Insanlar ay ve günesin hareketlerini inceleyerek, zaman hesaplamasi yapmislar çesitli dönemlerde çesitli takvimler bulmuslar ve kullanmislardir.
Türklerin baslangiçta Orta Asya’da iken kullandiklari on iki hayvanli bir takvimleri vardi
Bu 12 hayvanli takviminde her yila bir hayvan ismi verilir 12 aydan olusurdu. Bu hayvanlar; sirasiyla siçgan (siçan), ud (sigir), bars (pars), tavisgan (tavsan), lu (ejderha), yilan (yilan), yunt (at), koy (koyun), biçin (maymun), takuk (tavuk), it (it )ve tonguz (domuz) dur. Hunlar, Göktürkler, Uygurlar, Kirgizlar, Mogollar tarafindan kullanilmistir, baslangici yoktur. 12 yilda bir devreder. Bu hayvanlar ayni zamanda o boylarin totemidir yani simgesidir, kabilenin veya boy’un koruyucusu olarak kabul edilir.
Totem hayvani kabile üyeleri tarafindan avlanamaz, öldürülemez, ancak
Hicri Takvim
Türkler Müslüman olunca on iki hayvanli takvimi birakarak Hicri Takvimi kullanmaya basladilar. Hicri takvim 1925-1935 arasinda gerçeklestirilen degisikliklerle saat, rakam sistemleri, agirlik ve uzunluk ölçüleri, bayram ve tatil günlerinin düzenlenmesi ile birlikte kaldirildi. Ocak 1926 yilinin 1 Ocak gününden itibaren miladi takvim kullanildi.
Hicri Takvim, Hz. Peygamber 'in 16 Temmuz 622 de Mekke'den Medine'ye hicretini tarih baslangici olarak alan takvimdir. Hicrî takvime Islâm takvimi de denir..Hz Ömer devrinde kullanmaya baslanilmistir.
Medine'de Islam devletinin kurulmasindan Hz. Ömer devrine kadar Müslümanlar bazi önemli olaylari tarih baslangici kabul edip buna göre zamanlarini tayin etmekte idiler.
Bu, zaman zaman karisikliga sebep oluyordu. Hz. Ömer bu karisikligi gidermek amaciyla konuyu diger sahabelerle istisare etti. Yili belli olmayan vadesi Saban ayi, diye kaydedilen bir senet Hz. Ömer’e getirilir, senette geçen Saban ayinin bu yila mi, geçen yila mi, yoksa gelecek yila mi ait oldugu meselesi kesin olarak anlasilmayinca senet ihtilafa sebep oldu ve konunun önemini ortaya çikardi.
Sahabeler meseleyi görüserek Hz. Ali “ takvimin hicretin baslangiç olsun” önerisini kabul etti. Ve Hicrî takvimin baslangici yani sifir yili 23 Temmuz 622 olarak tespit edildi. Hicret Hz Muhammet’in Mekke’den Medine’ye göç ettigi tarihtir. Hicrî yilin ilk ayi Muharrem ayi, son ayi Zilhicce’dir.
Iste biz simdi Hicri takvime göre Muharrem ayindayiz, Hicri yil i 1440 tir.
Islam dininde ibadetlerin takvime göre yapilmasi emredilmistir. Bunun sebeplerinden biri, Ramazan ayidir. Zira Ramazan ayi hicri aylardan olup, miladi seneye göre her yil, 10-11 gün evvel baslamaktadir. Böylelikle 33 senede tam bir devir yaparak senenin bütün günlerinde oruç tutulmus olmaktadir. Hicrî takvimin aylari sunlardir: Muharrem, Safer, Rebiülevvel, Rebiülâhir, Cemâzielevvel, Cemâzielâhir, Recep, Saban, Ramazan, Sevvâl, Zilkade ve Zilhicce.
Osmanli Devleti’nde Tanzimat dönemine kadar Hicri takvimi kullanmis, Tanzimat’tan sonra Hicri ve Rumi takvimler birlikte kullanilmaya baslanmis; ardindan sadece Rumi takvim kullanilir olmustu. Rumi takvimde Hicri takvimin biraz degistirilmis seklidir.
Osmanlilar, diger Islam devletlerinde oldugu gibi bütün islerini Hicri tarih esasi üzerinde yürütüyorlardi. Daha sonralari bir takim, mali gerekçeler sebebiyle benzeri olan Rumi takvime geçilmistir. Baslangiç tarihi M.S 594 tür. Mart ayi ile baslamaktadir.. Bu takvim Osmanli Devleti'nin sonuna kadar yürürlükte kalmistir.
Bugün 11 Eylül 2018 Hicri Takvimde yil 1439 aylardan Muharrem 1dir. Yani Hicri Yilbasi’dir. Tüm Islam alemine kutlu olsun..
Halen Kullandigimiz
Miladi Takvim
Milad dogum demektir. Hz Isa’nin dogdugu yil sifir yili takvimin baslangici olarak kabul edilmistir. Bundan önceki zamanlara milattan Önce MÖ, sonraki zamanlar için de MS, milattan sonra terimini kullaniriz.
Hz. Isa'nin dogumunu tarih baslangici olarak kabul eden takvim de
bir yil 365 gün 6 saat tir, 6 saatlik fark her dört yilda bir gün eder bu bir günlük süre, yirmi sekiz gün süren Subat ayina ilâve edilmis ve böylece her dört yilda bir Subat ayinin yirmi dokuz gün sürdügü kabul edilmistir.
. Ayrica her yil ilkbahar, yaz, sonbahar, kis olmak üzere dört mevsime ve 12 aya ayrilmis, elli iki haftaya bölünmüstür.
Türkiye'de Miladi Takvimi Ilk olarak Osmanli devletinde Ittihat ve Terakki partisi zamaninda Takvim-i Garbi ismiyle 1917'de kullanilmis Cumhuriyetin kurulmasiyla gerçeklestirilen devrimler sirasinda resmen kabul edilmistir.
Hicri Yilbasinin Asure günü ile ilgisi
Hicri yilbasinin ilk ayi olan Muharrem ayinin onuncu gününde, tarihte pek çok önemli olay meydana gelmistir.. Bunlar arasinda su olaylari saymak mümkündür:
Nuh'un gemisinin tufandan kurtulup Cudi daginin tepesine oturmasi bu güne rastlar. Bilindigi gibi bu olay, Hz. Nuh'a inananlarin bir gemi vasitasiyla kurtuldugu ve inkarcilarin da bütünüyle yok olup gittigi bir olay olmustu.
Bunun yaninda, Hz. Adem'in tevbesi,
Hz. Ibrahim'in atesten kurtulmasi ve
Hz. Yakub'un oglu Hz. Yusuf'a kavusmasi
Hz. Musanin Kizizldenizi yarmasi
Hz Isanin göge yükselmesi
Hz Hüsyinin Kerbeleda sehit edilmesi
Bugün Bu ayda yalniz bu aya mahsus olmak üzere bu ayda vuku bulmus olaylarin anisina asure diye bir çorba veya tatli yapilir.
Kaynaklar:
Prof. Dr. Ilhami Durmus, "Eski Türklerde Zaman ve Takvimler",
Yavuz Unat, "Islâm'da ve Türklerde Zaman ve Takvim"
