Ünye; “yeni yetme” bir yerleşim bölgesi… Tarihi yeni, kökü derinlere varmayan bir şehir değil… Bilakis 16 bin yıl öncesine ait uygarlık izleriyle, kadim bir coğrafyadır.
Bu coğrafya 12. yüzyılda Müslüman Türk’le tanışmış… 8 asırdır Müslüman Türklüğün bölgedeki en önemli merkezlerinden biri olmuştur.
Böylesine kadim bir tarih ve asırlardır süre gelen Müslüman Türk uygarlığının birikimleriyle Ünye; Kaptanlar Şehri… Tacirler Şehri… Kadılar Şehri… Zanaatkarlar Şehri… Sanatkarlar Şehri… Hattatlar Şehri… Şuaralar Şehri… Bürokratlar Şehri… Siyasetçiler Şehri… Bakanlar Şehri vb… birçok unvanı hak etmiş ender bir şehirdir.
Ünye, bütün bu değerlerinin yanında gelişmeye, büyümeye son derece müsait… Aynı şekilde bölgesinde stratejik konuma sahip önemli bir yurt toprağıdır.
Bütün bu özellikleri sonucu Osmanlı Sarayı, Ünye’yi 159 yıl önce 15 Haziran 1864 yılında Sancak Beyliği ilan etti.
Sancak Beyliği, bugünkü vilayete eşdeğer mülki idare şeklidir. Sancak Beyliği yapılan Ünye’ye ilçe olarak ta, Fatsa, Bolaman, Akkuş, Niksar ve Erbaa bağlandı.
Ünye’nin Sancak Beyliği maalesef çok sürmedi. Çok net yazılı kayıtları olmasa da, bölgedeki derebeyleri arasındaki çatışmalar nedeniyle Osmanlı Hükümeti, Ünye’nin Sancak Beyliğini 1868 yılında iptal etmek durumunda kaldı.
1921 yılına gelindi, Yeni Türk Devletinin idari yapılanmasının teşkili sırasında, Ünye’nin vilayet yapılması uygun bulundu.
Ancak o sırada, Giresun vilayetine bağlanmayıp ayrı vilayet olmak isteyen Ordu bölgesi derebeyleri ile Giresun bölgesi derebeyleri arasında çok ciddi tartışma ve çatışma ortaya çıktı.
Bu tartışma ve çatışmalar TBMM’de silahların da karıştığı kavgalara dönüştü. Bu kavgalara ilişkin zabıtlar Meclis kayıtlarından okunabiliyor.
Nitekim Giresunlu ve Ordulu derebeyler arasındaki çatışmayı sonlandırmak için Giresun’un ayrı, Ordu’nun ayrı vilayet yapılması kararlaştırıldı.
Ama bir durum vardı, Ordu’nun vilayet olması için ilçe sayısı yeterli değildi.
Bunun üzerine, daha önce vilayet yapılması kararlaştırılan Ünye’nin vilayet hakkı iptal edildi, Ordu’ya ilçe yapıldı.
Ünye’nin yaşadığı bu haksızlığın, o zamanki Ünye “derebeylerinin,” Ordu “derebeyleriyle” gizlice anlaşması sonucu gerçekleştiğine dair kuvvetli şüpheler bulunmaktadır.
Böylece Ünye, ikinci kez “derebeyler” yüzünden vilayetlik hakkını kaybetmiş oldu.
Ancak, Ünye’nin vilayet hakkı tarihten gelen bir haktır.
Zorbanın zorbalığı geçicidir. Orta yerde yenmiş bir hak varsa zamanı gelir ortaya çıkar.
Nitekim Ünye’nin vilayet olma hakkı, her zaman ve zeminde dile getirilen bir hak olarak devam etti.
Ve bugüne gelindi. MHP Lideri Sayın Devlet Bahçeli’nin “Cumhuriyetin 100. Yılında 100 il” söylemiyle Ünye’nin vilayetlik hakkı bir kez daha gündeme geldi.
Sayın Bahçeli’nin ilk 2 yıl önce dile getirdiği bu söylem sonrası Türkiye İstatistik Kurumu tarafından, Türkiye’de il olmaya aday ilçeler araştırması yapıldı.
Bu araştırmalar sonucunda Ünye, il olmaya aday ilçelere arasında gösterildi.
Sayın Bahçeli, partisinin grup toplantısında geçen hafta bu söylemini tekrar dile getirdi. Bunun üzerine Cumhur İttifakı ortağı AK Parti de, konuyu gündemine aldı. İlgili bakanlıkça çalışma başlatıldı.
Yeni yerel Yönetimler Yasası ile Sayın Bahçeli’nin ifade ettiği gibi ülkemiz, Cumhuriyetin Yüzüncü Yılına 100 vilayetle girecek.
Peki, bu sefer de bir haksızlık yapılır da Ünye’nin vilayet olma hakkı engellenir, 3. kez elinden alınır mı?
Gerçi eskinin derebeyleri bugün artık yok. Böyle bir engel ortadan kalktı.
Derebeyler ortadan kalktı da, vilayet olmamızı istemeyenler yok mu hala?
Var tabi ki… Bunlar boş durmayacaklardır. Ellerinden gelen engellemeyi yapacaklardır.
Ama devlet aklı ta 1864’te Ünye’yi vilayet yapmaya nasıl karar vermiş… 1921’de bunu bir kez daha nasıl ortaya koymuşsa, 159 yıl sonra devletin kurumu TÜİK, devlet aklı olarak bir kez daha, Ünye’nin vilayet olmaya yeterli olduğunu açıkladı.
Bundan sonrası bize düşmektedir. Bu işin arkasında sıkı durmamız gerekiyor. Tarihinde 3. kez gelen vilayet olma hakkımızı bu sefer mutlaka, ama mutlaka almalıyız.
Bu konuda Ünye Ticaret ve Sanayi Odasının önderlik ettiği çalışma çok önemli. Ayrıca, akademisyenlere hazırlattığı Ünye’nin il olma hakkına ilişkin “gerekçeli rapor” çok değerli.
Ancak artık vakti geldi, sahaya inmeliyiz… Ünye, tüm STK’larıyla birlik, beraberlik içinde bütün canlılığı ve heyecanlılığı ile sahada olmalı.
Konuyu özellikle Ankara merkezli sürekli takip etmeliyiz.
Bu işin arkasında duralım, safımızı sağlam ve sıkı tutalım. Bu sefer bu iş tamam... Ünye vilayet olacak, 159 yıl sonra da olsa hakkını alacak.
Rahmetli büyük dedem İsmail 1868’de, dedem Şakir 1921’de Ünye’nin vilayet hakkına yapılan haksızlıklara şahit olarak gözü açık gittiler.
Rahmetli babam, Ünye’nin vilayet olması özlemiyle sürekli yanıp tutuştu, gözü açık gitti.
Bana gelince; dedelerimin, babamın yolundan ayrılmadım. Ünye’nin vilayet olması için hep yazdım, söyledim, anlattım.
Bunları yaparken de bir şeye çok, ama çok inandım; gün gelecek Ünye mutlaka vilayet olacak.
Şimdi de şuna inanıyorum; o gün geldi, Ünye bu sefer mutlaka vilayet olacak.
Kalın sağlıcakla…
