Mahkemelerce verilen kararlarda kim zaman yanlışlık yapılmış olabilir. Bu yanlışlıkların bir kısmı hüküm kesinleşmeden anlaşılır; bir kısmı ise hüküm kesinleştikten sonra, hatta infaz gerçekleştikten sonra anlaşılabilir.
Kural olarak mahkeme kararlarına istinaf veya temyiz incelemesinden geçerek ya da geçmeksizin kesinleştikten sonra bir daha el sürülmesi mümkün değildir. Ancak yargılamanın yenilenmesi (muhakemenin iadesi) bunun istisnasını oluşturur. Yargılamanın yenilenmesi, kesinleşmiş mahkeme kararına karşı öngörülen olağanüstü bir kanun yoludur. Bu yolla hükmün kesinleşmesinden sonra anlaşılan adli hataların düzeltilmesi sağlanır.
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 311 ve devamı maddelerinde düzenlenen yargılamanın yenilenmesi kanun yolu, sınırlı sayıda düzenlenmiş nedenlere dayanarak adli yargılamanın hatalarının düzeltilmesine imkan verir.
Yargılamanın yenilenmesinin konusu, olay yargılaması yapan ilk derece mahkemesi ve bölge adliye mahkemesinin sanığın suçluluğu, suçsuzluğu, ceza ve/veya güvenlik tedbirlerine ilişkin hüküm niteliğindeki son kararlarıdır. Bu yolla, gerçeğin araştırılması ve böylece toplumun ve sanığın menfaatinin korunması amaçlanmaktadır.
*
Yargılamanın yenilenmesi istek üzerine olur. Yargılamanın yenilenmesini hükümlü, hükümlü ölmüşse eşi, üst soyu ile alt soyu, kardeşleri ve Cumhuriyet savcısı isteyebilir.
Beraat eden bir sanık kendi aleyhine yargılamanın yenilenmesini isteyemez. Ancak Cumhuriyet savcısı hem lehte hem aleyhte yenileme talebinde bulunabilir.
Hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü yargılamanın yenilenmesi istemine engel olmaz. Bu durumda ölenin eşi, üst soyu, altsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir. Bu kişilerin yokluğu halinde, Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi talebinde bulunabilir.
Yenileme talebi hükmü veren mahkemeye yapılır. Talep yazılı şekilde olmalıdır. Yenileme nedeni ve bu konudaki deliller, dilekçede gösterilmelidir.
*
Hükümlünün lehine yargılamanın yenilenmesi sebepleri şunlardır:
*
Hükümlü aleyhine yargılamanın yenilenmesi sebepleri şunlardır:
*
Yargılamanın yenilenmesi hususunda mahkeme, önce usulden sonra esastan davanın kabule değer olup olmadığına karar verir. Yargılamanın yenilenmesinin kabule değer olup olmadığına ilişkin karar, duruşma yapılmaksızın verilir.
Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir.