Balkan Harbi, Osmanli Devleti’nin 8 Ekim 1912 - 10 Agustos 1913 tarihleri arasinda Karadag, Sirbistan, Yunanistan, Bulgaristan ile yaptigi iki safhali savastir. Cumhuriyet Türkiye’sinin ilk harp tarihçisi Kurmay Yarbay Bursali Mehmet Nihat Bey, Balkan Harbi hatiralarini dört cilt hâlinde yayinlamistir. Eserin 1928 ‘de basilan üçüncü cildi “1328-1329 Balkan Harbi Trakya Seferi” ismini tasimaktadir. Eserde 26 Ekim-12 Kasim 1912 tarihlerinde Türk Ordusu’nun, Bulgarlar ile yaptigi çarpismalar ve Çatalca’ya ricati konu edinilmistir. Balkan Harbi, milletimizin ayrintilariyla bilmesi gereken yakin tarihimizdeki agir facialardan biridir. Mehmet Nihat Bey’in eserinde Ünye Taburuna dair kisimlar: “…17.Kolordu Taburlarindan Samsun Firkasinin: Samsun, Persembe, Giresun, Ordu, Tirebolu Taburlari iki gündür Tekirdagi’nda, Fatsa Taburu vapurda (Eregli’ye çikacak), Çarsamba, Bafra, Ünye Taburlari (Tekirdagi-Lüleburgaz) yolunda Karakarli’da. 25 Ekim 1912’de Lüleburgaz’a Samsun Firkasinin Çarsamba, Bafra, Ünye Taburlari ve sahra topçusu gelmis ve böylece 17. Kolordudan 8 Tabur, 2 Süvâri Bölügü ve 4 Batarya toplanmisti. Harekete hazirlanan Divrig Taburu bir tren arizasindan teehhür edince orduya bildirilmis ve ordudan bunun kalmasi ve yerine Seyitler’deki Beypazari Taburunun Çorlu’ya sevki emredilmisti. 17. Kolordu Kumandanligi 25-26’da orduya: “Kolordu daginik kalmamak için ya kâmilen Lüleburgaz’da veya diger bir mahâlde toplanmasini” teklîf etmisti ve 26 Ekim sabahi gelen emirde “derhâl Çerkezköy’üne hareket edilmesi” is‘âr olunmustu. Bunun üzerine hareket edismis ve 26 Ekim aksami su vaziyet hâsil olmustu: Karisdiran’da: Kolordu karârgâhi, Eregli Firkasinin bes taburu, cebel bataryasi; Lüleburgaz istasyonunda: Ünye Taburu (ne sebebe mebni burada kaldigi anlasilamamistir. M. N.) Kumsaid’te: Sahra topçu ve buna muhâfiz olarak verilen Bafra Taburu (Topçu Taburu kumandani çamursuz yoldur diye bu istikâmeti teklîf etmis ve kabul edilmis.. Kayabeli’de: Samsun Firkasinin Çarsamba Taburu, Osmanli Çiftliginde: Samsun Firkasinin bes taburu; Marmara Eregli’sinde: Samsun Firkasinin Fatsa Taburu bulunuyordu.”
“Bundan sonra kolordu kumandani, Abdullâh Pasa ile görüsmek üzere Çorlu’ya giderek aksama avdet etmisti ve 27 Ekim aksami kolordu su vaz‘iyete girmisti: Uzunhaci’da Samsun Firkasinin Samsun, Persembe, Giresun, Ordu, Tirebolu Taburlari; Eregli Firkasinin Divrig, Gerede, Bartin, Çaycuma, Safranbolu Taburlariyla Eregli Taburunun nisfi; Cebel Bölügü, Süvâri Bölükleri, karârgâh; Inanli’da Sahra topçu ve muhâfizi Bafra Taburu; Karisdiran’da Lüleburgaz’dan hareket eden Ünye Taburu; Muratli’da Çarsamba Taburu; Çorlu’da Fatsa Taburu… 28 Ekim’de müteferrik kita‘ât yürüyüse devâm etmis olup kolordu su vaziyeti almis bulunuyordu: Uzunhaci’da Karârgâh, 5- 10. Tabur, 2 süvâri bölügü, cebel bataryasi; Karahasan’da Çarsamba Taburu; Çorlu’da Bafra, Fatsa, Taburlari ve sahra topçu, 1. Istihkâm Bölügü, Telgraf Bölügü, Sihhiye Bölügü, Seyyâr Hastane ve kollari; Karamehmed’de Ünye Taburu.“1-17. Kolordunun 28 Ekim 1912’de vaziyeti sudur: Kolordu karârgâhi Uzunhaci’da, Samsun Firkasindan Bafra, Ünye, Çarsamba Taburlariyla topçu saat 13’de Lüleburgaz’dan hareket etmis olup bugün Muratli’dan Uzunhaci’ya yürüyüste….Gerek Hasan Izzet Pasa ve gerek Ali Bey kita‘âtinin bu hâlinden dolayi bugün Pinarhisar caddesinden ilerlemis olan kita‘ât ile 17. Kolordunun sag cenahindaki Ünye Taburu arasinda oldukça bosluk tahassul etmistir…Diger cihetten su da elîm bir tesâdüf olmustu: Bugün ögleye kadar 3. Kolordunun taarruz etmeyecegi hakkindaki saat 10.50 târîhli 2. Ordu is‘âri 17. Kolorduya ancak saat 15 .15’de gelmisti…Saat 16 siralarinda, bu sabah sasirarak yanlislikla 3. Kolordu mintikasina gitmis ve oradan gelmis olan Samsun Firkasinin Ünye Taburu da muvâsalat eylemis ve ihtiyâta konmustu.”
“17. Kolordunun Muhârebesi “31 Ekim 1912 sabahi 17. Kolordu solda Erikli sagda Samsun Firkalari olarak Çongara dogu ve kuzeydoguda 3. Firkanin saginda bulunuyordu. 3. Kolordudan topçu 9. Alayin 1. Taburu da gelmis ve 3. Firkaninkiyle birlikte 11 batarya toplanmisti…Samsun Firkasinin Samsun ve Ünye Alaylari 1. hatta olup bunlarin da Fatsa ve Persembe Taburlari ileride, diger taburlari gerideydi. Giresun Alayi sag cenâh gerisinde ihtiyatta idi. Biraz sonra Fatsa Taburu dere batisindaki sirtlarda ileri sürülmüstü. Fatsa Taburu, Samsun Alay kumandani ve Çarsamba Taburu bu sabah Çongara’ya gelmislerdi. Persembe Taburu 300 mevcudunda ve muntazamca, Samsun, Ünye, Giresun, Ordu, Tirebolu Taburlari 150-200’er mevcudunda idi…Biz bu raporu okurken, gayet siddetli bir topçu atesi bulundugumuz sol cenâhi dögmeye basladi ve ihatanin basladigi anlasildi.. Muhtar Pasa bu raporu alinca sag cenâhtan 5-6 batarya ile birkaç Redif Taburu (Yenisehir, Seydisehir,..) ve daha bazi kita‘âti bu tarafa sürmüs olmali ki bunlardan piyade ile süvariler Sogucak Deresinden ve bataryalarda dere garbindan hatt-i bâlâ üzerinden düsman topçu atesi altinda geldiler. Bunlara ben mevzi aldirdim ve 22 ve 23. Alaylari bizzat açtim. Seydisehir Taburunu da zorla ilerlettim, aksama dogru bu tabur tamamen kaçmisti. 17. Kolorduya mensûb Ünye Taburu kita‘âti gibi bazi efrat da üzerimizden geriye geçiyorlardi. 31 Ekim 1 Kasim 1912 böyle geçti…Fakat hareket kolay olmamis, geç yapilarak geceye kalinmis ve çok müskülat çekilmisti. Yeniköy bu sirada bulunamadigindan 5-6 Kasim 1912’de 17. Kolordu, Erikli Firkasi, Samsun ve Ünye Alaylariyla Kazakköy nâm mevkide Giresun Alayi ve dag bataryasi Yeniköy sarkinda kalmis, kolordu karargâhi dahi (yolu sasirarak) Çerkezköy’üne varmisti. 17. Kolordunun saat 19’da “Bugün saat 15. 45’de düsmanin Vize’nin 7 km ilerisinde Saray’a dogru geldigi görülmüstür.”
Balkan Harbinde Osmanli Ordusunda Ermeni askerler de yer aliyordu. Bu askerlerden Selanik Kilisesinde tutulan Ermeni esirlerden ikisi Ünyelidir. Bunlar Havagim Margosyan (Üçpinar Köyü), Krikor Ohanyan’dir. (E.Hayri Peker, “Harp Tarihçilerimiz ve Bursali Mehmet Nihat Bey (1886-1928)”, Osmangazi Üniv. Türk Dünyasi Uyg. ve Ars. Merkezi Yakin Tarih Dergisi, Cilt 1, Sayi 3,s.98-108, 2018; R.Kart, Bursali Mehmed Nihad Bey’in Balkan Harbi ve Trakya Seferi adli eserinin 3.Cildi (Transkripsiyon-Degerlendirme, Y.Lisans Tezi, Konya 2019)
