Antalya'nin Faselis antik kentinden bahsetmistik, komsusu Olimpos'tan söz etmezsek olmaz... Olimpos ya da Olympos, Antalya'nin Kumluca yerlesiminde bulunan, Helenistik dönemde kurulmus bir antik bir kenttir. MÖ. II. Yüzyil'da limanlariyla ünlü Faselis'e saldiran korsanlarin egemen oldugu bir sehirken, MÖ. 77'de Roma egemenligine girer. Bugüne ulasan tarihi kalintilarin çogu bu dönemden kalmadir.
****
Olympos adi nereden gelmektedir?
Olympos adinin Yunanca bir kelime olup olmadigi, bu adin kaynagi ve anlami tam olarak bilinmemektedir. Eski Anadolu dillerinden geldigi ve "yüksek dag" anlamini tasidigi bilinmektedir.
Bir yaklasima göre ise, "gökyüzündeki bulutlara kadar uzanan ve tanrilarin yerlestigi bir dagdir." Bu inanisin Yunan mitolojisine Sümerlerden girdigi sanilmaktadir.
Antik çagda toplam 19 dag "Olimpos" adini tasimaktadir. (Eski Yunancada ve bagli kaynaklarda Olympos.)
Yunanistan'da Olympos adiyla bilinen dag, 2 919 m. yüksekligiyle ülkenin en yüksek dagidir. Teselya'da bulunan bu dag, Eski Yunan mitolojisinde tanrilarin oturdugu kabul edilen kutsal bir yerdir.
Anadolu'da da Olimpos adi tasiyan bir çok dag mevcuttur.
Antik çagda Mysia Olimposu olarak anilan ve Marmara Bölgesi'nin en yüksek zirvesini olusturan Bursa Uludag'in zirvesi de Olimpos adini tasimaktadir.
Bati Toroslar'da, Beydaglari grubunun içinde yer alan bir dag da Olimpos adini tasir. Kumluca'da asil konumuz olan Olimpos Dagi, Antalya'ya 85,7 km. uzaklikta olan bir dagdir. Bu dagin sahil kesiminde yer alan vadide Olimpos Antik Kent'i bulunmaktadir.
Teke Yarimadasi'nin önemli antik yerlesimlerinden biridir.
Olimpos sahili, Caretta Caretta kaplumbagalarinin yavrulama alani oldugundan sit alani olarak korunmaktadir. Genellikle üniversite ögrencilerinin ve sirt çantali turistlerin tercih ettigi bir gezi alanidir. Anadolu'nun Lykia bölgesinde, Likya Yolu üzerinde bulunan antik kent, Antalya körfezinin Bati kiyisinda, Faselis'in (Tekirova) Güney'inde, Çirali yakininda Deliktas mevkisindedir. Olimpos Beydaglari Millî Parki sinirlari içinde yer almaktadir.
Olimpos Antik Kenti
Olympos kentine ait en eski bulgular, bu yerlesimin Helenistik Dönem'de kurulan bir Dor kolonisi oldugunu göstermektedir. M.Ö. 100'de Likya birliginin en önemli sehirlerinden biridir ve Strabon'a göre "üç oy hakki"na sahip alti sehrinden birisidir. Lykia birligi tipinde para bastigi bilinmektedir. Daha sonra korsanlarin eline geçmistir. (Zeniketes dönemi, MÖ. 104-77)
M.Ö. 78'de Roma komutani Servilius Isauricus Olympos'u korsanlardan temizleyerek Roma topraklarina katmistir. Asil önemini Roma döneminde kazanmistir. Gordianus döneminde para bastirmis, kentin ortasindan geçen derenin iki yanina imar edilen yapilariyla taninir.
Olimpos Kenti, dogal gazlarin yandigi Çirali'daki "Demirci Tanri" Hephaistos için insa edilen açik hava sunaklariyla ün sahibi olmustur.
Olimpos Dagi ile bir baska yükseltinin arasina sikismis bir vadide yer alan kentte Roma döneminden kalma çok sayida anitsal mezar, Roma Lahitleri (Antimachos'un Lahdi), tonozlu odalardan meydana gelen bir nekropol (toplu mezar), kutsal alanlar, kiliseler, Mozaikli Yapi, Roma Hamami, Piskoposluk Sarayi (Episkopeion, MS. 5. - 6. yy.), akropol ve agora (pazar yeri) gibi kalintilar mevcuttur. Prof. Ümit Serdaroglu'nun yaptigi arastirmalarda Ion düzeninde templum in antis planli bir tapinak belirlenmistir. Bu tapinagin, bir heykel kaidesinde yer alan yazita göre, Marcus Aurelius döneminde yaptirildigi anlasilmaktadir. (MS. II. yy.) Kentin bazi yerlerinde arkeolojik kazilar bugün de devam etmektedir. Açiga çikarilan birçok kalinti restore edilmekte ve ziyarete uygun hale getirilmeye çalisilmaktadir.
Ortaçag'da Olimpos Kenti
MS. 3. yy. sonlarinda Olymposlu Methodius Lykia bölgesinin ilk piskoposu ve önemli bir kutsal kisisidir. MS. 312'de idam edildigi sanilan Methodius'un erken dönem Hiristiyanligin kurumsallasmasinda önemli bir yeri vardir. Orta Çagin basladigi MS. 4. ve 5. yüzyillarda, bazi yazili kaynaklarda Olympos'un önemli bir Hiristiyan sehri oldugu anlasilmakta, 7. - 9. yüzyil Piskoposluk listelerinde de Myra (Demre) Metropolitligine bagli bir merkez olarak anilmaktadir. Bu dönemde kentte ait 12 adet Bizans Kilisesi yer almaktadir. Sirf bu bulgular bile o dönemde Olympos'un önemli bir kent oldugunu göstermektedir. MS. 5. ve 6. yüzyillarda kentte yogun bir insa faaliyeti sürdügü görülmektedir.
14. yy sonrasinda, Venedik, Ceneviz ve Rodos sövalyelerinin Akdeniz'de etkin oldugu dönemde Olympos, önemli bir ugrak limanidir. Ancak Osmanli döneminde Olimpos'a dair önemli bir kayda rastlanmamistir. Osmanli tarihinde Antalya ve Alanya'nin Akdeniz'deki önemi yazili kaynaklarda ve arkeolojik verilerde ortaya çikarilmasina ragmen, 15. yüzyilda Osmanli egemenligine giren Olimpos'a dair hiçbir veri bulunmamaktadir. 18. ve 19. yüzyillar ile 20. yüzyil baslarinda kentin Yörükler tarafindan kislak olarak kullanildigi yerel halk tarafindan aktarilmaktadir.
Arkeolojik verilere dayanarak, Olimpos'ta kentsel faaliyetin 13. yy sonrasinda sona erdigi söylenebilir. Bölgede görülen savaslar, Arap akinlari, deprem ve veba gibi felaketler Olimpos'un ekonomik ve demografik yapisini olumsuz etkilemis, kentsel yerlesim sona ermistir.
Olimpos'tan Kalanlar
Olympos kenti, vadinin içinden geçen bir derenin iki yaninda kurulmustur. Dagin eteginde bulunan yüksek yerlesim, Olimpos'un akropolü olarak adlandirilsa da bu olusumun Orta Çag'dan kalma bir hisar oldugu anlasilmaktadir. Tepe üzerindeki yapi kalintilari hisar içindeki çok ve tek katli sivil yapilardir. Tepeden asagi bakildiginda dere kenarinda kurulu kentin manzarasi seyre degerdir.
Kentin ortasindan geçen derenin poligonal teknikte duvarlarla islah edildigi anlasilmaktadir. Üzerinde Roma döneminden kalma köprü kalintilari mevcuttur. Bu köprülerin payeleri tas örgülü, gövdesi ahsap yapidadir.
Derenin güney tarafinda görülen kemerli yapi, kentte yer alan birçok bazilikadan biridir. Bu bölümünde, Olimpos'un tiyatrosu bulunur. Tonozlu paradoslari, orkestraya ve çevreye dagilmis bezemeli mimarisiyle tipik bir Roma Devri tiyatrosudur.
Tiyatro ile deniz arasinda, doguya dogru, sirasiyla Hellenistik dönem poligonal sehir duvarlari, nehrin kenarindaki Büyük Hamam kalintilari, Erken Bizans dönemi bazilikasi ve bu bazilika ile organik baglantisi bulunan küçük hamama ait yapi ögeleri görülür.
Olimpos SIT alani kapsaminda oldugu için antik alan ve çevresinde yapilasma yasaktir. Konaklama agaç evlerde yapilir. Burasi gezginlerin en önemli duragidir. Ayrica bölge yakinlarindaki Beydaglari Olimpos Milli Parki da dagcilikla ilgilenenler için ideal bir bölgedir.
Portakal agaçlari ile çevrelenmis bungalov evlerinde konaklama yapilabildigi gibi son zamanlarda degisik tarzda birçok isletme açilmistir.
