"Sus ki senin için söz söyleyeyim." Mevlâna Hazretleri
………
Sanatta, edebiyatta; farklı, şaşırtıcı, yabancılaştırıcı mecazî yaklaşımlar, bazen alışılmamış bir gerçekliğe ve isabetli çözümlere yol açabilirler.
Kalpleri zihin açıcı ufuklara savurmak, uyuşmuş ve tembelleşmiş beyinleri silkelemek için “cümlelerini”, “hikâyeni”, “sanatını”; olağan kabullenişlerin, alışılmış kelimelerin ve olay örgülerinin, klişelerinin dışında kur!
Bambaşka bir açıdan bak ve şaşırt muhataplarını ki; alıversin kelimelerin ve sanatın, onun gönlünü, kalbini. Böylece sustursun o, çok bilmiş mantık kumkuması ‘kafa sesini’ ve o sessizlikte, o kalp dinginliğinde daha iyi duyabilsin senin ona “söylediklerini…”
…….
Sanattaki 'doğru eğretilemeler', 'zeki çarpıtmalar' bize gerçeği daha çarpıcı olarak sunabilir, yanlış çarpıtmalar ve eğretilemelerse sulandırırlar.
Yazarlar, sanatçılar; dertlerini, fikirlerini, tezlerini anlatırken[IC1] , üsluplarını ve araçlarını seçerken, bunu çarpıcı bir şekilde yansıtmak için bir kuyumcu ustası gibi olmalı; Hem “zanaatkâr” hem de bir “sanatçı” titizliği ve duyarlılığında!
Bir sanat eseri, bir edebî metin, bir hikâye, bir film, yani “anlatım”, bıçak sırtı gibidir; azıcık kaydırdın mı şah damarını kesersin meselenin!
EN GÜZEL İSTİARE / EĞRETİLEME / METAFOR
Mevlâna Hazretlerinin meşhur bir “Pergel Metaforu” vardır. Bence eğretilemeye/istiareye en güzel örnektir.
Bilenler bilir, bilmeyenler ‘açar’ okur.
Pergelin eğer iğneli ucu bir yere (inanca) sabitlenmemişse; nasıl ki bu şekilde düzgün ve doğru bir form elde etmek, bir daire çizmek mümkün olamazsa;
kişinin de bu dar-ı dünyada adeta serseri mayın gibi rastgele dolaşacağını, lakin, iki ayağını sabitlerse de, âlemdeki güzellikleri seyre çıkamayacağını ifade eden bir eğretilemedir bu…
Ve çok şey anlatır ve çağrıştırır…
Tabii ki, ‘Düşünen İnsanlara…’
--------------
(*) Eğretileme (İstiare, metafor);
Bir sözcüğün alışılmış anlamı dışında kalan mecazî bir anlamda kullanılmasıdır.
Bir şeyi anlatmak için, ona benzetilen başka bir şeyin adını, eğreti olarak kullanma, eğretileme. Deyim aktarımı.