Pontus Kralligi Büyük Iskender Imparatorlugu'nun parçalanmasi sonrasinda Ünye’yi de içine alan Orta Karadeniz bölgesinde Mitridats sülalesi tarafindan 'Pont Devleti' veya 'Pontus Kralligi' adi ile MÖ. 298 yilinda kurulmus Romalilar tarafindan MÖ. 63) yikilmistir..
Roma Imparatorlugu da ikiye bölününce 'Pontus bölgesi' Dogu Roma topraklari içinde kalmistir.
Dünyada Pontus irki diye bir millet olmamistir. Pontusun halklari çesitli uluslardandir, dili antik Yunancanin bu bölgede kullanilan Pontik lehçesidir. O yüzden Ünye’de de konusulmus bu lehçeye ve müziklerine Pontika denilir.
Pontus Kralliginin baskenti Amasya idi. Bir ara Sinop oldu. Pontus kirali Altinci Mitridat Ünye’yi baskent yapmak istiyordu.. Bunun için doguda bir sehir insa etmeye basladi. Bu sehir bugün kismen denizin içindedir. Biz buraya bugün Midrebolu diyoruz. Midrebolu, Mitrapolis, (Mitridatin sehri) demektir. Midrebolu ismi bize Pontustan kalan tek belgedir.
Pontus bilindigi gibi bir Yunan yani devleti degildir. Bu devleti olusturan halklar, Türk, Azeri Türkü, Kafkas halklari ve Greklerdir.
Pontus Yunanca 'deniz' anlamina gelen ve cografi bir terimdir. O dönemde bu topraklarda yasayanlar ve Pontus kiyisinda dogan kisiler için Pontuslu anlamina gelen Pontikos terimi kullanilmistir. Pontus günümüzde Orta ve Dogu Karadeniz Bölgesi demektir.. Bu yüzden siyasi bir terim olmaktan çok cografi ve kültürel bir terimdir.
Önce bir seyi düzeltmek için “Rum” kelimesine bakalim.”Rum” deyiminin “Yunanli” ile uzaktan yakindan bir baglantisi yoktur. Rum, Roma kelimesinden, Araplar tarafindan özellikle Dogu Roma’nin Anadolu’daki halklarina verilen bir ad idi. (T.Baykara, Anadolu’nun Tarihi Cografyasina Giris I, Anadolu’nun Idari Taksimati,1988,s.23). Bizizm Rum dedigimiz insanlar ise kendilerine Romeio veya Rona vatandasi anlaminda Romeyka derlerdi
Bu yanlislik günümüzde Yunanlilari kendilerini Roma Imparatorlugu’nun devami olarak göstermeye çalismalari ve dolayisiyla “Rum” olarak tanimlamalarindan kaynaklanir.
Tarihte Karadeniz’e ilk gelenler sanildigi gibi Yunanlilar degildir. Yunanlilardan önce baska uluslar gelmistir. Özellikle Heredot ve Ksnefon ile Strabon’un eserlerinden anlasildigina göre buralarda Yunanlilarla beraber Iskitler, Kimmerler, Tibarenler,. Khaldlar, Kolkhlar gibi Türk agirlikli kavimler vardir.
Yunanlilarin Dogu Karadeniz’de koloniler kurmasiyla Dogu Karadeniz tarihini de onlar yazmaya baslamislar ve kendilerine yontmuslardir. Yunan asilli halklar Dogu Karadeniz kiyilarinda ilk koloniler olusturdugunda bölge Medler ve Persler in egemenliginde idi. Iskender bu bölgede hakimiyetini kaybedince generalleri tarafindan Dogu Karadeniz’de Pontus Kralligi kuruldu.
Bu kralligi kuranlar Iran kökenli yöneticilerdi. Bazi tarihçiler Iranli Azeri Türkleri der. Merkezleri önceleri Amasya ve sonralari Sinoptu. Pontus irki diye bir irk yoktur.. Tarihte böyle bir irk olmamistir. Pontus devleti tamamen Anadolu'daki kavimlerin karismasi ile olusmus bir devlettir. Birçok ulusal tarihçi bu kavimlerin çogunu Türk kabul eder. Bu bir Yunan aldatmacasidir.
Peki Yunanlilar ne istiyorlar?
Yunanlilar, milattan önce Büyük Iskender’in ölümü üzerine parçalanan Imparatorlugun generallerinden Mitridat Kiristes (1ci Mitridat) tarafindan Orta Karadeniz’de kurulan ve 250 yil sonra tarih sahnesinden silinen “Pontus Kralligi”na sahip çikmaktadir.
Oysa Pontus kralliginin kurucusu Mitridat, bir kisim tarihçilere göre Pers, yani Iran’li,bir kisim tarihçilere göre Türk’tür. Sadece son krallari olan altinci Mitridat’in karisi Yunanlidir. Pontus Kralliginda dil olarak her irk kendi dilini konusmakta resmi dil o dönemin geçerli dilli eski Helence yani Antik Grekçe-Yunancadir.
250 yil yasamis olan Pontus Kralliginda “Mitridat” adinda alti tane kral gelmistir. En önemlileri ilk kurucusu Birinci Midridat ve sonuncusu Altinci Mitdridat’tir. Birinci Mitridat’in mezari Amasya’da Altinci Mitridat’in mezari Sinoptadir. Bazi tarihi kaynaklar Besinci Midridatin mezarini Ünye’de gösterir. Kaledeki mezarin Besinci Mitridat’a ait oldugu iddiasi vardir.
Pontos Kralligi’nin ve Mitridatlarin Ünye ile ilgileri Besinci Mitridat’in Ünye’yi baskent yapmak istemesidir. Hatta Ünye’de sehri kurmaya baslamis ömrü yetmemistir. Bugün “Midrebolu” adi ile anilan yer Besinci Mitridat’in kurmaya çalistigi “Mitrapolis” sehridir.
Hatta bazi tarihçiler sehrin bir bölümümün bugün denizin içinde oldugunu iddia ederler. Pontus’tan günümüze sadece “Midrobolu” ismi ve denizin dibinde var oldugu söylenen kalintilar kalmistir.
Miletli Gemiciler
Egedeki Yunan halklarindan Miletli gemiciler buraya geldiklerinde buraya Pontus adini vermislerdir.
'Pontus' Grekçe'de 'Deniz' anlaminda olup, eski çaglarda Orta Karadeniz’den Bartin’a kadar uzanan bölgeye verilen isimdir. MÖ.550 yilinda Persler, Anadolu’yu aldiklarinda kolay yönetebilmek için yirmi dört eyalete bölmüslerdir. Giresun’dan Bartin’a dek uzanan topraklara da “Pontus eyaleti” adi verilmis eyaletleri yöneten valilere de “Satrap” denilmistir..
Iskender MÖ. 323 yilinda ölünce generaller imparatorlugu kendi aralarinda bölüstüler.
Bu paylasim sonucu, Ege’de Bergama, Marmara’da Bitinya, Orta Karadeniz’de Pontus Kralligi ve Nemrut daginda Kommagene gibi birçok krallik olustu.
Devletin adi, Dogu Karadeniz bölgesinde kuruldugu için Pontos olur. Topraklari batida Amastris (Amasra), doguda Onea (Ünye), güneyde Zela'ya (Zile) kadar genisler ve Amaseia (Amasya) baskent olur. Bu arada az bilinen bir bilgi daha Pontus’un armasi ay-yildizdir. Çesitli Pontus paralarinda ay-yildiz bulunur.
Son kral Altinci Mitridates’in ölümünden sonra Pontus Kralligi Roma Imparatorluguna katilmistir. Roma Imparatorlugu’nun M.S. 476da ikiye ayrilmasi üzerine de, Ünye Dogu Roma Imparatorlugunun yani Bizans’in egemenligi altina girmistir. Bizans’in zayiflamasiyla da, bu bölgede “Trabzon Devleti” kurulmustur.
Yunanlilar bu devletleri yani milattan önce kurulan Pontus Kralligi ile, 1207de kurulan Trabzon Devletini dilleri ve dinleri nedeniyle kendileriyle karistirmislar, Osmanlinin son döneminde bir Rum-Pontus Devleti kurma ideali ortaya çikarmislar ve günümüze kadar süren Pontus hayali hiç bitmemistir.
Günümüzde Yunanlilarinin, Pontos devletini gizli gizli canlandirma girisimleri, hiç de kendilerinin olmamis bir karma ulusu, kendilerinin saymalari, sadece Türklere besledikleri düsmanliklarindandir
Pontos’un Sonu
Kral Altinci Mitridates'ten sonra askeri ve sosyal gücünü iyice yitiren Pontus Kralligi I.Ö. 63'te Roma Imparatorlugu tarafindan ortadan kaldirilmistir.
Pontus’un baskenti Amasya'dir.
Amasya'dan sonra büyük sehirleri Trabzon ve Sinop'tur.
Pontus Kralligi'nin son kral hariç diger bütün krallari da Amasya’da gömülmüstür. Mezarlarini kentin ortasinda bulunan Harsena Dagi'nin kente bakan yamaçlarina öldükten sonra dogacaklarina inandiklari için kayalari oymak suretiyle yapmislardir.
Kaynaklar:
Dr.T. Baykara, Anadolu'nun Idari Taksimati,
Prof. Dr.A.M. Mansel, Ege ve Yunan Tarihi, .
Irfan Isik, Pontos Devleti ve Onun Son Krali
