Ünlü Kaplumbağa Terbiyecisi Tablosu

Türk sanatinin en önemli eserlerinden, Osman Hamdi'nin 1906 tarihli Kaplumbaga Terbiyecisi isimli tablosu, birçok iddiaya ve arastirmaya konu olmustur. Uzun yillar sakli kaldiktan sonra kesfedilmesi 1970'lerin basina rastlar.  Ünlü tablo, hayat hikayesi ile atmisli yillarda tüm Türkiye'nin gündemini isgal eden Ünyeli armatör Süleyman Saim Birkök'ün evinden çikmisti.

 Tablonun ilk sahibi is adami Süleyman Saim Birkök Ünyeli Egri Mehmet Kaptan’in oglu olarak 1891 yilinda Ünye’de dünyaya geldi.

Yedek subay olarak katildigi Birinci Dünya Savasi'nda yaralanir ve hastaneye kaldirilir.,hastane de baska bir Ünyeli yedek subay la tanisir, dost olurlar, adini ve kim oldugunu bulamadigimiz bu Ünyeli yedek subay’in bir oglu olur ve adini  Saim Birkök’le olan yakin dostlugu nedeniyle Saim koyar. Saim Birkök bu çocugu kendisinin çocugu olmadigi için evlat edinir ve yetistirir onun tüm masraflarini karsilar; önce Isviçre'de,  okutup insaat mühendis çikmasini saglar.

Bu çocuk, sonradan Yök eski baskan vekili Kemal Karhan'in da ITÜ de sinif arkadasi olan Saim Gökdogan'dir.

3 Haziran 1966'da, Istanbul Haliç Balat'ta babasindan kalan büyük bir tersane isleten Saim Birkök ve manevi oglu Saim Gökdogan ile onun disarida yaptigi ve yerine getirmedigi insaat taahhütleri, kefil oldugu diger isleri, adina verdigi taahhüt mektuplari, kumar ve diger borçlari nedeni ile büyük bir tartisma içine girer. 

Yillarca evlatligi Saim'in bu tür davranislarini sineye çekmistir. tartisma gittikçe büyür, evlatlik Saim manevi babasi Saim Birkök’e saldirir ve Saim Birkök korkutmak için bir el ates eder kursun evlatlik Saime isabet eder ve yaralar ve Saim Birkök telasla  'hemen hastaneye yetistirin, ölmesin!' der. Ancak  Saim Gökdogan yolda ölür. Yillarca her türlü imkani saglayarak okuttugu ve gelecekte isini birakacagi üvey evladini öldürmüstür. Evlatlik Saim 45, Saim Birkök 76 yasindadir.

 Evlatlik Saim Ünyelidir

Evlatlik Saim’in yedek subay olan babasi ve annesi de  Ünyelidir. Annesinin adi Nursude veya Nursade’ Gökdogan dir. Cenazesi Ünye’ye getirilmis ve Ünye’de gömülmüstür. Uzun yillar süren arastirmalarim ve çalismalarimda  evlatlik Saim’in mezarini ve annesinin babasinin hangi köyden oldugunu bulamadim on yildir halen ariyorum.

Tutuklanan Birkök hapse girer,  hapis cezasini çekmeden önce girdigi saglik kontrolünde kanser oldugu anlasilir, Ünyeli Profesör Necmettin Polvan’in yardimi 1971 yilinda durumu agirlastigi gerekçesiyle saliverilir ve ayni yil içerisinde kanserden vefat eder.Kaplumbaga Terbiyecisi

Tablosunun Bulunusu

1850 yillarinda Ünye'den Istanbul'a gelerek burada bir tersane kuran 'Kaptanlar' lakapli Ünyeli Egrizade Mehmet Kaptan’in dört çocugundan biri olan Süleyman Sami Birkök, resme merakli bir resim koleksiyoncu idi. Sisli’de yasadigi köskte dünyaca ünlü iki yüz civarinda tabloyu toplamisti.

Hürriyet gazetesinden yazar Emel Armutçu’nun makalesini belge kabul ederek derledigimiz kadariyla olay söyle gelismistir.
1960'larin basinda, Profesör Mustafa Cezar, arastirma sirasinda, Sisli'de mühürlenmis bir evde bes Osman Hamdi tablosu oldugunu ögrenir.

Kösk cinayet nedeni ile mühürlenmis, sahibi hapistedir. Tablolarin fotografini çekmek için köskün sahibinden izin alinmasi gerekmektedir.
Köskün sahibi Süleyman Saim Birkök, bir sanatseverdir, hiç evlenmemis, bir askerlik arkadasinin kendi adini verdigi oglunu evlat edinmistir.  Okumasi için Isviçre'ye bile gönderdigi evlatligi Saim, hayirsiz çikmis.

1969 yilinda, Balat'taki tersanede çikan bir tartisma sirasinda, Saim manevi oglunu korkutmak isterken kazara öldürmüstür.

Prof. Mustafa Cezar onu Sultanahmet Cezaevi'nde ziyaret ettiginde, agir çene kanseri hastasidir ve profesöre istedigi izni verir.
Prof. Cezar, tablolarin fotograflarini çekecek gazeteci, mahkeme hakimi, zabit katibi, avukat ve köskün bekçisiyle birlikte, mührü sökerek içeri girer, Köskün isiklari yaninca, toz toprak arasinda inanilmaz bir hazine çikar, biri Kaplumbaga Terbiyecisi olmak üzere besi Osman Hamdi'ye ait, 200'den fazla tablo vardir içeride. 

Saim Birkök kisa bir süre sonra, hakkinda bir hüküm verilemeden agir hastalik nedeni ile tahliye edilir ve 1971'de ölür.

Kaplumbaga Terbiyecisi'nin

Uzun Yolculu da böylece baslar.
Birkök, sagliginda 1962'de yaptigi vasiyetinde mal varligini adina kurulacak bir vakfa birakmistir.  Ancak ölümünden sonra yaklasik elliye yakin mirasçisi çikar, vasiyetin iptali için açilan davalar uzar. Vakif, ancak yirmi yil sonra kurulabilir.

Ünye’de adina bir okul bulunan Ünyeli Prof. Necmettin Polvan’in yardimi ile hastaneden çiktiktan kisa bir müddet sonra vefat eden Birkök’ün Ünye’den de olmak üzere bir sürü mirasçisi vardir. Mahkeme sonunda bütün servetini vasiyeti üzerine kurulan Birkökler Vakfina birakilmasina karar verir.

Bu arada tablolar Resim Heykel Müzesi'ne teslim edilir ve Kaplumbaga Terbiyecisi Tablosunu, bir sürü serüvenden sonra 2002'de bes buçuk milyar liraya Istanbul Tepebasindaki Pera müzesi satin alir.

 Ünyeli Profesör Necmettin Polvan

Saim Birkök

Dünyanin en ünlü tablolarini Sisli’deki müze gibi konaginda toplayan bu Ünyeli tersane sahibinin halen Ünye’de yasayan akrabalari vardir.

Öldürdügü evlatligi olan Saim Gökdogan vuruldugu yillarda kirk yaslarinda bir makine mühendisi idi. Firdevs isimli bir bayanla evli ve Istanbul’daki Fransiz okullarindan birinde okuyan iki erkek oglu vardi. Eger yasiyor olsaydi bugün 95 yaslarinda olacak olan evlatlik Saim’in annesi ve babasi da Ünyeli idi. Öldürüldügü sirada, iki oglu 15 yaslarinda idiler. Bu çocuklarin bugün tahminen 60-65 yaslarinda olmalari gerekir.

Cenazesi Ünye’ye getirilerek bilemedigimiz bir yerde topraga verilmistir.

Uzun yillar süren çalismalarimda bu Ünyeli aileyi ve evlatlik Saim’in gömüldügü köyü ve mezarini bulamadim, arastirma bu yüzden  yarim kalmistir. .

Bu konuda bilgisi ve duyumu olanlar, olayi hatirlayanlar veya evlatlik Saim’in annesi Nurside veya Nursade  Gökdogan isimli bayani veya Ünye’deki ailesini taniyanlar bize yardimci olurlarsa seviniriz.

Kaynak: (Yasar Karaduman, Esrarli Tablo)

 Peki tablo ne anlatiyor?

Tabloda gördügümüz kirmizi kaftan giymis, dervis kiyafetleri içinde sakalli, kambur yasli bir adam figürü tablonun ressami Osman Hamdi Bey’in kendisidir, bakimsiz bir odada, marul yiyen kaplumbagalara bakiyor.

Tablodaki kaplumbagalar; devletin hantal isleyen bürokrasisi ve degisime direnen, agir aksak ilerleyen toplumu anlatmaktadir. Tablo renklerin ve isigin kullanimi, derinligi ile çok kiymetlidir.

Kaplumbaga terbiyecisi tablosu halen Istanbul Tepebasindaki  Pera Müzesi'ndedir

 Son Olarak

Saim Birkök olayi ve Kaplumbaga Terbiyecisi Tablosunun bu ilginç hikayesi beni en çok ugrastiran arastirma olmus ve on senedir halen bitmemistir.

Saim bey’in Ünye’de halen hepinizin çok iyi tanidigi akrabalari yasamaktadir. Kazara öldürdügü evlatliginin annesi ve babasi Ünyelidir fakat halen hangi köyden olduklarini bulamadim. Cenaze Ünye’ye getirilmis ve burada su anda halen bilmedigimiz bir yerde topraga verilmistir.

Olayin üzerinden elli yil geçmistir olayi hatirlayan çok az insan kalmistir tesadüfen bu olayla ufakta olsa bilgisi olalar beni ararlarsa çok sevinirim.