Gök Tanri dini Türklerin Islam’dan önce inandiklari bir dindi. Müslüman olmadan önce de Türkler domuz
yemezler yalan, zina ve hirsizlik büyük suçtu.
.
Bu gün de, Türklerin Müslüman olmadan önceki dinleri olan GÖK TANRI ve SAMANIZM inancini anlatmaya çalisacagiz. Ne oldu da Türkler eski dinlerini biraktilar, eski dinleri nasildi?
Islamiyet, Türklerin eski dinlerine çok bezemekte idi. En büyük özelligi tek Tanriya inanmalari idi. Müslüman olmadan önce Türkler, Müslümanlar gibi domuz yemezler, yalan söylemek zina etmek ve hirsizlik büyük suçtu
Samanizm
Eski Türklerin göçebe yasam biçimi ve savasçi bir hayat anlayislari vardi. Tabiattaki bazi unsurlara önem verirlerdi. Simsek, ay, su, dag gibi varliklarin ve bazi hayvanlarin da Türklerin dini hayatlarinda önemli bir yeri vardi.
Samanizm, atalarin ruhlarina, doga varliklarini kutsal saymaya dayanan eski bir Asya dinidir. Bir dinden ziyade, temel ilkesi ruhlara, cinlere, perilere emir vermek, gelecekten haber almak düsüncesi olan bir çesit sihirdir.
Samanlik basta Orta Asya olmak üzere, Mogollar’da, Eskimolar’da, Kafkaslar’da, Alaska da, Grönland ve Izlanda’da, halklarin ufak tefek ayriliklarla inandigi bir inanç seklidir. Saman törenlerinde, farkliliklar olmakla birlikte mutlaka kurban adeti vardir. Yalniz At ve koyun disinda kan akitilarak kurban edilir.
Kutsal sayilan bir yere bir sey sunmak, esya adamak, kutsal agaçlara bez baglama, ritüelleri vardir. Eski Türklerin inançlari, tek tanriciliga dayanir. Tarihin hiçbir döneminde Türklerin birden çok Tanrisi olmamistir, putlara tapinma yoktur.
Gök Tanri Inanci
Gök Tanri, tektir, esi ve benzeri yoktur. Yaraticidir bilinen ve bilinmeyen her seyi o yaratmistir. Iradesine uymayanlari cezalandirir. Insanlara kut ve ülüg (kismet) bagislar, canlilara yasam verir.
Gök Tanri inancina göre Tanrinin esi benzeri yoktur. Türkler bu inançlarindan dolayi putlara tapmamistir. Sadece dünyada var olan her seyin yaraticidan insanlara bir hediye ve kutsal olduklarina inanmislardir.
Altaylar Türkleri de bu Gök Tanri inançlarindan dolayi bir gün dünyanin sonunun gelip kiyametin kopacagini ve dünyanin sonuna dogru günahlarin artacagina inanmislardir. Dikkat ederseniz Gök Tanri Inanci Islam dinine bire bir benzemektedir.
Tek Tanri inanci, tarihin erken devirlerinden beri Türklerde vardir. Baska kavimlerde görülen çok tanri anlayisi Türklerde yoktur, tanrisal evliliklere rastlanmaz.
Çin kaynaklarina göre, Türkler besinci ayin ortalarina dogru Tamir nehri kenarinda toplanip gögün tanrisina adak adiyor ve çok sayida koyun ve at kurban ediyorlardi.
Gök Tanri inancinin bir Tengrisi bulunmaktadir, Tengri kelimesi, tüm Türklerde aynidir, Hun ve Göktürklerde “Tengri”, Uygurlarda “Kün Tengri”, Yakutlarda “Tangara”, Kazan Türklerinde “Teri” denmistir...
Gök Tanri kavraminin eski Türk inanisinda önemli bir yer tuttugu konusunda daha belirgin örnekler de vardir:
Türk Hakani Mete (Motun) Çin hükümdarina yazdigi bir mektupta, kendisini tahta Gök-Tanri’nin çikardigini bildirmis, Gök Tanrinin yardimiyla ve kendi askerlerinin ve atlarinin çabalariyla çevresindeki devletleri yendigini belirtmis devletin basina kagani Gök Tanrinin getirdigini belirtilmis, devletin ve insanlarin yönetimi de Gök Tanriya mal edilmistir.
Tanri Türk’ün yasamina dogrudan karisir, buyruklar verir, iradesine boyun egmeyenleri cezalandirir, safak söktüren ve bitkileri olusturan da “Gök Tanri”dir. O, yasam verici ve yaraticidir, ölüm de Tanri’nin iradesine baglidir.
Türklerin Müslüman olmasinin Sebepleri:
Türklerin bu dini seçmelerinin en önemli sebebi, eski Türk inanci ve anlayisi ile arasinda birçok benzerlik bulunmasidir:Türkler, Islâmiyet’teki gibi tek bir Allah’a inaniyor ve O’na Tanri (Tengri) diyorlardi. Ahiret ve ruhun ölmezligi, her iki inançta da mevcuttu. Türkler cennet için Uçmag cehennem için Tamu sözünü kullanmaktaydi.
Islâmiyet’te oldugu gibi Gök Tanri inanisinda da Tanriya kurban sunuluyordu.
Islâmiyet’in telkin ettigi ahlakî kurallar, Türk anlayisinda da vardi.
Türkler’in inançlari ile Islam inanci arasindaki benzerlik sadece bununla sinirli degildi. Islamiyet öncesi Türkler ahiret gününe, öldükten sonra dirilmeye, kaza ve kadere inanirlar ve kurban keserlerdi. Zina ve escinsellik kesinlikle yasakti ve hirsizlik agir ceza ile cezalandirilirdi. Kaynak: I. Hami Danisment, Türk Irki Neden Müslüman Oldu, s.17)
Gelecek Hafta:
Göktanri Inancinin
Günümüzde
Dogum ve Ölüm
Üzerindeki Etkileri
Kaynak ve Alintilar:
Hikmet Tanyu- Islamliktan Önce Türklerde Tek Tanri Inanci.
Numan Durak Aksoy- Türk Yaratilis ve Türeyis Destanlari ve Dinî Motifler
Harun Güngör, “Eski Türklerde Din ve Düsünce”
