Pandemi 2019 yilinin son ayinda dünyada basladi ve 2021 yilinda da tüm dünyada her zaman ayni hizda olmasa da ayni korkutucu tabloda devam ediyor. Ülkemizde bile artik her ailede corona virüs ile karsilasmamis hemen hemen hiç kimse kalmamistir. Hemen her sülaleden en az bir kisi ya yogun bakimlik olmus ya da malesef vefat etmis durumdadir, koruma tedbirleri ve kisitlamalar bazen vakalarin siddetine göre bazen de ekonomik kaygilara göre artirilip azaltilmis, en nihayetinde herkesin umutla bekledigi asi bir degil hem de bir kaç çesitte bulunmus, öncelikli ve riskli gruplardan yapilmaya baslanmis ve sürecin en azindan umutla devam etmesini saglamistir. Son günlerde ise virüs mutasyonunun süreci nasil etkileyecegi en önemli merak konusu olmustur.
Pandemi'de Ülkemizin dünyaya karsi en büyük avantaji : Sahip oldugu her türlü olumsuz görevde basari ile organize olabilen güçlü saglik ordusu, tecrübeli ve çok hasta bakmaya programlanmis doktor ve yardimci saglik personelidir. Bu durum pandemi koskoca 1 yili devirdiginde daha da iyi anlasilmaktadir.
Pandemi'de bu önemli avantajimizin yaninda halkimizin da iyi bilinçlenmesi ve dogru kararlar vermesi gerekmektedir.Uzayan pandemi'de vatandaslarimizin yapmasi gerekenleri en az 10 madde ile belirtelim :
1. Maske + Mesafe + Temzilik önlemlerine 2021 yilinda da devam edecegiz. Belki daha fazla belki daha az ama Saglik Bakanligi ve Bilim Kurulumuz bu konuda bizlere uyari yapacaktir, dikkatle nmedyadan takip etmeliyiz.
2. Mutlaka siramiz gelince covid – 19 asisi yaptirmaliyiz. Asi'yi son dakikaya birakmayin, bir an evvel gidip asinizi olun.
3. Covid 19 hastaligini geçirsin veya geçirmesin, asi olsun veya olmasin herkes vücudunu iyi tanimali. Eger pandemi döneminde vücudunuzda daha önceki dönemlerde olmayan degisik hisler, bulgular, sikayetler hissediyorsaniz mutlaka o sikayet ile ilgili uzman hekime muayene olmaya gidiniz. Örnegin bu pandemi döneminde bas dönmeniz, bas agriniz baslamissa, yüzünüzde karincalanma veya uyusma oluyorsa, denge bozuklugunuz oluyorsa mutlaka vakit kaybetmeden acil servise veya zaman bulabiliyorsaniz nöroloji uzmanina gidiniz. Pandemi ile ilgili nörolojik sikayetler olabilir. Çünkü corona virüs'ün damar hasarina yol açabilen, bazi damarlarin tikaç ile tikanmasina zemin hazirlayan, emboli atmasina neden olabilen etkileri mevcuttur.
4. Eger pandemi döneminde kalbinizde daha önceki dönemlerde olmayan degisik hisler, bulgular, sikayetler hissediyorsaniz mutlaka o sikayet ile ilgili kardiyoloji uzman hekimine muayene olmaya gidiniz. Örnegin bu pandemi döneminde çarpintiniz, çabuk yorulmaniz, vücudunuzda ödem, kilo da almadiginiz halde artik merdiven çikarken zorlaniyorsaniz, kollarinizda zaman zaman uyusma, agri, gögsünüzde rahatsizlik hissi hatta agri ve baski hissi oluyorsa, mutlaka vakit kaybetmeden acil servise veya zaman bulabiliyorsaniz Kardiyoloji uzmanina gidiniz. Pandemi ile ilgili kalp ve damar sistemi ile ilgili sikayetler olabilir. Kalp incelemeniz ve kolesterol tetkikleriniz çok gerekli olacaktir, ihmal etmeyin.
5. Eger pandemi döneminde gögsünüzde, nefes alma vermede daha önceki dönemlerde olmayan degisik hisler, bulgular, sikayetler hissediyorsaniz mutlaka o sikayet ile ilgili Gögüs hastaliklari uzman hekimine muayene olmaya gidiniz. Örnegin bu pandemi döneminde nefes darliginiz, öksürük nöbetleriniz, geçmeyen öksürügünüz, biraz efor sonucu artan nefes darliginiz oluyorsa,mutlaka vakit kaybetmeden acil servise veya zaman bulabiliyorsaniz gögüs hastalilari uzmanina gidiniz. Pandemi ile ilgili Akciger fonksiyonlari, solunum fonfsiyonlari ve havayollari sistemi ile ilgili sikayetler olabilir. Akciger ve solunum yollari fonksiyon testlerini yaptirmaniz, diger radyolojik, görüntüleme ve diger yardimci tetkiklerini yaptirmaniz, sekel isareti olup olmadigini ortaya çikarmaniz, yasaminizdaki gelecek dönem için çok önemli olacaktir, ihmal etmeyin.
6. Eger pandemi döneminde vücudunuzda daha önceki dönemlerde olmayan degisik hisler, korkular, endiseler hissediyorsaniz mutlaka o sikayet ile ilgili uzman hekime muayene olmaya gidiniz. Örnegin bu pandemi döneminde korku hissi,evham, panik atak veya stres ile bas edememe, depresyon, yada tam tersi bir umursamazlik oluyorsa mutlaka vakit kaybetmeden psikiyatri uzmanina gidiniz. Pandemi ile ilgili psikiyatrik sikayetler olabilir. Çünkü corona virüs'ün dünyada ve toplumumuzda yapmis oldugu ölümler, ister istemez ona karsi bir korku olusturmustur. Bu korku tedbir alma konusunda bir noktaya kadar dogaldir ama baska süreçlere neden oluyorsa da tedavi edilmelidir.
7. Mutasyon'un gelecekteki davranis seklimizi nasil etkileyip degistirecegini henüz bilemiyoruz. O nedenle asi olunsa bile maske ( riskli bölgelerde üst üste çift maske takiniz ), mesafe ( en az 2 metre mesafe olmalidir, karsilikli konusmalarda 2 dakikadan daha fazla sohbeti uzatmayiniz ) ve temizlik ( ellerinizi her riskli ve süpheli durumda sabunla yikayiniz ) tedbirleri asla gevsetilmemelidir.Komsuluk ziyaretleri asla yapilmamalidir. Özel araç ile sizinle ayni evde yasamayan kisiler ile kisa süreli de olsa seyahat edilmemelidir.
8. Evde kalin ama, evde hareketsiz kalmayin. Mutlaka egzersiz mahiyetinde yasiniza ve saglik durumunuza uygun basit hareketlerden olusan ilk bir hafta 15 dakikayi geçmeyen diger haftalarda yavas yavas süresi artirilan, en fazla 30 dakika sürecek olan bir egzersiz programi yapin ve hergün devam ettirin.
9. Gidalar bu dönemde evdeki en büyük düsmaniniz olmasin. Kilo almayin, bol bol su için, sebze yemeye agirlik verin, çorba, yogurt ve salata ana yemeginiz olsun. Küçük tabaklar kullanin ve ayni yemekten ikinci tabagi yemeyin. Gece saat 20:00'den sonra sadece su ve sekersiz çay içebilirsiniz, çok zorlanirsaniz 2 meyve veya bir avuç kuruyemis yiyebilirsiniz. Baska bir sey yemeyin, uyumaya gittiginizde mideniz bos olsun.
10. Saglik Bakanliginin sayfasini hergün takip ederek pandemi hakkindaki gelismelerden haberdar olun. 02.02.2021
Uzman Dr Ali COSKUN
Ordu Tabip Odasi Baskani
