.
Perslerle ilk karsilasmasi, Granikos Savasinda oldu. Pers Imparatorlugu’nun bütün topraklarini ele geçiren Iskender, daha sonra Hindistan’a girdi ve orduda baslayan yorgunluk ve isteksizlik üzerine geri döndü. Babil’e geldiginde hastalandi ve burada öldü (M.Ö. 323).
Anadolu’da
Helenistik Dönem
Ünye’de bu dönemden günümüze ulasan herhangi bir sey yoktur. Ancak Helen kültürü ve dili yani Yunan Kültürü ve dili yavas yavas bu topraklara yerlesiyordu. Çesitli uluslardan olusan yöre halki kendi dillerini unutuyor Eski Yunancayi ögreniyorlardi. Ilerideki yillarda Yunanca da sivelere ayrilacakti. Bizim Ünye’deki Rum dedigimiz insanlar Yunali degildiler Yunan dilinin Pontika sivesini konusuyorlardi, Yunanlilarla tek yakinligi bu idi.
Büyük Iskender, M.Ö. 336’da Pers egemenligi altinda bulunan Iyon (Yunan) sehirlerini kurtarmak için büyük bir orduyla Çanakkale Bogazi’ni geçerek, Anadolu’ya geldi ve Granikos Savasi’nda Persleri yenilgiye ugratti.
Büyük Iskender'in ölümünden sonra Yunan kültürü, Anadolu'da kurulan bir sürü küçük devletlerle daha da kök salmis, aydinlar arasinda Yunanca adlar almak, Yunanca konusmak modasi yayginlasmistir. Böylece olusan akim ve uygarlik 'Hellenistik Dönem' olarak tarihe geçmistir. Kaynak: Em. Tümg. Muzaffer Erendil,'Yunanlilarin Kökeni ve Yunan Milletiyle (Greklerle) Ilgili Kavram ve Deyimler',
(HELLEN)
BÜYÜK ISKENDER DÖNEMI
Büyük Iskender, Iyonya (Bati Anadolu) sehir devletlerini Pers istilasindan kurtarmak için M.Ö. 334 yilinda Dogu Asya seferine çikti, emeli
dünya devleti kurmakti.
Anadolu, Suriye, Misir ve Iran’a hâkim oldu, Perslere son vererek Iran, Mezopotamya ve Misiri ele geçirdi Iskenderiye sehrini kurdu, Hindistan seferine çikip, Pencap bölgesine kadar olan yerleri ele geçirdi ve ordunun geri dönmek istemesi ile seferi yarida birakti.
Dogu ve bati kültürünün karismasiyla “Hellenizm” in dogmasina neden oldu. Önemli kültür ve ticaret merkezleri kurdu. MÖ: 323 yilinda Babil’de öldü, ölümü üzerine ülkesi, komutanlari arasinda bölüsüldü.
Anadolu’da küçük kralliklar kuruldu:
Bitinya Kralligi: Kuzeybati Anadolu’da, Pontus Kralligi: Karadeniz’in güney kiyilarinda, Kapadokya Kralligi: Orta Anadolu’da Bergama Kralligi: Bati Anadolu’da, Kommagene Kralligi, Adiyaman’da
Bunlarin en önemlisi Bergama kralligidir. Bergama, Asklepeion Saglik Merkezi ve 200.000 cilt kitaba sahip kütüphanesiyle dünyanin önemli saglik ve kültür merkezlerinden biri olmustur. Ayrica, Parsömen adli bir kâgidi bularak birçok eserin günümüze ulasmasini saglamislardir.
Helenizm Nedir?
Dogu ve bati kültürünün kaynasmasi ile olusan medeniyete denir.
Büyük Iskender; dogu ile batiyi kaynastirmaya çalisti. Yeni yollar ve sehirler kurdu. Misir’da Iskenderiye fenerini yapti Iskenderiye’de bir kütüphane kurdu. Bu dönemde bilim de gelisti. Önemli bilim adamlari sunlardir. Felsefe; Diyojen ve Zenon, Matematik; Arsimed ve Öklid, Cografya; Batlamyus gibi.
Kaynaklar:
Em. Tümg. Muzaffer Erendil,'Yunanlilarin Kökeni ve Yunan
Milletiyle (Greklerle) Ilgili Kavram ve Deyimler',
Prof. Dr. Ismail Kiliç Kökten-Yesil Ünye Rehberi 1968
