Doğanın Ünye’ye Hediyesi Bentonit Alüminyum silikat

Bentonit.. Madenciler ona“ Yanardag küllerinden denizde dogan mineral.” demisler. Kimyasal adi “Alüminyum silikat”. Alüminyum ve silisyumun Oksijen ile ortak bilesimi.

Endüstri alaninda en yüksek kullanima sahip mineral guruplarindan… Yag ve boya sektörleri ile kozmetik, ilaç vb. bir yigin yan alanda çesitli oranlarda etkin. En ilginci ise evcil hayvan altliklari. Plastik bir özelligi olan ve su ile sisen bentonit kili dökümhanelerin ve döküm sanayinin vazgeçilmezi.

Yapisinda agirlik silisyum da.( % 60 civari) Ondan sonrasi alüminyum ( % 20 civari.) alüminyum ve silisyum oksitlerinden baska magnezyum ve çesitli demir oksitler ile bazi eser (Ti, Na, K, ve Ca oksit )  elemanlarda ihtiva edebiliyor. Kalitesinde asidite (pH) ve bazi fiziksel özelliklerde önemli. Siz bugün hiçbir seyden habersiz üzerinde yasiyor olsaniz bile, milyonlarca yil önceki zamanlarda bölgenizde püskürmüs bulunan büyüklü küçüklü bir yigin yanardaglardan akan binlerce derece sicakliktaki kizgin lavlarin, volkanik püskürtü ile havaya karistiktan sonra yeryüzüne dogru çöken sicak kül ve tüflerin deniz ve okyanus diplerinde soguduktan sonra kristallesmeleri sonucu olusmus. Yumusak ve gözenekli bir kaya yapisinda. Karakteristik özelligi kolayca sekil verilebiliyor olusu.

Endüstri alaninda en yüksek kullanima sahip mineral guruplarindan… Yag ve boya sektörleri ile kozmetik, ilaç vb. bir yigin yan alanda çesitli oranlarda etkin. En ilginci ise evcil hayvan altliklari. Plastik bir özelligi olan ve su ile sisen bentonit kili dökümhanelerin ve döküm sanayinin vazgeçilmezi.

Ilk kez 1880’li 90’li yillarda ABD-Wyoming-Fort Benton’ de dökümhanelerde döküm islerinde kil kullanilir. Malum ismini de oradan almis olmali.

Iki çesit bentonit var. Tasidigi (+) degerli katyonun cinsine göre sodyum agirlikli veya kalsiyum agirlikli. Aralarinda islenim ve kullanim farkliliklari var.

Dünyada bugün bilinen en büyük bentonit yataklari içerisinde Amerika ve Avusturalya’da sodyum agirlikli, Avrupa ve Türkiye’ de kalsiyum agirlikli bentonit yataklar mevcut.

Türkiye bentonit konusunda önemli bir yere sahip.

Endüstrimiz için büyük bir avantaj.

Ülkemizde bilinen baslica   Edirne-Enez, Kütahya, Eskisehir, Denizli, Balikesir, Ankara-Kalecik, Çankiri-Eldivan-Kursunlu, Kastamonu-Ilgaz, Tokat-Resadiye, Ordu-Ünye-Fatsa bentonit yataklari ile Konya-Malatya-Elazig-Trabzon-Giresun ‘ da da yataklar mevcut.

Özellikle Çankiri ve Karadeniz bölgesinde önemli olusumlar var. Ancak bentonit denilince akla gelen yer Çankiri. Her bentonit ayni degerde degil, bölgelere göre karakteristik özellikleri var.

Bölgelere göre degerlendirme yaparsak örnegin; Karadeniz bölgesinde çok yüksek kalitede bentonit mevcut, ancak döküme uygun degil. Genel kani döküm sartlarinin gerektirdigi özellikleri hangi bentonit sagliyorsa o bentonit iyidir. Maden yatagindan alindigi sekliyle döküm isleminde kullanilmasinda ortaya çikan problemler uzun yillar içerisinde sektörü “Bentonit’in Iyilestirilmesi Çalismalari’na yönlendirmis. Git gide daha çok global düzeyde rekabet sorunu yasayan firmalar daha yüksek kalitede ürün kullanmak zorundalar.

Yerküre genelinde uluslar arasi maden isletmelerinin milyarlarca dolar harcadigi bu alanda ülkemizde de hayli olumlu gelismeler yasanmis. Üniversite-sanayi isbirligi çerçevesinde Türk döküm sektörünün nasil bir bentonit istedigi görüsü alinarak Türkiye’deki bentonit yataklarinin fiziksel olarak incelenmesi ile yapilan akademik düzeyde çalismalar ve etkinlikler sonucunda “Türkiye’de Döküm Bentonitleri’nin  2000’lerde Iyilestirilmesi baslikli bir arastirma yayinlanmis.

Bentonitin ekonomik getirisi ise çeliskili bir durum arz etmekte. Örnegin döküm sanayinde kullanilan bentonitin topraktan

kullanima hazir hale geçene kadar  islem sayisi   fazla olmadigindan katma deger   getirisi çok az. En çok kullanildigi alan olan demir çelik sektöründe kullanilan bentonit türü  (pelet bentonit) en ucuz bentonit. Kozmetik, boya, ilaç vb. nano teknolojik islemlerin  çok  oldugu  yükte  hafif, pahada agir ürünlerin yer aldigi sektörlerde ise katma deger çok yüksek. Türkçesi karli isler.

  Yillardan beri   bir çok firma Türkiye bentonit alaninda  faaliyet göstermekte. Bunlarin yaninda bir süre önce Türk bentonit sektörünün  örnek kurulusu Bensan’i satin alarak piyasaya giren uluslar arasi maden kurulusu Amcol  Sirketi ise Edirne-Enez’de çikarttigi bentonitten elde ettigi ürünleri  yag, boya ve deterjan sanayilerinde kullanilmak üzere  Dogu Avrupa, Orta Dogu ve Kuzey Afrika  pazarlarina ihraç etmekte.

Bizim diyeceklerimiz buraya kadar, derdimiz kamu oyumuzun dikkatlerini ilçemizin atil-gizli serveti bentonitin üzerine yönlendirerek ileride bir ekonomik zenginlige dönüsebilecek bu servetin degerlendirilebilmesine katkida bulunmak.

Bundan sonra söz sirin-küçük-güzel ilçemiz Ünye’nin issizlik-yoksulluk dertlerine derman olabilmek için kafa patlatan aralarinda birçok degerli dostlarimizin da bulundugu akil adamlarinda, maden mühendisleri ve isletmeci  arkadaslarimizda, sermayedarlarimizda, ilgili sosyal-ekonomik sivil toplum örgütlerimizde, Ünye Ticaret ve Sanayi Odasi ile Ünye Ticaret Borsasi’nin  yönetim kurullari ve meclislerinde, il-ilçe özel idareleri ve mülki idare amirlerimizde, Ünye’mize hizmet için yarisan politikacilarimizda.

  Saygilarimla.

Kaynak: Türkiye Döküm Sanayicileri Dernegi’nin yayin organi olan Türk Döküm Dergisi.