Geçtigimiz Cuma günü Ünye Ertugrul Sehitleri ve Türk Japon dostlugu anitinda bundan 126 yil önce Japonya’da batan ve besyüz denizcinin sehit oldugu ve Türk denizcilik tarihimize Ertugrul Faciasi olarak geçen olayi ve sehit olanlari andik.
Törene TC Yavuz Firkateyni, komutan ve subaylari da Ünye’yi ziyaret ederek katildilar. Iki gün Ünye’de halkin ziyaretine açik olan Yavuz Firkateyni Ünyeliler tarafindan gezildi.
Ünye’de fener tarafina giderken sagda yolun alt tarafinda Japon bayragi, kirmizi toplar ve bir anit göreceksiniz.
Bu Türk Japon Dostlugu ve Ertugrul Firkateyni Sehitleri anitidir, Ünye Türk Japon Dostlugu ve Ertugrul Sehitleri Dernegi tarafindan yaptirilmistir.
Ertugrul Firkateyni
Ertugrul Firkateyni (savas gemisi) 126 yil önce Japonya’ya yaptigi bir ziyaretten dönerken Osima adasi yakinlarindan firtinaya yakalanmis ve kayaliklara sürüklenerek batmistir.
Kazada çogu Karadeniz kasabalarindan olmak üzere 500 denizci sehit olmus 68 kisi ise sag olarak kurtulmustur.
Bunlarin içinde 8 kisi Ünyeli vardir bir kiside sag kurtularak Ünye’ye köyüne geri dönmüstür.
Bir kaç yil önce yaptigim çalisma ile bu sehit olan ve kurtularak geri dönenin torunlarini buldum ve konustum, bu arastirma Istanbul’da bir de ödül aldi. Japon Televizyonundan bir ekip Ünye’ye gelerek arastirmanin Ünye ile ilgili kisimlarini belgesel olarak çektiler.
Asagida bu arastirmadan bir bölüm bulacaksiniz.
Ertugrul Faciasi Nedir?
Ertugrul Faciasinda Ünyeliler
Ikinci Abdülhamit, 1890 yilinda Japonya’ya bir savas gemisi ile bir ziyaret yapilmasini ister. Bu ziyaret için Ertugrul Firkateyni seçilir. Firkateyn, hem yelken hem de makine ile hareket eden bir savas gemisidir üç direkli gemi tahtadan yapilmistir.
Gemide özel olarak seçilen 56 si subay toplam 607 kisi Japon imparatoruna nisan ve hediyeler götürecekti. 14 Temmuz 1889da Istanbul’dan yola çikildi, 11 ay sonra Japonya’ya ulasildi. Japonya’nin Yokohama Limanina varildiginda tarih 7 Haziran 1890 di. Japon Imparatoru, Türk amiralini ve heyetini çok görkemli bir sekilde karsiladi.
Dönüs ve Facia
Ertugrul Firkateyni, 3 aylik Japonya ziyaretini tamamlayip 16 Eylül 1890da Yokohama Limanindan ayrildi. Firtina uyarisina ragmen yola çikan gemi, Osima Adasi Kusimoto köyü, açiklarinda yakalandigi firtinada kayaliklara çarparak parçalandi ve batti 500 denizcimiz hayatini kaybetti.
Yöre halki, 69 kisi kurtardilar bogulanlari denizden toplayarak kazanin geçtigi buruna gömdüler ve kazada ölenlerin anisina 1891de bir anit diktiler,1937de Türkiye tarafindan restore edildi. Bugün Kushimato’da bir de müze var.
Oshima adasi açiklarinda Kushimato köyü kayaliklarinda 16 Eylül 1890 yilinda parçalanip sulara gömülen Ertugrul Firkateyni Türk denizcilik tarihine “Ertugrul Faciasi” olarak geçti.
Firkateynin battigi köyün sakinleri 69 Türkü kurtardilar kurtulanlar iki savas gemisi ile Istanbul’a gönderildi. Osima Adasi halkinin gayreti ile toplanabilen 260 sehidimiz Japonlar tarafindan yapilmis anitin bulundugu tepeye gömüldü.
Gemideki Ünyeliler
Ertugrul Firkateyni'nde biri çavus, ikisi bando-mizikaci sekiz Ünyeli bulunmakta idi. Bu sekiz kisi bu faciada bogularak sehit oldular ve kazanin geçtigi tepedeki mezarliga gömüldüler, bir Ünyeli de faciadan sag olarak kurtuldu ve Ünye’ye köyüne döndü. (Kusçulu Köyü)
Bunlarin isimleri söyledir:
Dedeogullarindan Mustafa Oglu Hasan (Bando-Mizika), Abazaogullarindan Ali Oglu Emin, Müftüogularindan Ali Oglu Hüseyin, Kerimogullarindan Sadik Oglu Isak, Kocamanogullarindan Mustafa oglu Ismail, Balciimamogullarindan Rasid oglu Mehmet. Uzunveliogollarindan Veli Oglu Mehmet, Atikogullarindan Yusuf Oglu Mehmet, Asçiogullarindan Mehmet Oglu Mustafa...
Facianin kisa özeti:
Ertugrul 3 aylik Japonya ziyaretini tamamlayip 16 Eylül 1890da Yokohama Limanindan yola çikar ve Osima açiklarinda firtinali bir gecede kayalara çarparak batar.
Geminin ahsap parçalarina tutunarak sahile kadar yüzen denizciler sarp kayaliklari tirmanarak yukaridaki Kasinozaki fenerine ulasirlar. Bunlarin içinde Ünye’nin Kusculu köyünden Çavuslarin Ahmet’te vardir.
Kasinozaki fenerindeki görevliler, gürültüyle çalinan kapiyi açarlar. Karsilarinda yüzü gözü kan içinde biyikli, siyah yuvarlak gözlü insanlari görünce bir deniz kazasi meydana geldigini anlarlar ve arama kurtarma çalismasi baslatirlar. Kurtarma çalismalari son derece olumsuz kosullarda, sabaha kadar sürdürülür.
Dilini bilmedikleri insanlardan sadece 69 tanesini kurtarabilirler,.
Japon köylülerin gösterdigi çaba göz yasarticidir. Imparator Meiji gemilerinden birini hemen olay yerine gönderir, bu gemi hem köye doktor, hemsire ve yiyecek getirir, hem de ceset arama çalismalarina yardim eder.
Kazada gemide bulunan besyüz atmis kisiden besyüzü sehit olmus atmis kiside sag olarak kurtarilmislardir.
Bu olay ayni zamanda iki halkin arasindaki dostlugun temelini de atmistir. Imparator Meiji, kazadan kurtulanlari, hediyelerle beraber iki kruvazörünü tahsis ederek Istanbul’a gönderir.
Kurtarilan Çavuslarin Ahmet
Ünye’ye dönüyor
Kazada bogularak sehit olan Kocamanoglu Ismail köyüne dönemedi genç karisi Pempe’yi ve üç yasinda biraktigi oglu Mehmet’i bir daha göremedi.
Kazadan kurtulan birlikte askere gittikleri arkadasi Çavuslarin Ahmet önce Japon gemisi ile diger kurtulanlarla birlikte Istanbul’a getirilirler. Istanbul’da büyük bir törenle karsilanirlar. Apdülhamit kendilerine bir miktar para vererek memleketlerine gönderir.
Çavuslarin Ahmet bindigi bir Fransiz germisi ile birlikte Ünye’ye gelir ve köye koltuk degnekleri ile gazi olarak döner..
Pempe, kocasinin acisina dayanamayarak genç yasta hayata veda eder. Çavuslarin Ahmet, Ismail’in vasiyeti üzerine Mehmet’i büyütür. Mehmet’e köyde Garip Mehmet adini takarlar. Garip Mehmet gün gelir askere gider, Sakarya Savasina katilir ve gazi olur. 1972 yilinda hayata veda eder. Mezarini Oglu Nuri Kocaman ile ziyaret ettik, Pembe’nin mezarini bulamadik..
Kaza ile ilgili kisa bilgiler
Ertugrulun batisi Osima Kasinozaki köyünün bes mil açiginda piston kirilmasindan meydana gelmistir. Dayanma gücünü kaybeden gemi demir atmis ve demir attigi yerde tutunamamis kayalara bindirerek parçalanmistir. (22 Eylül 1890 Wakayama Valisi)
Wakayama Valisinin olaydan sonra
Tokyo’ya çektigi telgraf:
Eylül 1890
Yüzün üzerinde cesedi bugün gömdük. Hala denizin üzerinde sayilamayacak kadar çok ceset var yüzden fazla isçi tutarak onlari sahile çikarmaya çalisiyoruz. Çogu çürümeye yüz tutmus çok korkunç görünümdeler, onlari sahile getirmek çok güç
(24 Eylül 1890 Vakayema Valisi)
Facia gecesi Saat 22.00
Kasinozaki deniz feneri..
Fener görevlileri 16 Eylül gecesi içeriye giren agir yarali birinin haykirislari ile irkilirler. Pesinden dokuz yarali yabanci daha içeri dalar. Fener görevlileri dillerini anlamadiklari bu insanlarin bir deniz kazasi geçirdiklerini anlarlar, onlari hemen tedavi ederek battaniye verdiler.. Bu sayi sabaha kadar artmaya basladi her an bir yarali geliyordu.. Küçük deniz fenerinin olanaklari ölçüsünde gelenlere yatak yiyecek giyecek ve battaniye verilerek yaralari sarilmaya çalisildi.
Acele bir mesajla Kasinozaki köyünün muhtarina haber verildi. Muhtar da bölge polisine haber verdi Kasino, Osima ve Suye halki akin akin kaza yerine gelerek yaralilara yiyecek sagladilar.. Kurtulanlar sabaha kadar atmis dokuz kisi olmustu, Kasino bölge okuluna ve tapinaga yerlestirildiler..
Kasinozaki’den Osima’ya verilen kaza haberi Wakayama bölge valiligine iki gün sonra 18 Eylülde ulasti.. Bölge valiligi kaza bölgesine 20 eylülde gelebildi.. Sag kurtulan yaralilari Wolf isimli bir Alman botu alarak Kobe’ye hastaneye götürdü.
Wakayama Bölge Valisinin Raporu
Cesetler Gömülüyor
Birçok deniz vasitasi ve gönüllü köylüler azgin denize ragmen ceset toplamaya devam ettiler. Cesetleri önce köy mezarligina gömdüler.. Sonra gömülecek çok ceset olmasi nedeniyle deniz fenerine yakin bir yer seçildi.. Bir cenaze töreni yapildi..
Ortaya Amiral Osman Pasanin mezari konuldu mezarlarin baslarina adlari ve resmi ünvanlari yazili tahtalar konuldu. Her ceset bir tabut içinde gömüldü. Daha sonra bulunan cesetler çürümeye yüz tuttuklari için teshis edilemediler.
Geminin parçalanan enkazi tahta parçalari bir çok noktada sahile vurmustu. Firtina altinda sabahtan aksamin geç vakitlerine kadar gönüllü çalistilar.. Çok yarali olmasina ragmen yaralilardan kimse ölmedi halk yaralilara bakim ve hizmette eksiklik göstermediler.. Wakayama Valisi 1890 25 Eylül
Kaynaklar
Erol Mütercimler-Ertugrul Faciasi
Batan gemiden sag kurtularak köyüne dönen
Çavuslarin Ahmet’in torunu Mehmet Sezginer
Amiral Çetinkaya Apatay, Ertugrul Firkateyni
Hosçakal Mayumi: Erdal Güven
Sehit olan Kocamanoglu Ismailin torunu Nuri Kocaman
Arastirmaci yazar: Osman Öndes
Osman Dogan Tarih Boyunca Ünye
