YAŞAR KARADUMAN


Aşure Aşure ayına saklanan sırlar Aşure ve Aşure Ayı Nedir?


Geçtigimiz Pazartesi günü Hicri Takvimde Muharrem Ayinin On’u yani Asure Günü idi.

Arapça bir kelime olan ASURE “on” anlamina gelen “asara” sözcügünden gelmistir, Hicri takvimin birinci ayi olan Muharremin onuncu günüde yapilan bir çorbaya bu nedenle Asure,  Muharrem ayina da asure ayi denir. Bu yil (2019) asure günü 9 Eylül Pazartesi gününe  rastlamistir..

O gün Asure yapilmasinin birçok nedeni vardir ama genelde kökeni Nuh Tufaninin bittigi güne dayandirilir ve elde kalen erzaklar karistirilarak bir çorba yapilir. Asure’ye bazi yerlerde Asure yemegi,, bazi yerlerde tatli, bazi yerlerde Asure çorbasi denir.

 

Nuh Tufani

Nuh tufani Kuran’da, Tevrat ve Incil’de de anlatilmaktadir. Tevrat ve Incil olaylari ayrintili verir, Kuran ise ders alinmasi gereken kisa hikâye seklinde anlatir.

Nuh Tufani Kuran’da söyle bildirilmektedir:

“Onu yalanladilar, biz de onu ve gemide onunla birlikte olanlari kurtardik, ayetlerimizi yalan sayanlari da suda-bogduk. Çünkü onlar kör bir kavimdi. (Araf Suresi, 64)

Incil'de ise Nuh Tufani söyle geçmektedir: Nuh peygamberin kavmi ona uymayip sapkinliklarina devam etmistir. Bunun üzerine Allah tufan ile inkâr edenleri bogmus, Nuh peygamber ve inananlari kurtarmistir. ( Matta Incili)

Hz. Nuh ve kavmi bugünkü Irak topraklarinda bulunan Kûfe bölgesinde yasiyorlardi, sapiklikta çok ileri gitmislerdi. Onlari Allah’a inanmalari için çagirdi, fakat kavmi inatla sapiklikta direndi. Nuh Allaha yalvardi:

“Ey Rabbim, maglup düstüm; benim intikamimi al, kâfirlerden hiç kimseyi yeryüzünde birakma. (Nuh Suresi 71/26, 27)

Daha sonra Allah Hz Nuh’a bir gemi yapmasini emretti, Nuh gemiyi yapti. Üç oglu ile ve inananlari (tamami seksen kisi idi) gemiye bindi, her hayvandan da birer çift alindi.

Yagan yagmur kisa zamanda her tarafi kapladi, gemide bulunanlardan baska bütün insanlar ve canlilar helâk oldular. Tufan dinip sonra gemi karaya oturduktan sonra gemidekiler son kalan yiyeceklerden bir çorba yaptilar, bugün yapilan asure bu hikayeye dayanir.

 

Asure

Asure birçok seyin karisimi ile yapilir konu komsuya dagitilir ve üç gün Asure Orucu tutulur. Peygamberimizin de tutugu bu oruç sünnettir. Asure pisirmek dini bir zorunluluk ve farz degildir, geçmisteki bazi olaylari anmak ve hatirlamaktir.

Asure’nin yapildigi “Allahin ayi” da denilen Muharrem ayi  inancimiza göre kutsal aylardan biridir. Bu ayin bilmedigimiz birçok özelligi vardir, Allah bir çok önemli olayi bu aya saklamistir..

Asure Hristiyanlar ve Yahudilerde de vardir. Hz. Isa bugün dünyaya gelmis ve bugün göge yükselmistir, onlar bu olayin anisina asure gününü kutlarlar, Yahudilerde ise Musa Peygamberin Kizildeniz’i yararak kavmini kurtardigi ve oglu Ismail’i kurban ederken koç indigi gündür onlar da asure gününü kutlarlar.

 

Kerbelâ ve Asure Günü

Muharrem ayindaki olaylardan biri de Kerbelâ olayidir.

Kerbela Irak’ta Kerbela Eyaleti’nin baskentidir. Kerbela olayi 10 Ekim 680, Hicri Takvim 10 Muharrem 61 yilinda, Kerbelâ sehrinde, Hz. Muhammed'in torunu, Hz Ali’nin oglu Hüseyin ve küçük bir birlik ile  Emevi Halifesi Yezid'e bagli ordu arasinda cereyan eden bir savasta aç ve susuz birakilarak sehit edilmistir..

Hüseyin'in sehit edilmesinin, Alevilerce  Muharrem ayinda yasi tutulur ve,öldürmenin her türlüsünün siddet oldugu anlatilmak istenir..

 

 

 

 

Allahin Muharrem

Ayina Sakladigi Sirlar

Bu ayda birçok önemli olay meydana gelmistir..Muharrem ayinin önemi bütün ilahi dinler açisindan büyüktür.

Allah, gökleri, yeri, daglari, denizleri, yildizlari ve melekleri, Hz. Âdemi 10 Muharrem Asure Günü yaratmistir. Hz. Ibrahim’in dünyaya gelisi ve Nemrut’un atesinden kurtulusu 10 Muharrem Asure günüdür. Hz. Ibrahim’e oglunun yerine kesmek için, koç bugün gönderilmistir..

Bu özel günde daha birçok önemli olaylar meydan gelmis ve Allah on peygamberine on çesit mucize ve ikramda bulunmustur.

 

Bunlar söyledir.

1. Allah, Hz. Musa'ya Asure günü bir mucize ihsan etmis, Kizil denizi yararak Firavun ordusu sulara gömülmüstür.

2. Hz. Nuh’un gemisi 10 Muharrem Asure Günü’nde karaya oturmustur..

3. Hz. Yunus baligin karnindan Asure Günü kurtulmustur.

4. Hz. Âdem'in tövbesi Asure Günü kabul edilmistir.

5. Hz. Yusuf kardeslerinin atmis oldugu kuyudan Asure Günü çikarilmistir.

6. Hz. Isa o gün dünyaya gelmis ve o gün göge yükseltilmistir.

7. Hz. Davut'un tövbesi o gün kabul edilmistir.

8. Hz. Ibrahim'in o gün dogmus oglu Ismail’i keserken koç o gün inmistir.

9. Hz. Yakup'un, kapanan gözleri o gün görmeye baslamistir.

10. Hz. Eyüp hastaligindan o gün sifaya kavusmustur.

 

Yahudiler, "Bugünü Allah'in Musa'ya Firavun'u Kizildeniz’de bogdurdugu gün kabul ederler ve oruç tutarlar.

Hz Muhammet’ de o gün oruç tuttu ve tutulmasini emretti. Muharrem Orucu denilen oruç iste bu nedenle tutulur.

Bu gün Ermeniler için de önemlidir, onlar da yaptiklari bu çorbaya (Asure’ye) "Anus" derler ve Hz. Isa'nin dogumunu müjdelemek için yaparlar. Rumlarda ise asure'nin adi "Koliva" dir ve yine Hz Isa’nin dogum günü olarak hazirlanir.

Asure Günü asure pisirmek her üç dinde de sadece bir gelenektir, bir ibadet degildir, yapilmasi zorunlu degildir

 

Osmanlida Asure

Osmanli döneminde asure, “Saray Tatlisi” olarak yüzyillar boyunca Osmanli saraylarinda pisirilmis halkla paylasilan Osmanli sofralarinin en yaygin tatlisidir..

Muharrem Ayi’nin 10cu günü, Topkapi Sarayi mutfaklarinda pisirilecek asure için Kilâr-i Hâs’tan (Padisah’in özel kileri) gereken malzeme verilir, birkaç gün önceden hazirliklara baslanirdi.

Büyük kazanlarda hazirlanan asurenin ilk olarak özel bir törenle padisaha ve harem halkina sunulmasi, sonra devlet ileri gelenlerine, imaretlere ve halka dagitilmasi âdettendi.

Kaynak: (Eyüp BAS, “Asure Günü, Tarihsel Boyutu”)

 

 

Muharrem Ayi

Bizim 1924 ‘e kadar kullandigimiz Hicri Takvimin ilk ayi olan

Muharrem ayi, Hicrî Takvim’in baslangici, yani sifir yili Hz. Muhammed’ in Mekke’den Medine’ye göç edisi ile baslar, o zaman diger takvim olan Miladi takvimde yil 622 dir. Bu sene 2019 Hicri takvimde yil 1441 dir.

Asure gününde Asure Çorbasi pisirmek Kuran’in emri ve bir ibadet degildir, o gün tutulan  oruç sünnettir..

 

Alevi Toplumunda Asure

Kerbelada peygamber torunlarinin aç susuz birakilip sehit edilmelerinden dolayi Asure gününe Alevi toplumu ayri bir önem verir bu olayin hatirasini canli tutarlar

Muharrem ayi ayni zamanda Alevilerin matem ayi olarak bilinir. Aleviler, bu aya kimi yerlerde 10, kimi yerlerde de 12 gün oruç tutarlar.

10 Ekim 680'de Kerbela'da Yezit tarafindan öldürülen Imam Hüseyin ve 71 kisi için tutulan oruç aslinda bir yas ibadetidir ve Imam Hüseyin’in sahsinda bütün mazlumlara adanir.

Aleviler oruç açarken top sesi, ezan sesi gibi isaretler beklemezler. Günes batinca oruçlarini açarlar, gösterisli iftar sofralari olmaz basit yiyeceklerle iftar yapilir.

Muharrem orucu, Aleviler için Adem peygamberden baslayarak bütün peygamberlerin yerine getirdikleri bir ibadettir. Bunun yani sira basta Hz. Hüseyin olmak üzere On Iki Imamlarin sahadetlerinden dolayi ayni zamanda bir yas’tir.

Oruç süresince dügün, nisan, sünnet ve benzer törenler yapilmaz, kurban kesilmez, et yenilmez, Kerbela Sehitleri'nin çektikleri susuzlugu hissetmek için su içilmez. Vücudun su ihtiyaci yenilen yemeklerden, çay, kahve, ayran gibi sivi içeceklerden karsilanir.

Muharrem orucunun on ikinci gününden sonra ise On iki Imamlar ve sehit olanlarin anisina asure pisirilerek o yilki Muharrem Orucu noktalanir.

 

Kaynaklar:

Halil Altuntas

Osmanli Arastirmalari

Kültür ve Turizm Bakanligi

Halk Kültürü Bilgi ve Belge Merkezi

 

YAZARLAR

https://www.facebook.com/%C3%9Cnye-Kent-Ofset-106507792092593