Bazı üreticiler fındık bitkisini dinlenmeyen, 12 ay “çalışan” bir ağaç olarak bilse de öyle değildir. Ürün hasat edildikten sonra fındık ağacı kış mevsimine doğru kendisini dinlenmeye hazırlar.
Çeşitlerine göre fındıkta yıllık 400-500 saatten 1300 saate kadar dinlenme ihtiyacı vardır. Nereden bakarsak bakalım fındık kışın en az iki ay dinlenmeye ihtiyaç duyar.
Bu sürede fındığın üşümesi de gerekir. Fındık üşümeyi seven, soğuklamak isteyen bir ağaçtır. Üşüme süresi 0-7 derece arasındaki sıcaklıklarda karşılanır.
Üreticiler de çok sever fındığın üşümesini. Üşüyen fındık bahçelerini gördükçe yüzü güler. Güler, çünkü doğru zamanda ve doğru sıcaklık aralığında üşüyen fındıkta ürün bol olur.
Fındık ağacı yeteri kadar üşümezse ne olur peki? Fındıkta sürgün erken sürer. Tomurcuklanma zamanından önce Şubat ayı, hatta Ocak ayında olur. Mart ayının daha başında bakmışsın fındık dalları yaprak açmış… Ağaç meyveye durmuştur.
Öyledir, ancak üreticilerde eller yürektedir. Ya havalar soğur, kar yağar, ayaz olur, zirai don yaşanırsa…
Nitekim bazı yıllar sorunsuz atlatılsa da bazı yıllarda kısmen, bazen de felaket derecelerinde zirai don zararları yaşandı.
Bilindiği gibi 1994’te, 2004’te, 2014’te 10 yıl arayla yaşanan don olayları fındıkta büyük zararlara yol açtı.
Bu sene gerçekleşen zirai don ise öncekilerden de öte ülkemizin hemen her yanında her bitki için tam bir felakete dönüştü… Yaktı, kavurdu her şeyi…
Niye bu derece zararlı oldu bu yılın zirai donu? Çünkü geç oldu, Nisan ayının 11 ile 13’ü arasında meydana geldi. Bu tarihte ise fındık dahil hemen her ağaç artık meyveye durmuştu.
Bu yüzden zirai don felaketi sadece yaprakları yakıp kavurmadı… Meyveleri de yaktı kavurdu. Hatta daha ötesi ağaçlarda hasara yol açtı; dal uçları dondu, kavruldu, kurudu.
Ben böylesi durumlarda yerinde tespit için Ünye merkezden iç kısımlara çıkar, gezer, bahçeleri kontrol ederim. Bunu da yaşanan don felaketinden bir ay sonra yaparım. Çünkü donun verdiği zarar asıl o zaman belli eder kendini.
Nitekim geçen hafta sonu ve bu hafta sonu çıktım dolaştım, bahçelere baktım.
İlk ziyarete İkizce’den başladım, dere boyu dalları yokladım. Don kısmen zararlı olmuş. Yüzdeye vurursak, yüzde 30-50 arası hasar var. Devam ettim, Laleli’den döndüm Çaybaşı’na çıktım. Yol boyu Çayır Mahallesi, ilçe merkezi, Kargalı, Namazlı, Akbaba, Cevizliyatak’tan Ünye’nin Pelitliyatak Mahallesine geçtim. Buradan Akkuş Muratlı, Dumantepe, Esentepe’den Ünye Yenikent Mahallesine, Tekkiraz Karaarmut’a kadar yüksek kesimleri baktım, kontrol ettim. Yer yer yüzde 90-100, yer yer 50-100 arası hasar var. Biraz daha aşağılarda Tekkiraz merkez, İnkur bölgesinde ise yerine göre yüzde 50-70 gibi hasar görünüyor. Ortalamaya vurursak don hasarı yüzde 60-70 arası…
Bu hafta sonu ise Tekkiraz’dan Beylerce, Meydan’dan Kumru’nun Ortaçokdeğirmen, Eskiçokdeğirmen, Yemişken mahallelerinden Ericek Yaylasına kadar geçtim.
Buralarda yüksek bölgeler. Geçen hafta gezip gördüğüm yerlere benziyor. Öyle yerler var ki don hasarı yüzde 90-100 gibi... Genel olarak ifade edersem bu bölgedeki ortalama hasar da yüzde 60-70 arası diyebilirim.
Bizim bölgemizde durum bu… Diğer bölgeler nasıl?
Haberlerde okuyoruz don tüm ülkeyi yaktı kavurdu. Fındık sadece bizim bölgemizde yanmadı, Batı Karadeniz’de de yandı.
Rekolteye gelince…
Bu konu don olsa da olmasa da her sene her kafadan ses çıkan; yalanla doğrunun ayırt edilemediği, kafaların allak bullak olduğu bir konu…
Dünya Fındık ve Kurutulmuş Meyve Konseyinin (İNC) bu yıl ki rekolte tahmini 609 bin ton....
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ise, 2025 yılı rekolte tahminini 520 bin ton olarak açıkladı.
Ziraat odaları ise açıklanan bu rakamların yalan, piyasayı maniple etmek üzere uydurulan masa başı tahminler olduğuna dikkat çekiyor… Rekoltenin yüzde 50’yi geçmeyeceğine işaret ediyor.
Bana gelince, benim tahminim şöyle; 1994, 2004, 2014 yılı don hasarlarındaki rekolteler 350 ile 400 bin ton aralığında gerçekleşti.
Bu yılın don hasarı hasar olmanın ötesinde felaket… Buna bir de kokarca zararlısının yol açacağı kaybı da eklemek gerekir!
Buna göre rekolte tahminime gelince, 300-350 bin ton arası…
Derim ki herkes hesabını buna göre yapsın…