Tiroid bezi hormonları ve Bölgemizde iyot eksikliği

Her ne olursa olsun Tiroid hormonlarimizi senede en az 1 defa ölçtürmeliyiz. Tiroid bezimizi bir dâhiliye uzmanina muayene ettirmeliyiz. En ufak bir rahatsizlik veya süpheli durumda Aile hekimimize danismaliyiz.

Çamasir suyu ile temizlik yaparken mutlaka bez maske takmayi aliskanlik haline getirmeliyiz ve kisa süreli temizlik yapmaliyiz.

Boynun ön tarfinda bulunan Tiroid bezinden salgilanan Tiroid  ( guatr ) hormonlari yani T4 veT3, tüm vücudu kontrolde tutar. Tiroid hormonlari olmaz ise vücudumuz pili azalmis oyuncak gibidir. Ne zaman ki Tiroid hormonlari normal düzeydedir, her sey tikir tikir bir saat estetiginde çalisir. Tiroid hormonlarinin fazla olmasi da istenmez, çünkü o da çok zararlidir ve vücudu tahrip edici özellige sahiptir.  

Tiroid bezi, Tiroid hormonlarini yapmak için öncelikle kandaki iyotu yakalar, onlari kullanarak TIROZIN aminoasitlerine takar ve tiroid hormonlarini yapar. Vücudun hizli büyüme yaptigi, dolayisiyla da hücrelerin de asiri bölündügü, çogaldigi zamanlarda ( bebekler, adölesan ), tiroid bezi, yanindan geçen her iyodu tutar, hele bu iyot radyoaktif iyot ise daha iyi tutar, bu durum hem tanida hem de tedavide ise yarar, ama maalesef nükleer radyoaktif iyot serpintisinde de kanserojen gelisime de en çok bu kisiler ( bebekler ve adölesanlar ) duyarli olur.

Tioid hormon yapimi için önemli olan IYOT, toprakta ihmal edilebilecek kadar az bulunan bir iz element oldugundan, toprakta yetisen sebze ve meyvelerle iyot alimi ihmal edilebilecek kadar düsük seviyede kalir. Yani iyotu toprakta yetisen lerden gida yolu ile alamayiz. Çogu sularda yeterli iyot vardir. Fakat yetrsiz iyot içeren içme sulari da bulunmaktadir. Bu nedenle de iyotlu tuz kullanmamiz gerekir. Iyotlu tuz kullanmamiz yeterli iyot alimini saglamis olur bize. Bu durumdaki Tiroid bezinden olusan Tiroid hormonu olan T4,  T3’ün yaklasik 7 katidir. Yani neredeyse tamamini T4 olusturur. Bilindigi gibi aktif olan ise T3 molekülüdür, T4 ( Tiroksin ) ise daha ziyade diger dokularimizda ve kanda T3’e dönüserek etki gösterir ve T3’ün deposu gibi davranir. Iste bu vücut içindeki muazzam ve kararinda, ayarlanmis dönüsüm, tüm vücudumuzu sorunsuz olarak çalistirir. Ibre biraz asagiya veya tam tersi yukariya kaysa, mikrogram seviyesi biraz oynasa hastaliklar baslar. Nasil bir dengedir, çok tefekkür etmemiz gerekir.

IYOT EKSIKLIGI Yani BASIT ( DIFFÜZ NONTOKSIK ) GUATR:

IYOT: IYOT, Tiroid için olmazsa olmaz bir elementdir. Oda isisinda kati haldedir, mor renklidir. Dogada element halde degil, mineral halde bulunur. Metallerle birlesirse iyonik tuzlar yapar. Aslinda Toksikdir ama bizim vücudumuz için çok ince bir ayarla dengede tutulur, ama biz farkinda bile olamayiz! Periyodik tablonun 7A Halojen grubunda bulunur. Elektronegatiftir yani elektron alir. Molekül agiligi 127 olmakla birlikte, 108’den 142’e kadar izotoplari vardir. Iyot 133.5 oC’de erir, 185.4oC’de kaynar. Tiroid bezinde bulunan iyot otokontrol saglar.

Iyot eksikligi endemik olarak daha çok daglik bölgelerde olur. Iyot eksikligi en basit olarak hipotiroidi, kretinizm, zekâ ve büyüme geriligi yapar, iyot eksikligi ile birlikte SELENYUM eksikligi de var ise çocuklarda kretinizm’in nörolojik bulgulari daha da agirlasir. Tuz ile veya besinlerle günlük önerilen ve disaridan gidalarla alinmasi gereken iyot dozu 150 mikrog./gün olmalidir, çocuklar için doz biraz daha azaltilabilir, idrarda da en az 10 mikrog./dl iyot atilisi olmalidir.

Iyot eksikligi olan kisilerde Tiroid hormonlari olusamaz, fakat herhangi bir Nodül de yoktur! Guatr yani tiroid bezinin büyümesi vardir. Nedeni Iyot Eksikligidir. Çünkü yeterli iyot bulunmadigi için, tiroid bezi uçan kaçan her iyotu yakalamak için daha çok faaliyet gösterir, daha çok faal olan bez de büyür, yani durum kompensatuvar mekanizmanin olaya hâkim olmasidir. Dolayisiyla Iyot’un alinma yetersizliginden tutun da Iyot’un Tiroit hormonu yapimina dâhil olmasini bozan her durum Basit Guatr’a neden olur. Bu durum dogumsal bir kusurla da gelebilir. Tabi hormon yapilamayinca Tiroid bezini Tiroid Hormonlarinin yapimi için uyaran en önemli hormon olan hipofizer TSH hormonu, Tiroid bezini tekrar tekrar uyaracak ve büyütecektir.

Basit Guatr yani Tiroid bezinin iyot eksikligi nedeni ile büyümesi ( gözle görülür ) Eger bir bölgede sik görülüyorsa mesela asiri lahana tüketilen Karadeniz bölgesinde, karasal ve daglik olan dogu anadolu ve iç anadolu bölgelerinde  ( Her 25 kisiden en az 2’si guatr ise ) bu tanimin adi da o bölge için ENDEMIK GUATR’dir. Endemik olmayan yerlerde tek tük görülen basit guatr’a sporadik vaka denir. Bazi bölgelerde içilen sularda da yetersiz iyot bulunur, bu durum da guatr’a neden olur. Saglik Bakanligimizin akilci planlariyla yillar süren iyotlu tuz kullanmamiz, bu durumun ciddi olarak önüne set çekmistir fakat daha katedilecek çok yol vardir. Su durum da asla akildan çikarilmamalidir: Iyotlu tuz kullanalim ama kararinda kullanalim, eger abartirsak, tam tersi etki yapar ve tiroid hormon yapimini yine durdurur. Bu nedenle de Iyotlu tuzu kullanirken de karar düzeyde olmasina azami dikkat etmeliyiz hatta daha da iyisi bu konuda hekimimizden yardim ve öneri almaliyiz. Iyot, Tiroid bezinin damarlanmasini da etkiler.

Siyanür daha dogru bir deyisle Tiyosiyanat içeren Tayland’da yetisen CASSAVA MANYOK kök bitkisi yenildigi zaman ve CRUCIFERAE ailesinden LAHANAGILLER ( lahanalar, kelem, Brüksel lahanasi, karnabahar ) yenildigi zaman, guatrojenik otlari yiyen ineklerin sütü yenilip - içildigi zaman, GUATR meydana gelir. Çünkü bu gidalar hücreye iyot girisini durdururlar. Ayrica Perklorat ( bir nevi çamasir suyu ile sik sik temizlik yapmak, buharini istemeyerek solumak ) da iyodun Tiroid bezine girisini engeller, dolayisiyla hormon yapimini engeller.

Ayrica tiroid hormon sentezinin kalitsal bozukluklari da Basit Guatr yapabilir. Bu son durum hariç, genelde tiroid hormonlari korundugu için, genellikle basit guatr sikâyet vermez, hasta yakinmaz. Basit Diffüz guatr, simetrik büyür, yumusaktir, elle muayene ile agrisizdir, nodül veya nodüller yoktur. Muayenede en kaba ölçü basparmaktan büyükse guatr’dir. Basit Guatr iyotun az olabildigi Büyük göl kenarlarinda ve daglik alanlarda yasayanlarda, Ülkemizde de lahana tüketiminden dolayi Karadeniz Bölgesinde sik görülür. Sert su içiminin ( kalsiyum karbonat ) oldugu bölgelerde de sik görülür. Guatr’da ani bir agri olursa bu: follikül içine kanama olmasindan süphe edilmelidir. Her sekilde de vakit kaybetmeden hekime müracaat edilmelidir.

Mutlaka Kanda Tiroid Hormon ( T4, T3 ve uyarici hipofiz hormonu olan TSH ) düzeylerine bir Klinik Biyokimya laboratuarinda bakilmalidir. Endemik yani bölgesel Guatr’da, Örnegin çok lahana tüketildigi için eger iyotlu tuz da kullanilmiyorsa bölgemizde gelisen Basit endemik Guatr’da: Kan T4 hormon düzeyi genellikle azalmistir. Kanda iyot yok denecek kadar azdir, idrarda iyot çikisi neredeyse yoktur. Kanda T3 hormonu ve TSH düzeyleri ise Normal degerlerdedir. Tedavi için hekimler genellikle eksik iyotu gida ile aldirirlar, T4 verebilirler ( TSH’yi çok hafif baskilamak için ), durumu zor da olsa kontrol altina alirlar.

Her ne olursa olsun Tiroid hormonlarimizi senede en az 1 defa ölçtürmeliyiz. Tiroid bezimizi bir dâhiliye uzmanina muayene ettirmeliyiz. En ufak bir rahatsizlik veya süpheli durumda Aile hekimimize danismaliyiz. Çok sihhi ve güvenli temizlik saglayan Çamasir suyu ile temizlik yaparken mutlaka bez maske takmayi aliskanlik haline getirmeliyiz ve kisa süreli temizlik yapmaliyiz. Unutmayiniz! Tuz, iyotlu da olsa mutlaka hekime danisarak alinmasi gereken bir maddedir.