1981 yilinda ABD Baskanligi görevine baslamasindan yaklasik bir ay sonra dönemin ABD Baskani Ronald Reagan ve esi Nancy Reagan, Beyaz Saray’da aksam yemegini yedikten sonra hiç beklemedikleri bir sürprizle karsilasirlar.
Görevli garson yemegin hesap faturasini getirmistir. Bas kahyanin bir garsonla gönderdigi hesap faturasinda sadece o aksamin degil son bir ayin bütün yemeklerinin hesabi da yer almaktadir.
Sadece yemekler de degil…
Agirladiklari kisisel misafirlerin, bir aydir kullandiklari kuru temizleme hizmetinden, dis firçasi, dis macunu, temizlik ve parfümeri malzemelerine kadar bütün kisisel malzemelerin ücreti de miktarlariyla beraber kaydedilmistir.
Ronald Reagan, hesabin büyüklügüne sasirsa da görevlinin getirdigi faturayi gülümseyerek alir ve muhasebeye maasindan ödenmesi talimati verir.
Kocasinin aksine Nancy Reagan’in saskinligi çok daha büyüktür. Anilarinda, ‘kimse bize Baskan ve Esinin Beyaz Saray’da yasarken yedikleri yemeklere ve kullandiklari günlük malzemelere para ödemek zorunda olduklarindan bahsetmemisti’ diye anlatiyor o saskinlik anini.
ABD eski Baskani Bill Clinton’un esi Hillary Clinton‘in, yayinlanan “Hard Choices” kitabinin tanitim ve imza gezilerinden birinde, Beyaz Saray’dan ayrildiklari zaman, ‘borç içinde ve bes parasiz olduklarini’ söylemesi, sosyal medyada büyük yanki yapmisti.
Hillary Clinton, sekiz yil kaldiklari Beyaz Saray’dan tasininca Washington DC’de ve New York’ta mortgage kredisiyle iki ev aldiklarini, bu kredi ile kizlari Chelsea’nin Stanford Üniversitesi parasinin kendilerini, 2001 kisinda 12 milyon dolar borcu olan olan bir aile haline getirdigini anlatacakti.
Peki, 8 yil boyunca yillik ortalama 500 bin dolar maasi olan ve kira gideri olmayan bir aile niçin Beyaz Saray’dan bes parasiz ayrilacakti?
ABD Baskanlari Beyaz Saray’a kira ödemez ama onun disindaki hersey maaslarindan kesilir.
Beyaz Saray, devletin ABD Baskani için tahsis ettigi misafirhanedir ve orada 4 ya da 8 yilini geçirmek zorunda olan her aile, kendilerinin ve kisisel misafirlerinin bütün masraflarini kendisi karsilamak durumundadir.
Sadece resmi devlet konuklarinin agirlanma masrafini Amerikan vergi mükellefleri öder.
Geri kalan kisisel mutfak giderleri, hizmet ve malzemelerin ücreti Baskan ve ailesine aittir.
Baskan takim elbiselerinin kuru temizleme ücretini kendisi ödemek zorundadir.
Konutun baskan ve ailesinin kaldiklari kismindaki temizlikçi, garson ve hizmetçilerin çalistiklari süredeki saat ücretini de baskan öder.
Kisacasi, kira ve elektrik faturasi disinda kendileri için harcanan her kurusu devlete ödemek zorundadirlar.
Çünkü, ABD bir monarsi degil bir cumhuriyettir ve bu konut da bir ‘saray’ degil bir evdir.
Washington DC’de ‘’1600 Pennsylvania Avenue’’ adresinde bulunan dünyanin bu en ünlü evinin adi Türkçe’ye yanlis sekilde ‘Beyaz Saray’ diye çevirilmis olsa da, aslinda Ingilizce’deki orijinal adi ‘White House‘ yani ‘Beyaz Ev‘dir.
Ve ABD’ye devlet baskani seçildi diye kimse, devletin parasini keyfince harcayamaz. Sadece bu ev içinde de degil her yerde…
ABD Baskani, sehir disi tatil masraflarini, haftasonlarini geçirmek istediginde Camp David’teki dinlenme evinin haftasonu masraflarini kendi cebinden karsilamak zorundadir..
Yine örnegin baskan, ABD Baskanlik uçagina, devlet delegasyonundan olmayan tek bir kisi bile bindirecekse, (kardesi bile olsa), bir ticari yolcu uçaginin ‘first class’ uçak bileti miktarinca devlete para ödemek zorundadir !..
Gerald Ford’tan George W. Bush’a kadar 6 baskan döneminde bu evin ‘bas kahyasi (chief usher)’ olmus Gary Walters’in deyisi ile, baskan ve ailesi bu evin 4 veya 8 yillik kira sözlesmesine sahip kiracilaridir.
Istedikleri yemekler pisirilir, malzemeler ve ürünler istedikleri markalardan seçilir ama parasini Amerikan halki degil, Baskan ve ailesi maaslarindan öder.
Ve dogal olarak fiyatin yüksekligine alismalari zaman alir. Çünkü baskanlar ve ailelerine verilen hizmet 5 yildizli otel kalitesinde oldugu gibi baskanin bunlar için ödeyecegi para da 5 yildizli otel fiyatlari düzeyindedir.
Devlet konutu diye cüzi ücretlendirme yapilmaz. Walters, ‘yemek, hizmet ve malzemelerin pahali oldugundan yakinmayan tek bir baskan ailesi hatirlamiyorum’ diyor.
George W. Bush’un esi Laura Bush da, “Spoken from the Heart” adli ani kitabinda, Beyaz Saray’da yasamanin ne kadar pahali oldugundan yakiniyor.
Onu en çok zorlayan konulardan biri de, hergün saçlarini yapan kuaföre, devleti temsil edecegi törenlere giderken bile olsa, ücretini kendisinin ödemesi olmus.
Bayan Bush kitabinda, faturanin aylik geldigini ve Baskan ve esi ile iki kizinin bütün yemeklerinin, kullandiklari bütün kisisel malzemelerin, kuru temizleme dahil tüm hizmetlerin, garsonlarin ve temizlik görevlilerinin saat basi ücretinin, özel misafirlerinin tüm masraflarinin bu faturada yer aldigini yaziyor.
‘’Ülkenin First Lady’si olarak giyecegim kiyafetlerin de özel tasarim olmasi gerektigi sarti vardi ama elbisenin ücretinin yani sira bu tasarimlarin ücreti de yine benden tahsil ediliyordu.’’
ABD Baskanlarinin maasina en son 1999 yilinda zam yapildi. Buna göre ABD Baskanin çiplak maasi yillik 400 bin dolar civarinda. 50 bin dolar da görev tazminati ödenir.
Bu her iki ödemede vergiye dahildir. Baskan bunlarin gelir vergisini ödemek zorundadir...
Bunlarin yani sira baskanin gezileri için, vergiden muaf, yillik 100 bin dolar harcirah ödenir. Ancak, Beyaz Saray faturasinin yüksekligi göz önüne alindiginda bir ABD Baskani, maasinin neredeyse tamamini aylik giderlerine harcar. Yani ayrica bir serveti yoksa, Beyaz Saray’da ‘ucu ucuna’ yasamak durumunda…
Belki de bu yüzden Baskan Gerald Ford, Beyaz Evi;
“Bugüne kadar gördügüm en lüks sosyal yardim konutu”
diye tanimlamisti.
Beyaz Ev, kompleks bir yapidir. Ayni anda hem bir konut, hem bir müze ve hem de bir devlet dairesidir.
ABD dünyanin süper gücü olmasina ragmen, Beyaz Ev, dünyadaki en büyük devlet baskani sarayi degil, aksine büyük devletler içindeki en küçük devlet baskanligi konutlarindan biridir.
Sadece bir katindan, dünyanin en büyük devletinin yürütme organi yönetilir.
”1700’lerin dünyasinda 13 kolonili devlet için insa edilmis, bugün dünya lideriyiz. Bu ihtiyaca uygun çok daha büyük bir saray yapalim”
diyen tek bir baskan bile olmamistir.
Kimsenin aklina böyle bir sey gelmez. Çünkü, Beyaz Ev, ABD demokrasisinde “devamliligin” da sembolüdür.
Ve yine Beyaz Ev, kendi toplumundan izole bir yer de degil. Dünyada, içinde baskan yasadigi halde halkinin ziyaretine açik tek devlet baskanligi konutudur.
Çünkü Amerikan tarihinin en önemli kültür müzesidir. Haftalik ortalama ziyaretçi sayisi 30 bindir.
Baskanin penceresinin bir kaç on metre uzagindaki bahçe demirliginin önü ise ABD’nin en ünlü gösteri ve protesto yeridir.
Beyaz Ev, baskanlar için kalici bir ihtisam ve keyif sarayi degil geçici bir barinma ve hizmet yeridir.
Baskan Truman’a göre, disi çok gösterisli bir hapishane‘den baska bir sey degildir.
Ronald Reagan ise, buradaki yillari boyunca kendisini sürekli bir akvaryum baligi gibi hissettigini anlatir.
Michelle Obama da geçtigimiz yil, “çok iyi dekore edilmis bir hapishane” olarak niteleyecekti.
Bu eve kiraci baskanlar aileleriyle gelir ve giderler..
Mülk sahibi Amerikan halki’dir.
(Alintidir..)
