Yunanlilara “Grek” diyen Avrupalilar, bu adi eski Yunan’i anlatmak için kullanirlar. Latince sözlüklerde “Grek” kelimesi hirsiz, hilekâr demektir. Bu nedenle Yunanlilar, “Hellen” adini kullanmaktadirlar, kendilerine Helen (Elen)
demektedirler.
Yasar KARADUMAN
Ünye ve çevresi, Pontus Kralliginin milattan sonra 63 yilinda yikilisindan sonra bir müddet daha Pontus adiyla Roma Imparatorlugu sinirlari içinde yer alacaktir.
Italya’nin küçük bir bölgesinde olusan ve kisa zamanda Avrupa, Asya ve Afrika’yi egemenligi altina alan Roma, bir müddet sonra tarihten silinecek, Ünye, MS. 395 yilindan 1200 yillarinda Türklerin bölgeye gelmesine kadar dokuz yüzyil Bizans Imparatorlugu yönetiminde kalacaktir.
Roma tarihinin büyük bölümü efsanelere dayalidir. Ikiz erkek kardes olan Romulus ve Romus bir besik içerisinde Tiber Irmagi'na birakilirlar. Bebekleri bir disi kurt bulur ve onlari sütü ile besler. Büyüdüklerinde bir sehir insa ederler. Bu sehir Roma olur.
Roma Imparatorluguna geçmeden geri dönüp su Pontus ve Yunan ve Rum sözcüklerine tekrar bakalim.
Ünye’de Pontus’un Mirasi: Midrebolu.
Yunanlilar, “Pontus Kralligi”na sahip çikmaktadirlar. Oysa Pontus’un kurucusu Mitridat, bir kisim tarihçilere göre Pers, bir kismina göre de Türk’tür. Pontos’un Ünye ile ilgisi Besinci Mitridat’in Ünye’yi baskent yapmak istemesidir. Bugün Ünye’de “Midrebolu” denilen yer Mitridat’in kurmaya çalistigi “Mitrapolis” sehridir. Sehrin kalintilari denizin içindedir.
Anadolu Yunanli degildir.
Yunanlilar Anadolu’da yasamis birçok ulus ve kavimden sadece biridir. Kendilerine “Helen” derler. “Yunanli” ve “Grek” denilmesine kizarlar. Bizim kullandigimiz “Rum” ismi de yanlistir. “Rum” Roma Imparatorlugu vatandasi demektir. Araplar Anadolu’da oturan halklara Rum demisler bizde onlardan almisiz.
Oysa Anadolu o yillarda birçok ulustan insanin yasadigi yerdir. Bunlarin içinde Türkler, Kafkas halklari, Iranlilar, Gürcüler, Lazlar, Araplar, Slavlar, Yahudiler ve Orta Asya’dan gelmis Türk kökenli kavimler vardir, hepsine birden Roma vatandasi anlaminda Rum denir.
Grek-Yunan- Helen-Rum ne demektir?
Grek:
Yunanlilara “Grek” diyen Avrupalilar, bu adi eski Yunan’i anlatmak için kullanirlar. Latince sözlüklerde “Grek” kelimesi hirsiz, hilekâr demektir. Bu nedenle Yunanlilar, “Helen” adini kullanmaktadirlar.
Yunan:
Bati Anadolu’yu (Iyonya’yi) ele geçiren Persler, buradaki halka “Yauna” demislerdir. Bu ad zamanla Yunan halki için kullanilmistir. Türkler de bu adi kullanmislardir. “Iyonlar”, Yunanistan’dan Anadolu’ya göç etmis bir halkin ismidir.
Helen:
Hellen, Yunan mitolojisinde bir kahramanin adidir. Eski Yunanistan halki, kendine ve kültürel yakinligi olanlara 'Hellen' adini vermistir.
Rum:
Rum, Araplarin Roma Imparatorlugunda yasayan halklarin hepsine verdigi isimdir. Bize de oradan geçmistir. 'Yunanlilik' ve 'Rumluk' ayri seylerdir.
Roma Imparatorlugu:
Roma Imparatorlugu, Germen, Italyan, Romen, Macar, Bulgar, Yunan, Ermeni, Arap, Got, Slav, Yahudi, Türklerden olusmus çok uluslu bir toplumdu. Tüm bunlari birlestiren, ortak dil Yunanca, din ise Hiristiyanlikti.
Italya’nin Latium bölgesinde, kurulmus birkaç köyden olusan Roma, sonradan dünyanin en büyük imparatorluklarindan birinin merkezi oldu.
Romalilar tarihte pek çok ülkenin dilini, edebiyatini, yasalarini, yönetim biçimini ve mimarligini etkiledi. Roma sehri ve çevresinde kurulduktan sonra bütün Akdeniz ülkelerine hâkim olan Romalilar gittikçe güçlendiler ve Dogu Akdeniz havzasina da yerlestiler. Mekadonya ve Yunanistan'i hâkimiyetleri altina aldilar. Ispanya isgal edildi. M.Ö. 1. yüzyil boyunca yeni yeni bölgeleri Suriye’yi ve Filistin'i isgal ettiler.
Dogu ve Bati Roma
Roma Imparatorlugu, Hiristiyanligin dogusu ve kavimler göçü sebebiyle M.S. 395 tarihinde dogu ve bati olmak üzere ikiye ayrildi. Bati kismi Gotlar’in, 397 de Adriyatik kiyilarini ve Franklarin da Galya'yi isgali üzerine 5ci yüzyilda Germen’ler tarafindan tarihten silindi.
Merkezi Istanbul olan ve Dogu Roma Imparatorlugu da denen Bizans Imparatorlugu ise, 1453'de Fatih Sultan Mehmet'in Istanbul'u fethine kadar bin yili askin süre daha yasadi. Fatihin Istanbul’u almasiyla Dogu Roma da tarihten silinmis oldu.
Ünye’den Neron’da geçti
Dr. Mürselin Güney, (Ünye Tarihi) Roma Imparatorlugu’na geçen Ünye ve çevresi “Pontos Polemenya” adi ile bir uydu devlet haline geldi. Zalimligi ve garip davranislari ile ünlü olan Neron, imparator olmadan önce bu bölgeyi yönetmisti. Bizans döneminde de “Ünye çevresi, yönetim merkezi Niksar olan “Pontos Polemonya” adindaki bölgede yer aldi.” diye yazar.
M.Ö. 66 yilinda Roma yönetimine giren Ünye ve Pontus, Marmara bölgesinde kurulan Bitinya Kralligi’na baglandi ve “Pontus-Bitinya Eyaleti” oldu.
Daha sonra Roma Imparatoru Antonius zamaninda Ünye, Fatsa yöresinde kurulan “Pontus-Polemonya Kralligi” na verildi. Pontos-Polemonya bir müddet sonra Imparator Neron tarafindan Galatya-Kapadokya Eyaletine baglanarak Pontos Kiralligi ve ismi tarihten silindi.
Ünye’de Roma Izleri
Ünye’de Romalilardan fazla bir iz yoktur. Hiristiyanlarin kaçak olarak ibadetlerini yerine getirdikleri ilk döneme ait Ünye’nin tepelerinde kayalara oyulmus magaralarda kiliseler ve duvarlarda Isa, Meryem ve aziz figürleri vardir. Bu magaralardan biri de Bespinar köyü Demirkaya denilen yerdeki “sakli Kilise Magarasi”dir. Hiristiyanligin ilk yillarinda Isa’ya inananlar siki takibe ugradiklari ve öldürüldükleri için ibadetlerini ulasilmasi zor yerlere yaptiklari magara kiliselerde yerine getirmislerdir. Mihmandarimiz, zirvede çocuklugunda rahip ve papaz mezarlarinin oldugunu söyleyerek, simdi kaybolmus mezarlarin yerini gösterdi. Burada yaptigimiz arastirmada kayalara oyulmus magaralari ve Isa-Meryem ve aziz resimlerini bulduk, fakat resimler tahrip edilmisti. Bunun disinda Saraçli Mahallesinde bir yol çalismasi sirasinda bulunan ve halen müze evin bahçesinde duran tastan oyulmus çocuk lahitlerinin de Romalilar dönemine ait oldugu sanilmaktadir.
(Definecilere hedef göstermemek için yer isimleri degistirilmistir.)
KAYNAK :
Muzaffer Erendil “Yunanlilarin Kökeni
Antropolog Timuçin Binder
Osman Dogan, Tarihte Ünye
Mürselin Güney
----------------------------------------------------------