Sevgili okuyucular, güncel oldugu için bugün kösemizde yakin tarihimizden hüzünlü ve ilginç bir ask hikayesi var, okumaya deger.
Geçtigimiz günlerde TBMM'deki sehitleri anma gösterisinde, Meclis Baskani,
tarafindan kadin oyuncularin sahneye çikmasi, engellendi. (Basindan)
Bu olay hemen ilk Türk ve Müslüman tiyatro oyuncusu Afife Jale’yi akla getirdi.
Cumhuriyet öncesi Türk kadininin tiyatro yapma yasagina karsi çikan Afife Jale’nin hedefi Atatürk’ün aydinlik yoluna ulasabilmekti. Nitekim 1923 yilinda Mustafa Kemal Atatürk, Türk kadinina sahneye çikma yasagini kaldirdi.
Afife Jale
Afife Jale Ilk Türk Müslüman kadin tiyatro oyuncusudur. 24 Temmuz 1941yilinda madde bagimlisi olarak hayata gözlerini yummustur. Cenazesine sadece dört kisi katilmistir, babasi tarafindan evlatliktan reddedilmesine ragmen tiyatrocu olmaktan vazgeçmemistir.
Daha önce Müslüman kadinlarin tiyatroda rol almasi yasakti, Rum ve Ermeni bayanlar veya erkekler bayan rolü oynarlardi.
Asagida Afife Jale’nin ünlü bestekar Selahattin Pinar ile olan hüzünlü ve aci hikayesini bulacaksiniz.
Afife Jale, 1902 de orta halli bir ailenin kizi olarak Istanbul’un Kadiköy’de dünyaya geldi. Babasi Hidayet beydir. Çocukluk düslerinde hep tiyatro vardi. Istanbul Kiz Sanayi Mektebi’nde okuyordu. Tiyatro sevgisiyle 1918’de, Türk ve Müslüman kadinlarinin sahneye çikmalarinin yasak olan bir dönemde Sehir Tiyatrolarinin açtigi bir sinava girdi ve sinavi kazandi.
1920 yilinda Sehir Tiyatrolari Hüseyin Suat’in “Yamalar” adli oyununu Kadiköy’deki Apollon Tiyatrosu’nda sahneye koyuyordu. Bu oyunda Emel adli kizi oynayan Ermeni kadin oyuncu ayrilip yurt disina Paris’e gittigi için rolü yüklenecek bir bayan sanatçiya ihtiyaç vardi.
Afife, “Jale” takma ismiyle Kadiköy’de Apollon Tiyatrosu’nda sahneye çikti Içisleri Bakanligi’nin gönderdigi bir genelgeyle Müslüman kadinlarin sahneye çikmalari yasaklanmisti. Sanatçi polis tarafindan tutuklanmak istenince, arka bahçeye kaçirilarak polislerin elinden kurtuldu.
Selahattin Pinar
Bugün hala “Bir bahar aksami rastladim size” gibi zevkle dinledigimiz birçok sarkinin bestekâri Selahattin Pinar “Çalgici mi olacaksin? “ diyen babasina karsi çikarak evini terk eder ve müzik hayatina atilir.
Oysa, babasi Denizli eski milletvekili Sadik Bey, onun hukukçu olmasini istiyordu. Bir gün Sadik Bey misafirlerine, Selahattin Pinar’inda oldugu bir toplantida "Selahattin çalgici oldu" dedi. Selahattin ayaga firladi ve "Ben çalgici degil, sanatkârim!" diye diklendi.
Sadik Bey, sert bir çikisla oglunu kovdu, Selahattin Pinar, ceketini alip evi terk etti, bir daha baba evine dönmedi.
Afife Jale ile Selahattin Pinar’in
ne ilgisi vardi?
Okumaya devam edin lütfen
Afife Jale, Istanbul Kiz Sanayi Mektebi'nde okuyordu, ama onun akli tiyatrodaydi. Oysa Müslüman kadinlara sahneye çikmak yasakti. Buna ragmen 16 yasinda talebe olarak konservatuara basvurdu ve kabul edildi.
Babasi Hidayet Bey, kizini bu sevdadan vazgeçirmek için çok ugrasti,
Çare olmayinca “Benim Afife diye bir kizim yok" diye gürledi. Afife Jale de sanati için baba evini terk etti.
Selahattin Pinar iste bu ilginç kadinla bir konserde tanisti ve kisa bir müddet sonra ona âsik oldu.
“Bir bahar aksami rastladim size”
Hicaz makamindaki o sarkida oldugu gibi, "Bir bahar aksami", karsilastilar. Selahattin Pinar, saz salonlarinin ve konserlerin en sevilen bestecilerinden biriydi. Afife Jale "Tiyatrodaki ilk Müslüman kadin oyuncu" olarak tarihe geçmis, ancak tiyatrodan atilmisti. Issiz ve kimsesizdi. Acisini, yatistirici haplarla dindirmeye çalisiyordu. Ikisi de 25 yasindaydi. Afife Jale ile evlenmeye karar verdi. Ikisi de gençliklerini acilar içinde harcamislardi, evlenince kaçirdiklari her seyi birlikte yapmaya çalistilar.
Güzel günler uzun sürmedi.
Afife, tiyatrosuz yasayamiyor, tiyatronun boslugunu uyusturucularla dolduruyordu. Suriyeli bir eczaci onu morfine alistirmisti. Selahattin Pinar, bir gün süphelenerek esinin ögle uykusu için çekildigi odasinin anahtar deliginden içeri baktiginda, damarina morfin siringa ettigini gördü ve çöktü..
Esine öfkeden çok, merhamet duyuyordu. Onu hayata döndürebilmek için çirpinmaya basladi. Sürekli melankolik besteler yapar olmustu.
Bu gidisi geri çevirebilmek için çirpindilar olmadi.
Selahattin Pinar, kendisi de morfin tuzagina düser gibi oldu. Bunun üzerine Afife,"Terk et beni "yoksa sen de mahvolacaksin, birak beni gideyim." dedi.
Selahattin Pinar, alti ay sonra Afife Jale'yi terk etti.
Simdi ikisi için de en kötü günler basliyordu. Afife, kimsesiz ve bes parasiz, tenha parklarda yatip kalkar, asevlerinde karnini doyururken ayrildigi esinin kendisinin ardindan yazdigi sarkilari dinleyip agliyordu.
Ayrilik acisini yeni bir evlilikte dindirmeyi deneyen Selahattin Pinar ise hiç sevmedigi yeni esinden kisa sürede ayrildi.
Afife Jale, 24 Temmuz 1941 de Balikli Rum Hastanesi'nde, bir deri bir kemik hayata veda etti. Ölümü, gazetelere haber bile olmadi. Mezar yeri de mektuplari ve fotograflari kaybolup gitti.
Cenazesine 4 kisi katildi. Mezari son günlerde, Kazliçesme Mezarliginda bulundu
Selahattin Pinar askini hiç unutmadi. Aski ve ayrilik acisini anlatan unutulmaz besteler yapti: "Nereden Sevdim O Zalim Kadini", "Anladim Sevmeyeceksin Beni Sen Nazli Çiçek"
Afife Jaleden sonra yirmi yil alkol bagimlisi olarak yasadi ve 6 Subat 1960'da bir kalp krizi sonucu öldü
Bir aksam müsterisi oldugu Todori’nin meyhanesine gitti; yasak olan ne varsa ismarlayip sofrayi dösetti, rakisini yudumlarken son nefesini verdi.
Son yolculuguna vasiyeti üzerine kendi bestesi olan "Söndü yâdimda akisler gibi askin seheri..." sarkisi çalinarak ugurlandi.
Besteledigi eserler:
100e yakin bestesi oldugu sanilmaktadir.
Bir bahar aksami rastladim size, Gel gitme kadin ruhumu hicranina yakma, Hala yasiyor kalbimin en gizli yerinde, Nereden sevdim o zalim kadini, Bakisi çagirir beni uzaktan, Kalbim yine üzgün seni andim da derinden.
Bunlardan, "Nereden sevdim o zalim kadini" ve "Anladim sevmeyeceksin beni sen nazli çiçek" isimli sarkilarini Afife Jale için besteledigi söylenir.
Huzur içinde uyusunlar..
Gelecek hafta:
Mihrimah Sultan ve Bitli Rüstem Pasa
Çamasirinda bulunan bir bit Rüstem Pasaya
Kanuni Sultan Süleyman’a damat olma yolunu açmisti.
Kaynak: Türk müzigi Net
Biyografi. Net
Türk Tiyatro Tarihi
