Çin, Tayvan, Kore Yarımadası ve Japonya’ya özgü bir böcek türü olan kahverengi kokarca nasıl oldu da binlerce kilometre uzaklardan ülkemize kadar gelebildi, hangi yolları geçerek geldi bizim bahçemize kadar sokuldu!
1998-1999 yıllarında Amerika’da meyve bahçelerine 50 milyon dolara yakın hasar vererek dünya tarım literatüründe yerini alan kahverengi kokarca ve larvaları 100’den fazla tarım ürününden beslenmektedir, Amerika’da en fazla zararı elma bahçelerinde göstermiştir.
1998 kışında Avrupa’da ilk kez İsviçre’de Çin Bahçesi’nin onarımı için getirilen Çin’den getirilen kiremitler vasıtasıyla Zürih’de görülmüştür. Buradan kısa sürede Almanya ve Avusturya’ya geçmiş ve buradaki çiftçilerin meyvelerine yoğun şekilde zarar vermiştir. İtalya hükümeti kokarca’nın zararını karşılamak için çiftçilerine 5 milyon dolar yardım etmiştir.
Rusya’nın Soçi kentinde 2014 yılında yapılan kış olimpiyatlarında İtalya’dan getirilen inşaat malzemelerinin içinde Rusya tarıma merhaba diyen kahverengi kokarca oradan 2016 yılında Kafkasya bölgesine ve Gürcistan’a gelmiştir. Gürcistan’da fındık hasadının yarısına yakınını zayi ettirmiştir. Gürcistan’da 2016-2018 arası fındık rekoltesi böcekten dolayı yıllık 100 milyon dolardan fazla zararla kendini göstermiştir. Gürcistan hükümeti böcekle savaşmak için 5 milyon dolarlık kaynak ayırarak kısmen de olsa böcekten kurtulmuştur.
Ülkemizde kokarca ilk olarak İstanbul Levent’te Eylül 2017’de görülmüştür. Ekim 2017’de ise Artvin’de kendini göstermiştir. Zamanla Doğu Karadeniz’e yayılan türe 2018’de Sakarya’da fındık bahçelerinde rastlanmıştır. Ocak 2020’de ise Samsun, Artvin, Rize, Ordu, Trabzon, Giresun ve Yalova’da fındığa zarar verdiği tespit edilmiştir. 2017’den sonraki süreçte böceğin tarımımıza zararı 1 milyar doları geçmiştir.
2019’da Artvin’de Karadeniz Tarımsal Araştırmalar Enstitüsü 450 feromon tuzak kurmuştur. Böcekle mücadelede başarı sağlanamamıştır.
Almanya, İtalya, İsviçre, Avusturya, Amerika, Rusya ve yanıbaşımızdaki Gürcistan 3 yıllık düzenli bir ilaçlama ve tekniklerle böceğin etkisini minimize etmişlerdir.
Ülkemizde fındık bahçelerinin yoğun olması ve çiftçinin yeterince bilinçlendirilmemesinden dolayı geçen yıl fındık kalitesinde ve rekoltede gözle görülür düşüş yaşanmıştır. Özellikle Ünye, Terme, Çarşamba, Fatsa ve Perşembe civarında yüzlerce çiftçi fındığını yok pahasına elden çıkarmak zorunda kalmıştır. Fındık ticaretini tek elinde bulunduran Ferrero firması da böceği bahane ederek bu yıl kg 160-170 TL bandında olması beklenen fiyatı da kırmıştır, fındık hala 130-135 yatay bandında seyir göstermektedir.
Önlem alınmamaya devam ederse çok yakında Erbaa domates seralarında ve Amasya Taşova bölgesindeki bamyalara gideceğini ve oralarda da yoğun şekilde çiftçinin tarım ürünlerine zarar vereceğini düşünmekteyim.
KOKARCAYI NASIL YOK EDECEĞİZ?
Yaban arıları bu türün ana düşmanıdır. Yaban arıları genellikle böceğin yumurtalarının olduğu yere kendi yumurtasını da bırakır ve kendi yavruları böceğin larvalarını oluşum aşamasında yok eder. Ayrıca yaban arıları böceği gördüğü yerde saldırarak yok eder. İlçe tarım müdürlükleri bu samuray yaban arılarının çoğaltılmasını sağlamıştır. Yüzbinlerce yaban arısını Artvin civarında bahçelere salmışlardır ama geçen yıl bu çalışmalar için geç kalınmıştı. Yaban arıları bu böceğe karşı kullanılacak biyolojik silahtır ve bütün bölgelerde doğaya salınmalıdır. Bazı örümcek türleri ile tespih böcekleri larvaları yiyerek çoğalmasını engellemiştir. Bu türler çoğaltılabilir.
Kahverengi kokarca 17 derece sıcaklıktan aşağı olan yerlerde çoğalamadığı için soğuk havalarda barınaklara kaçar,2 Haftadır ülkemizde özellikle Karadeniz Bölgesi’ndeki soğuk havalarda kokarcalar çatılara, mağaralara, ahırlara ve kullanılmayan evlere sığınmıştır.
MART AYINDA EN AZ İKİ DEFA İLAÇLAMA ŞART
Kaymakamlıklar, İlçe Tarım Müdürlüğü ve Muhtarlıklar köylüye ilaç desteği yapmalı ve şimdi köylerde ilaçlanmayan tek bir bölge kalmamalıdır. Köylerde ilaçlanmamış bir çatı veya bir ahır veya bir mağara bu böceği yine çoğaltacaktır; bundan dolayı hiçbir bölge es geçilmemelidir. İlaçlar sıcak havada hiçbir etki etmiyor ama böcek soğuktan yarı uyur vaziyette olduğu için yok etmenin tam zamanı gelmiştir. Acilen Kaymakamlıklar muhtarları toplamalı ve çiftçilerimize ilaç desteği sağlayarak bu ilaçlama başlatılmalıdır. Kasım ayında köylerde yapılan ilaçlamanın hiçbir faydası olmadığını evinizin çatısına çıkarak anlayabilirsiniz. Yarı baygın kokarcalar çatılarda hala durmaktadır. Havalar ısınınca 1 kokarcanın 60 günde 35 katı artacağını düşünürsek şimdi yapmadığımız ilaçlamanın nisan veya mayısta hiçbir katkısı olmayacaktır. Yarın çok geç olabilir.
YILMAZ AKIN
