Osmanlida Padisahlari ogullari ve kardesleri
Suç islediklerinde bogularak öldürülürdü
Türklerde soyun kani kutsal sayilir
yere akitilmazdi
Bugün “Kutlu Kan” baslikli tarih konumuzda Osmanli'da kardes bogdurtmak, evlat bogdurtmak, kardes eslerini ve çocuklarini bogdurmak konusuna bakacagiz. Bir hayli karmasik olan bu konuyu toparlamaya çalistim bir akademik çalisma olmasa bile sanirim yeteri kadar bilgi verir.
Kut
Kut, Türkçenin en eski kelimelerinden birisidir. Türklerin ilk dinleri olan Samanizm’de ruh veya can anlaminda kullanilirdi. Eski Türkler Kut’un, iyi ahlakini yitiren kimselerden uzaklastigina inanirlardi. Kut ayni zamanda Türk, Altay inancinda yasam gücü, bereket, hayat verici, mübareklik, canlilik gibi anlamlari da vardi.
Bugün kullandigimiz kutlu olsun, kutlamak, sözü de buradan gelmektedir, Kutlu olsun derken yasam gücü, bereket, hayat verici, mübareklik canlilik dilemek anlamina gelirdi.
Osmanli’da Kut
Türkler Islamiyeti kabul ettikten sonra bile ilk dinlerinden getirdikleri bu inanisi kurduklari devletlerde yillar boyu devam ettirdiler.
Osmanlida her sehzade, tahta geçmek konusunda kendisini esit hak sahibi görürdü. Bazi Türk hükümdarlari devleti parçalara ayirip her birini bir sehzadenin idaresine vermek yoluna gitmisse de bunlar düsmanlarina kolay yem olmuslardir..
Osmanlilar, bundan ders almis, devletin yok olmasini önlemek için Kardes Katli” diye bilinen, Nizam-i Alem, yasasi geregince devletin devamliligini saglamak amaci ile kardeslerini katletmislerdir..
Bazi tarih yazarlari “Kardes Katli, Osmanli Devleti'nin gelecegi için yapilmistir, Osmanli padisahlari, devletin bütünlügünü ve devamliligini kardeslerin hayatindan üstün tutmustur bu sebepledir ki; yeryüzünün en uzun ömürlü imparatorlugu olmustur” der.
Kutlu Kan
Osmanlida hanedan üyelerinin kani kutsal sayildigindan kesinlikle kan akmayan infaz sekilleri uygulanirdi. Tahta geçmek için kardesini öldürten padisah üyesi bunu kan akitmadan yapmak zorundaydi. Aksi takdirde suçu ne olursa olsun bir Osmanli hanedaninin kanini akitmak ayni sekilde ölüm cezasina es degerdi.
Öldürme sekilleri, kisinin konumu, mevkii, rütbesine ve isledigi suça göre degisirdi. Osmanli sultanlari ve sehzadelerinin kani dökülmez, yay kirisi, ip ve kementle bogularak öldürülürlerdi.
Bu öldürme sekli Türklerin Müslüman olmadan önceki dinleri olan Samanizm’den geliyordu Dogan Avcioglu, “Türklerin Tarihi” adli eserinin ikinci cildinde:” Samanist Türkler kan akitarak öldürmekten çekinirler, Osmanli padisah ve sehzadeleri bogularak öldürülürdü” der. Idam edilecek bütün hanedan üyeleri mutlaka kement ile bogulurlar, dogum aninda katledilecek yavrular da göbekleri dügümlenerek öldürülürlerdi.
Alti yüz yillik saltanat süresince padisahlar 39 kardes, 4 ogul, 6 torun, 2 amca, 5 yegen, sehzadeye gebe 7 cariye, sehzade annesi 1 cariye, 1 kuzen, 1 kuzen çocugu ve bir babaanne olmak üzere toplam 67 hanedan üyesini katletmisler.
Bu panorama içinde 3cü Mehmed bir gecede 19 kardesini bogdurmakla basta gelir
Osmanli Devletinde yaklasik 50 sehzade öldürülmüstür, bu sehzadelerden yirmiden fazlasi isyan ettikleri, digerleri ise isyan edebilecekleri varsayimi ile bogdurulmustur. Ilk öldürülen kisi Osman Gazinin amcasi Dündar Beydir. Sehzadeler içersinde ise ölen ilk kisi ise Birinci Muradin oglu Savci Beydir.
Osmanlida Kardes Katli Sistemi
Düsmanlara kolay lokma olmamak için getirilen kardes katli sistemi, aslinda ülkenin bütünlügünü kardeslere tercih meselesidir.
Fatih Sultan Mehmet bu kanunname ile tahta çikan padisaha devletin gelecegi için kardeslerini öldürme hakki veriyordu. Onlar da hiç acimadan bogdurmalara, idamlara, kelle kesmelere devam ettiler. Bu 150 yil, Birinci Ahmet'in 1603 yilinda tahta çikisina kadar sürdü.
Yasa söyledir:
“Her kimseye evladimdan saltanat müyesser ola (tahta çikarsa) karindaslarini (kardeslerini) nizam-i alem (devlet düzeni) için katletmek (öldürmek) münasiptir (uygundur). Ekser (genel) ulema (din bilgini) dahi terviz (kabul) etmistir. Aninda amil olalar (hemen yerine getirilsin/uygulansin)”.
1603 yilinda Yasa Degisiyor
Kanuninin oglu padisah Ikinci Selimden sonra tahta geçen oglu Ikinci Murat'in sehzadesi Üçüncü Mehmet'in iki oglundan büyügü Birinci Ahmet olarak tahta çikinca kendinden iki yas küçük kardesi Sehzade Mustafa'yi Nizami Alem yasasi geregince idam ettirmesi gerekirken öldürmemistir.. Böylece bu hüküm rafa kaldirilmis artik Osmanli tarihinde Ekberiyet (en yasli sehzadenin basa geçmesi) sistemini getirilmistir..
Bu sistemde yasi büyük olan tahta çikmis diger sehzadeler de sirasini beklemistir.. Bu konu geçen yil gösterilen Kösem Sultan adli dizide islenmistir.
Buraya kadar pek çok sehzade öldürülmüstür. Buna mecbur kalanlar sonradan izdirap duymuslar, Ikinci Beyazit kardesi Cem'in ölümünden sonra 3 gün yas ilan etmis, Yavuz agabeyi Korkut'un ölümü nedeniyle aglamis Korkut'u ihbar edenleri öldürmüstür..
Ertugrul Gazi'nin 400 çadir ve üç bin kisi olarak Bizans sinirinda Sögüt kasabasina getirdigi asirette Ertugrul Gazi ölür ölmez ilk kavga baslamis ve Osman Bey beylik iddiasinda olan amcasi Dündar Bey'i öldürtmüstür.
“Kafes sistemi”.
Üçüncü Mehmet'in ölümü ile tahta çikan iki oglundan büyügü Birinci Ahmet Fatih Sultan Mehmet'in kardes katline izin veren yasasini kaldirdi.
Yerine, “Padisah ailesi içinden akli basinda olan en yasli sehzade padisah olur” sistemini getirdi. Bu kez de sehzadeler baska bir sorunla karsilastilar:
Tahta çikan Padisah kendisine rakip gördügü kardesleri ve diger hanedan mensuplarini “kafese tikmak” (sarayda bazen bir odada, bazen tek bir sarayda gözaltinda tutmak) suretiyle hapis hayati yasayacaklardi.
Padisah vicdanliysa egitimleri için adam görevlendirecek, yetismelerine izin verilecekti. Onurlu olanlarin bu kafeste yasamalari elbette ki zordu, ölmeyeceklerdi ama, bir kismi egitimsiz, deneyimsiz, bir kismi deli, bir kismi alkolik olacakti.
Son Katliamlar
1603 yilina gelindiginde Kanuninin torunu (Ikinci Selimin oglu) Ikinci Murat'in oglu Üçüncü Mehmed vefat etmis ve tahtin iki varisi kalmistir. 14 yasindaki Sehzade Ahmet ve 16 yasindaki Sehzade Mustafa.
Akli dengesi yerinde olmayan Mustafa, büyük kardes oldugu halde tahta çikartilmamis, seçim yapilmak suretiyle Ahmet 14 yasinda, tahta çikmistir.. Kardesi Mustafa'yi öldürmesi gerekirken öldürmemis ve kardes katlinde sona gelinmisti.
Son katliam Kanunin oglu Ikinci Selimin oglu Üçüncü Murat padisah olur olmaz alti kardesini bogdurttu. Üçüncü Murat öldügünde (1595) ise hemen o gece ondan hamile olan 10 cariye bogdurulup denize atildi. Üçüncü Murat'in oglu olan ve taht sirasi gelen Üçüncü Mehmet (1603), içlerinde kundakta olan çocuklarin da oldugu 19 kardesini tahta çiktigi günün gecesi öldürttü, oglu sehzade Murat'i da bogdurttu.
Bu son oldu.
Yerine oglu Birinci Ahmet (1603) geçti. Ayni gün babasi Üçüncü Mehmet'in cenaze namazi kilinacakti Birinci Ahmet: “19 kardesini ve bir oglunu öldüren adam, babam da olsa katildir. Ben katil bir adamin cenaze namazini kilmam. Varin siz kilin ve defnedin” diyerek babasinin cenaze namazini kilmadi.
Osmanli da 1389'da baslayan kardes katliami 1603'e kadar 214 yil devam etti.
Daha sonra tek tük sehzade katli olayi olduysa da 1700 yilindan sonra 1922 yilina, kadar 222 yilda hiç sehzade katliami olmadi.
Kaynaklar:
Ismail Hakki Uzunçarsili,
Necdet Sakaoglu, Bu Mülkün Sultanlari.
Prof. Dr. Halil Inalcik Devlet-i Ali Osmaniye
