YEZİDİLER KİMDİR? Sır dolu bir din olan Yezidilik nedir?

Suriye’de inançlari nedeniyle ISID'in saldirilarina maruz kalan Yezidiler'in inançlari, yasayis biçimleri ve gelenekleri merak konusu olmaya devam ediyor. 

Ortadogudaki ISID terör örgütü tarafindan zulüm görmesi sonucunda Türkiye sinirlarina dayanan sirlar içindeki Yezidilere ve dinlerine bakacagiz.

Pek çok arastirma yapildigi halde henüz Yezidilerin adi, kökenleri ve dinleri hakkinda bir sonuca varilmis degildir.

Yezidi ismi, eski Iran dininde bir tanri olan 'Izid' veya 'Yezdân' kelimesinden gelmektedir. Bazi Islami çevreler bu adi Muaviyenin oglu Yezid’e dayandirirken, Kürt yazarlar da bu kelimenin köken olarak Kürtçe bir kelime oldugunu öne sürmektedirler. Zaman zaman Yezidilerin Arap veya Asurlu olduklari da iddia edilir.

Oysa Yezidiler kendilerine Kürt derler ve degisik te olsa Kürtçe’nin Kirmançi lehçesini konusurlar

Yezidilerin Kökeni

Bazi tarihçiler onlari Asurlularin bir parçasi sayar ve Irak'in Ninova bölgesinde, Ermenistan, Gürcistan, Suriye ve Türkiye gibi ülkelerde yasarlar. Onlara Türkçe, Arapça ve Ingilizce 'Yezidi', Kürtçe' 'Ezidi' denmektedir.

Inançlarinin kurbani olmus bir halktir. Inandiklari Melek Tavus, Seytan'la bir tutuldugu için Müslüman ve Hiristiyan komsulari tarafindan lanetlenmisler, kendilerine seytana tapanlar denilmistir.

Aslinda bu yanlis bir bilgidir. Yezidilikte, seytan tanrinin gözünden düsmüs bir melektir, onun anilmasi, adinin agza alinmasi dahi yasaktir. (Kaynak: Sabiha Banu Yalkat, Melek Tavus'un Halki)

Yezidilik, Orta dogu'nun gizemli dini.

Yezidilikte, cemaat disindaki kisilere dini bilgi verilmez, bir 'sir'  olmasi nedeniyle insanlar çok fazla bilgiye sahip degillerdir. Kurucusu bilinmeyen Yezidiligin, kökeninin Lübnanli Seyh Adi bin Musafir'e dayandigi söylenir.
Yezidiligin 'Mushaf-i Res' ve 'Kitab-i Cilve' adli iki kutsal kitabi vardir. Yezidilerde peygamberlik yoktur, tanri, insanlara dogrudan bilgi verebilir ve isterse onlari dogru yola sevk edebilir.

Dünyadaki Yezidi nüfusu
Yezidi nüfusunun en yogun oldugu ülke Irak olarak biliniyor. Buradaki sayilarinin 500 bin oldugu belirtiliyor.

Türkiye'de ise Batman, Diyarbakir, Gaziantep, Mardin ve Sanliurfa illerinde ikamet ediyorlar. Dünya Yezidi nüfusunun 800 bin oldugu tahmin ediliyor. Kaynak: Bugün Gazetesi

Yezidilerin Soylari ve Inançlari

Yezidilerin büyük bir kismi kendilerini Kürt olarak kabul etmektedirler.

Gerçekten de Kürtlerle soy, dil ve kültür benzerlikleri vardir.    

Yezidi inanisini inceleyen uzmanlar, Islamiyet, Yahudilik ve Nasturi, Hristiyanlik,  Putperestlik, Eski Mezopotamya dinleri, Zerdüstlük, Mani dini ve Samanizm gibi birçok din ve inanisin etkisi oldugunda birlesirler, namaz, sünnet, oruç, kurban ve hac gibi birçok bakimdan Islamiyet ile de benzerlikler gösterir.

Yezidiler, tek tanrili bir inanca sahiptir, günese önem verip ona el açarlar, bu ibadetlerindan dolayi onlara günese ve atese tapanlar algisini ortaya çikarmistir. Ayrica, tunçtan tavus kusu seklinde tasvir ve heykelini yaptiklari ve Melek Tavus adini verdikleri melege (kimilerine göre bu melek Seytan’dir) çok önem verirler.

Yezidi toplumu ibadetlerini de gizlilik içinde yapar. Bu yüzden de yüzyillardir dislanmis, zaman zaman siddete maruz birakilarak baski altina alinmis, göçe zorlanmis veya baska dinlere geçmeye mecbur edilmislerdir. Bu durum, onlarin her seferinde biraz daha kendi içlerine kapanmalarina yol açmistir. Komsularinda biraktiklari intiba ve ibadetlerini gizli yapmalari, onlari ve dinlerini gizemli yapmistir.

Bu nedenle ISID terör örgütünün gazabina ugrayan, öldürülen sürgün edilen, Yezidilerin sir dolu dinleri ve yasayislari uzun daha zaman çözülemeyecege benzer.

(Kaynak: ORDAF Ortadogu ve Afrika Arastirmacilari Dernegi yayinlari)

Yezidilerin Bazi Inançlari

Dünyanin bir sonu yoktur, çünkü Allah dünyayi yaratmistir ve yikmayacaktir.

Gün içerisinde 3 kez günese karsi ibadet edilmelidir.

Çarsamba günü Yezidi dini için dinlenme günüdür, çünkü bu günde Melek Tavus ve ilk insan yaratilmistir.

Kadinlar bu dinde saçlarini kestiremez.

Bazi yiyecekler yenmez. Bunlar marul, bal kabagi ve ceylan etidir.

 (Kaynak Yasemin Saygin)

Dinlerinin Kitabi: Siyah Kitap

Meshafe Res ve Kitabe Celve denen iki kutsal kitaplari vardir.

Meshaf Res olarak bilinen bu kitap 15. yy da yazilmistir ve Yezidiler'in mitolojisini anlatir. Ayrica kitabin sonunda Yezidiler'in yapmalarinin yasak oldugu seyler bildirilir. 
Kitabe Celve ya da Tanrisal Izahatlar: Daha genis bir zaman diliminde yazilmis, Yezidiler'i bilgilendiren bir kitaptir. Bu kitabin içi de bu kitabin sadece Yezidiler tarafindan okunmasi gerektigi ve yabancilarin eline geçmemesi gerektigi bildirilmistir, bes bölümden olusur. 

Yezidilerin gelenek ve görenekleri:
Yezidilerin, Yezidi olmayan bir kadinin yüzüne bakmasi haramdir. Yezidi bir kadin, Yezidi olmayanlarla, evlenemezler. En büyük yeminleri Melek Tavus, Êzid ve Seyh Adi adi üzerine yapilan yeminlerdir. 
Bir kiz kocasini kendi seçme hakkini haizdir. Rizasi alinmadan evlendirilmez. Kocasini seçen kiz, babasina haber vermelidir. 
Taraflarin birbirlerini bosama haklari vardir.
Ölenin mirasi yalniz erkek çocuklarina kalir.
Kutsal günleri Çarsamba, istirahat günleri cumartesidir. 
En büyük bayramlari yeni yil bayramidir. Buna Sersal derler. Kurban bayramini da kutlarlar ve bu bayramda kurban keserler. 

Kaynaklar:

Banu Yalkat, “ Melek Tavus'un Halki” Metis Yayinlari. Istanbul)

ORDAF Ortadogu ve Afrika Arastirmacilari Dernegi yayinlari

Yasemin Saygin, Bugün Gazetesi