Türklerde Ayların Adı Aramay-Gülay- Yeday -İlkgüz- Açaray

Aylar

Ocak Subat Mart diye baslayan kullandigimiz on iki ayin isimleri 10 Ocak 1945 te Osmanlinin kullandigi isimlerle degistirilmistir.

'Bazi Ay Adlarinin Degistirilmesi Hakkinda Kanun' yasa önerisini Erzincan mebusu milli sair Behçet Kemal Çaglar vermisti.

1945’e kadar kullandigimiz ay isimleri söyleydi

Mart, Nisan, Mayis, Haziran, Temmuz, Agustos, Eylül, Birinci Tesrin, Ikinci Tesrin, Kanunu evvel Kanunusani, Subat, yani burada dört ayin adi degismis oluyor digerleri ayni kaliyordu. Birinci Tesrin 'Ekim' olmus, Ikinci Tesrin 'Kasim', Birinci Kânun 'Aralik' olmus, Ikinci Kânun da 'Ocak'...

Acaba yeni konulan isimler ne anlama geliyordu ve nereden alinmislardi.

Aylarin Anlamlari

Ocak

'Ocak' (ates yakilan yer, ev yuva) sözcügüyle dogrudan baglantisi olsa gerek; yani 'ocaklarin yakildigi, veya günlerin disarida degil ocaklarda (evlerde) geçirildigi soguk ay'...

Subat  

Süryanice den alinmis takvimin ikinci ayina verilen isim (Sabat/Sobat)... Türkçe de anlamini korumus.

Mart:

Latince de 'Mars' (savas tanrisi) isminden gelmekte. Özellikle bati toplumlari, çoktanrili din döneminde ay ve günlere tanrilarin veya kimi imparatorlarin vb. ismini vermislerdir. Birçok dilde bu ayin adi birbirine benzer,  Maerz Almanca, Mars Fransizca, Maris Arapça, Marzo Ispanyolca.  

Nisan:

Süryanice den (Nisanna) ay ismi... Aslinda bu isim Süryani, Sümer, Akad ve Ibrani dillerinde birbirine benzer 'Nisannus, Nasanus, Nasanna, Nusanus,' gibi .

Mayis:

Latince de ay adi (Maius)... En büyük anlamindaki “maior'dan geliyor.  Bu ay da birçok dilde benzer isimlerle aniliyor: Mai Almanca, Mai Fransizca,Mayo Ispanyolca, Maggio Italyanca gibi

Haziran:

Süryanice de 'Haziran' sözcügü 'sicak' anlamina geliyor. Ayni dilde, bu aya, - 'sicaklarin basladigi ay' anlaminda olsa gerek - 'Hazaran-Hazuran' ismi verilmis.

Temmuz:

Temmuz, Sümerlerin bereket tanrinsin adidir. Festivallerinin adi da Dumuzi’dir. Dam, Sümerce kadin demektir.  Bizdeki damsiz girilmez terimi de buradan gelmektedir..

Agustos:

Latince 'Augustus'tan (Roma imparatoru'nun adi)... Bir söylentiye göre, Augustus'un dogdugu aya bu isim verilmis. Augustus'un adi da 'augus: kutsal' sözcügünden geliyor.

Eylül:

Süryanice de 'Aylul' (üzüm), yani 'üzüm ayi'... Mezopotamya dillerinde ortak isim olarak bu kullanilir (Subat, Nisan ve Haziran'da oldugu gibi).

Ekim:

Türkçe 'ekme' eyleminden... Tarlalarin sürülüp ekildigi ay... Latince 'October' (Eski Roma takviminde sekizinci ay; Latince de sekiz anlamina gelen 'octo'dan gelir)

Kasim:

Bu isim 'titreme, titresme' anlamlarini tasiyan (Eski Türkçe) ' kasma, kasnama' sözcükleriyle ilgilidir. Yani 'rüzgarlarin baslayip agaçlari, yapraklari titrettigi ay' anlaminda....   Latince 'November' (Eski Roma takviminde dokuzuncu ay; Latince de dokuz anlamina gelen 'nove'den).

Aralik:

Türkçe deki 'aralik' sözünden geliyor olsa gerek ancak tasidigi anlam tam açik degil.

Eski Türklerde,

 Öz Türkçe’de ve

Anadolu Türkçesinde

Ay Isimleri

Neden aylara bu yabanci isimleri vermisler nerden bulmuslar bir bilgi yok. Ancak o zaman öz Türkçeciler ay isimlerini söyle koymak istemisler:

Ocak, Subat-Gücük, Mart-Yelin, Nisan-Açaray, Mayis-Gülay, Haziran-Bozaran, Temmuz-Biçim, Agustos- Derim, Eylül-Verim, Ekim, Kasim, Aralik...

Ay isimlerindeki garipliklere devam edelim. Cumhuriyetten önce ve sonra Osmanlica  isimleri 1945 te yapilan düzenlemeye ragmen sade halk ve köylü de aylara kendi ismini takmisti söyle:

Zemheri-(Ocak) Gücük-(Subat), (Mart-Mart), Abrul-(Nisan), Kiraz (Mayis)  Orak (Haziran) Temmuz, Agustos, Ilkgüz (Eylül), Ortagüz (Ekim) Songüz (Kasim) Karakis (Aralik)

Bugün kullandigimiz iki takvimden biri olan Hicri takvimde kullandigimiz ay isimleri ise söyledir:

1.Muharrem, 2-Safer, 3-Rebüyülevvel,4-Rebiyülahir, 5-Cemaziyülevvel,6-Cemaziyel ahir, 7-Recep,8-Saban, 9-Ramazan, 10-Sevval, 11-Zilkade, 12-Zilhicce

Çogu ay isimlerini aldigimiz Süryanilerde ay isimleri: Tesrin kadim, Tesrin hrai, Kanun kadim, Kanun hirai, Sebat, Adar, Nesan, Iyyar, Heziran, Tammuz Ab ilul

Türklerin Ortaasyada kullandiklari 12 hayvanli ay isimleri. Siçgan–siçan, Ud-Öküz, Pars-Pars, Tavisgan-Tavsan, Nek-Timsah, Yilan-Yunt (At) Koyun, Biçin-Maymun, Tagaguk- Tavuk, It-Köpek, Tonguz-Domuz

Eski Türklerde halk arasinda ay isimlerinin bazilari:  Aramay, Ikinçay, Ücünçay, Törtünçay, Besay, Altiay, Yeday böylece gider.

Anadolu köylerinde ay isimleri: Gücük, Mart, Avril, Kiraz, Haziran, Orak, Harman, Çürük, Avara, Koç, Karakis, Zemheri gibi isimler de kullanilmistir. (Yasar Karaduman)