Türkler nasil ve
Ne zaman Müslüman oldular?
Farkinda olsak da, olmasak da kültürümüzün, yasayisimizin, gelenek ve göreneklerimizin temelinde Türklerin Orta Asya’da iken eski dinleri olan Samanizm ve Gök Tanri dininden gelen Orta Asya kökenli davranislar vardir. Günümüzde bu davranislar Müslümanligin içinde varmis gibi algilansa da Müslümanlik bunlari kabul etmez.
Sanilirdik ki Türkler tarih sahnesine çiktigindan beri Müslüman idiler veya her Türk Müslüman’dir, gördük ki meger öyle degilmis..
Türkler anavatanlari Orta Asya’da iken Göktanri ve Samanizm inancinda idiler, Islamiyet ile Hz. Ömer zamaninda 650 yillarinda tanistilar, artan iliskiler ve yeni dinin eski inançlari ile benzerlik göstermesi nedeni ile Müslümanliga geçmeye basladilar, bu kolay olmadi, geçis 300-400 yilda tamamlandi halen bile Müslüman olmamis Hristiyanligi ve Museviligi Budizm’i seçmis veya eski dinleri olan Göktanri dininde kalmis Türkler devletleri vardir.
Moldavya’daki Gagauz Türkleri (Gökoguzlar) Hristiyandir. Litvanya’daki Karaim Türkleri Musevidir, Sibiryadaki Tuva, Hakas, ve Yakut Türkleri halen Saman dinindendirler, Türkistan’in Çine yakin kisimlarinda bazi Türkler Budist’tirler.
Neden Müslüman Oldular?
Türklerin Islam dinini, sadece eski dinleri olan Gök Tanri inancina benziyor diye kabul etmemislerdir. Türklerin din degistirmelerinin sebebi, kaganlarin din degistirmesiydi. Gök Tanri’nin yeryüzünü yönetmek üzere gönderdigine inanilan kaganlar din degistirince, halk da ona uyuyordu.. Islamiyete geçis de kaganlarin Müslüman olmasiyla hizlanmistir. (Kaynak Prof. Dr. Halil) Inalcik
Türkler Ile Islam
Ordularinin Karsilasmasi
Tarihçilere göre Türklerle Islam ordularinin ilk karsilasmalari Kafkasya üzerinden Hazar Türkleri ve Horasan üzerinden de Göktürkler’le olmus aralarinda çok kanli savaslar geçmistir.
Baslangiçta Müslüman Araplar bu kanli savaslarda üst üste yenilgiler alinca Türklerden çok korkmuslardir. Ancak 751 yilinda Çinlilerle Araplar arasinda meydana gelen Talas savasinda Türkler Islam ordusu yaninda Çinlilere karsi savasmis ve büyük zafer elde edilmistir. Bu olaydan sonralari Türklerle Araplar arasindaki yakinlasma hizlanistir.
O tarihlerde Türkler arasinda Samanizm, Gök Tanri inanci ve Budizm yer almaktaydi. Bazi bölgelerde ve Türk topluluklarinda ise Hiristiyanlik, Musevilik, Çintuizm gibi inançlar vardi.
Arap ordularinin, daha sonra zenginligi ile bilinen Türk yurtlarina karsi baslattiklari kanli savaslar, buralarda Müslümanligin 300-400 yil kadar süren büyük bir direnisten sonra kabulüne yol açmistir. Bazi tarihçiler ise Türklerin zorla Müslümanlastirildigini iddia ederler.
Buna ragmen Hazar Türkleri arasinda Müslümanlik yerlesememistir. Hazar Hakani din olarak Yahudiligi seçmistir. Oguz ve Kipçak Türklerinin Islamlasmasi ise dört yüz yil sürmüstür..
7ci yüzyil baslarinda Arabistan’da yayilmaya baslayan Islâmiyet’le Türklerin ilk temaslari ise bu yüzyilin ortalarinda baslamistir.
Bunun öncesinde, Hz. Peygamber’in Türkler’den haberdar oldugu ve onlarla ilgili sahih hadis kitaplarinda yer alan hadisler zikrettigi bilinmektedir. Buharî(ö. 869), Müslim(ö.875) ve Ebû Davud(ö. 888)
Türklerin Müslüman Araplarla ilk temaslarinin, Hz. Ömer(634-644) devrinde Nihavend Savasi (642) sonrasinda basladigi kabul edilmektedir. Ceyhun nehrini geçen Islâm ordusu, hiç beklemedigi bir anda kuvvetli bir mukavemetle karsilasmistir. Bu ilk seferde Islâm ordusu geri çekilmistir.
Türklerin Müslümanlasmasi, yerel Türk hakanlarinin Islâmiyet’i kabulüyle olmustur.
Türkler Islâmiyet’e
Eski Dinlerinden neler getirdiler
Bazi Türk Boylari, Islami aynen benimseme yerine eski inançlariyla birlestirip harman ettiler ve eski dinlerinden birçok örf adet ve gelenegi yeni dinlerine tasidilar yani Orta Asya’da Saman ve Gök-Tanri inanci tasiyan Türkler Islamiyet’i kabul ederken, kendi kültürlerinde bazi seyleri de beraberinde getirdiler. Bunlar halen günlük hayatimizda yer alir ve Müslümanlikta varmis gibi bilinir? Bunlar nelerdir?
MEZAR TASI
Mezartasi eski Türk ve Orta Asya Mezepotamya kültürlerinden kalmadir. Islam dininde öyle satafatli mezarlar ve satafatli mezar taslari yasaktir. Islam dini ölen kimsenin kim oldugu bilinmesi ve mezarinin çignenmemesi için, kabrin bas ve ayak ucuna tas veya bir tahta parçasi ile isaret koymaya izin vermektedir.. Din adamlarinin çogu kabrin yerden bir karis kadar yükseltilmesinin dogru, daha fazla yükseltilmesinin ise mekruh oldugunu beyan etmislerdir.
ESIGIN KUTSALLIGI
Esigin kutsal oldugu, kapidan içeri girerken esige basilmamasi, inanci da eski Türk dini Samanliktan kalma bir anlayistir. Esik kapidir. Kapi ise yeni dünyalara açilmaktadir. Bu nedenle saygin ve kutsaldir.
Su dökerek ugurlama:
Gidenin arkasindan su dökmek eski Türklerden kalma bir adettir.
Mum, çaput baglanmasi,
Câmi avlularinda mum yakilmasi, agaçlara bez ve çaput baglanmasi da Samanizm döneminden günümüze aktarilan geleneklerdir.
Tahtaya Vurmak
Istenmeyen bir olay duyuldugunda tahtaya el ile tokmak gibi üç kere vurulmasi da, kötülükten korunmak, kötü ruhlarin duymasini önlemek amacina yönelik eski bir Saman inanisidir.
Kursun Dökme:
Kursun dökme de Saman geleneklerinden kalan bir âdettir. Samanlar bu ritüele “Kut Kuyma” adini vermislerdi. Insana musallat olan kötü ruhlarin olumsuz etkisini ortadan kaldirmaya yönelik olarak çok eski dönemlerde uygulanan sihir kökenli bir ritüeldi.
Kirmizi Kurdela
Logusa kadinlarin basina baglanan kirmizi kurdela Saman döneminden günümüze kadar ulasmis bir adettir. Bu kurdelanin anneyi ve yeni dogan çocugu, albiz denen seytana karsi koruduguna, özelikle Alevilik'de bulunan mezarin basina baglanan kirmizi kurdelanin da ölüye kötü ruhlarin musallat olmasini engelledigine inanilir
Kirk sayisi inanci.
Kirk gün kirk gece, ölüye kirk okutmak, Çocuklarin dogumundan kirk gün sonra kirklamak, yeni gelinin kirkinin çikmasi, kirk yigitler vs.
Nazar
Islamiyet’te de nazar yer almasina ragmen Nazar boncugu, deve boncugu, göz boncugu takilmasi yoktur. Buda Samanizm inancindan kaynaklanmaktadir. Bazi insanlarin bilhassa çakir gözlülerin nazarlarinin karsisindakini etkiledigine inanilir.
Sol Ayak-Sag Ayak
Bir eve veya kutsal yere girerken sag ayakla girmek sol ayakla çikmanin uguruna inanmak. Kilim hali ve giyilen örgü ve dokumalarda yilan akrep çiyan kunduz gibi zararli ve yabani hayvan figürleri kullanmak .
Kaynaklar:
Durmus Karabagli
Prof. Dr. Halil Inalcik
Türk Dünyasi Arastirmalari Vakfi Yayinlari
