Ünye Kadi Sicillerinde yer alan 5 Ekim 1830 tarihli kayda göre Ünye Kazasinda 233 esnaf dükkâni bulunmaktaydi. Bunlarin önde gelenleri ise; Terziler (41), her türlü güzel kokulu, sifali bitkileri ve bunlardan yaptiklari ilâçlari da satan bir nevi zamanin eczacilari olan Attarlar (25) , Önemli bir kisminin dükkâni iki katli olan Magazacilar (15) ,Tuzcular (14), Kahvehaneciler (14), Demirciler (12), Ekmekçiler (12), Berberler (10), Kuyumcular (8) idi. Ayrica Ünye Kazasi’nda Çömlekçi, Duhanci (tütüncü) , Bakkal, Dikici, Kalayci, Çilingir, Boyaci, Nalbant, eyer ve at kosum takimi yapan, deriden esya imal eden Saraç, Kaltakçi, Abaci, Çarikçi, Çakmakçi, Meyhaneci, Hanci, Hamamci, Yemisçi, Makaraci, Kebapçi, Biçakçi, Çubukçu, Mumcu, Dibekçi, Kürkçü, Yagci, Beziryagci, Serbetçi Esnafina ait dükkanlar ve diger is kollari mevcuttu.
1830’da Ünye Kazasi Esnafinin isimleri sunlardi: Bakkallar; Haci Murtaza, Molla Kahraman, Yunusoglu, Eyüp, Hasan, Sagir Abdurrahman, Ekmekçiler; Ali Usta, Muradoglu, Yuri, Gregor, Haci Mehmet, Haralanbioglu, Yuri, Celepoglu, Babo,Yuri, Sivrioglu, Kebapçilar; Simon Efendi, Kebapçi Zimmi, Makaracilar (kendir ipi ve halat üretiminde kullanilan makaralari yapip satanlar); Hüseyin Usta, Yemisciler; Yemisci Mehmet, Serbetçiler; Karabet Efendi, Demirciler; Kirkor Usta, Kanburoglu, Nikola, Makli, Pedro, Mehmet, Ilya, Osman, Salih, Ahmet, Kakoglu, Panayot, Kalaycilar; Mehmet, Vasil, Simyon, Mustafa, Biçakcilar; Mustafa Çilingirler; Nikola,Yuri Saraçlar; Haci Salih, Tuzcular; Hasan, Mustafa, Ali, Tasçioglu, Ahmet Aga, Kadri, Haci Hasan, Mustafa Aga, Ishak, Mustafa, Serifoglu, Çakir, Deli Hüseyin, Hüseyin, Hasan Aga, Dervis, Sarraf (Kuyumcular); Todor Efendi, Kocamanoglu, Rafail, Arslanoglu, Celepoglu, Cendimoglu, Zakaroglu, Banoke Kahvehaneciler; Hasan, Dayioglu, Mehmet, Bakioglu, Ali Kuzu, Haci Hasan, Dervis, Mustafa, Ibil, Yane, Bostancioglu Hüseyin, Kostantinoglu, Deryaoglu, Agopoglu, Berberler; Mahmut, Haci Mustafa, Mustafa, Haci Ali, Durmus, Mehmet, Musa, Mehmet, Kirman Ahmet, Nikola, Duhanci (Tütüncüler); Vartan Efendi, Kesber Efendi, Agbab, Istefan, Gürünlüoglu, Yorgaci, Yoros, Çubukçular; Hasan, Mehmet, Arif, Çakmakçilar; Mustafa, Mehmet, Kahveciler; Halil, Ali Aga, Attârlar; Hüseyin, Hasan, Haci Ibrahim Efendi, Haci Mustafa Efendi, Osman Yazici, Mustafa, Mustafa Aga, Pazarbasi Attari, Ibrahim Yazici, Osman Efendi, Mustafa Efendi, Haci Hasan, Haci Abdullah, Pehlivan Ömer, Halil, Haci Osman, Mehmet Yazici, Rasid, Haci Hafiz, Ahmet Aga, Dervis Aga, Garipoglu Hasan, Mollaoglu, Ibrahim, Haci Dilikoglu, Terziler; Hasan, Agop, Usta Mehmet, Mikas, Sinopluoglu, Tarandafiloglu, Serkis Efendi, Haci Ali, Karakas, Sinopluoglu,Ohannes, Vartan Efendi, Boyacioglu, Seferoglu, Sinopluoglu, Zadaroglu, Nikola, Ohannesoglu, Krago, Açikgöz, Muytafoglu, Matos, Yorgi, Kokasoglu, Ali Usta, Ilya, Istavri, Topal Nazari, Kirkor, Yuri, Karafiloglu, Mardiros, Sak, Mikir, Usta Mehmet, Isa, Hasan, Hüseyin, Ahmet, Musa, Ali, Kürkçüler; Kosta Efendi, Bogos, Krako Efendi, Çarikçilar; Haci Ali, Abacilar ; Nikola Efendi, Nikol, Dibekçiler; Parsih Usta, Boyacilar; Ahmet Usta, Yani Usta, Kosta,Yani, Dikiciler; Arnavut Usta, Haralanbi, Halil, Ahmet, Mustafa, Bektas, Yagcilar, Mustafa, Nalbantlar; Osman, Ali, Usta Ali, Mustafa, Kaltakçilar; Ahmet Usta, Beziryagcilar; Yuri Efendi, Panayot Efendi, Magazacilar; Ali Usta, Haci Mehmed, Bagdatlioglu Hüseyin, Uzun Hacioglu, Tokaçoglu, Ulemaoglu, Karabayrakdaroglu, Haci Kasab, Muytafoglu, Haci Mehmet, Çömlekçiler (Bir mahalleye isimleri verilmistir) ; Kir Osman, Katranoglu, Kocamanoglu, Kirasoglu, Kanburoglu, Sirvanoglu, Mumcular; Osman, Hancilar; Kirkor Efendi, Hamamcilar; Yabuloglu Ahmet, Meyhaneciler; Meyhaneciyan.
Buraya kadar zikrettigimiz Ünye esnafinin isimleri, sicilde geçen ihtisap resmi defterine esas olmak üzere olusturulmus olan listedir. Isimleri belli olmayanlar buraya dâhil edilmemistir. Sehirdeki esnafin ürün ve emtia denetimi, narh (ortak fiyat) uygulamalari, terazi kontrolleri esnaf ve tüketicinin karsilikli haklarini korumaya yönelik faaliyetler Muhtesip tarafindan yürütülürdü. Dükkânlarin yevmiyeleri Kol oglanlari tarafindan toplanirdi. Terazilerin standarda uygun olmalari Terazicibasi’ nin sorumlulugundaydi. Ünye esnafinin önemli bir bölümünün gayrimüslim tebaadan olustugu görülmektedir. Soy agaçlarinin takibinde burada verilen isimlerin önemli oldugu kanaatindeyiz. Türk-Islam ahali esnaf olanlarin disinda daha ziyade tarim ve hayvancilik kollariyla mesgul olmuslar ve ekonomiye katki sunmuslardi. Ürettikleri tarim ürünleri ve yetistirdikleri hayvanin nev’ine göre vergi verirlerdi. Ünye tersanesindeki tel üreticileri ise Hanhanoglu, Haci Bekiroglu, Katirci Ibrahimoglu, Dilaveroglu, Tepe Kethüdaoglu idi. Vergi alinan diger bir gurup ise degirmencilerdi. Düsük, Orta ve iyi derecedeki ürettikleri unun özelligi nispetinde vergiye tabi idiler. Böylelikle Osmanli Imparatorlugu’nun en uzun yüzyilinin (19.yy) ilk yarisinda Ünye’de canli bir ekonomik hayatin varligindan söz edilebilir. 20.yüzyil baslarinda ise mevcut esnaf sayisinin hem nicelik hem de nitelik yönünden degisim gösterdigi bilinmelidir. Bunda Ünye’ye gelen muhacir zümrenin etkisi oldugu kadar, Ünye’den yapilan Rum ve Ermeni nüfus mübadelesi ile tehcirinin rolü büyüktür. (BOA.D.BSM.d.9910-H.29.10.1247; DH.SR.THR.82-69; S.Bacaci, I.Dagdelen, O.Dogan, Ünye S.Sicilleri, Istanbul 2013)
