1989 yılı ortalarıydı. Günün birinde ortalığa yeni “il” haberleri yayıldı.
O yıllarda ulusal medya bu kadar yaygın ve güçlü değildi. Sosyal medya ise adı bile bilinmiyordu.
Dolayısıyla orta yerde dolaşan “il” haberi daha çok sokak lafından ibaretti.
Ama çok geçmedi günün akşamına doğru dört ilçenin il yapıldığı haberleri kesinleşti.
Bu ilçeler Kırıkkale, Karaman, Aksaray ve Bayburt’tu.
O sırada iktidarda Anavatan Partisi vardı. Başbakan ise rahmetli Turgut Özal’dı.
Aslında o sıralarda Ünye olarak, il olmayı biz de bekliyorduk.
Çünkü 1986’da Ünye’de il olma isteği başlamış… Bu istek Anavatan Partisinden Ordu Milletvekili Şükrü Yürür tarafından da destek görmüştü.
Şükrü Yürür, siyasette güçlü addı. Turgut Özal’ın yanında da yeri çok sağlamdı.
Ünyeliler, Şükrü Yürür’ün gücünün Ünye’yi il yapmaya yeteceğine inanmış. Kendisinden bunu bir an önce bekliyordu.
Ama kolay değildi. Ordu merkez lobisi Ünye’nin il olmasına şiddetle karşıydı.
Bunun önüne geçmek için de Fatsa’yı kışkırtıyor, “İl olma hakkı sizin, Ünye’nin değil” diyerek iki ilçe arasına nifak sokuyordu.
Sonunda orta yol bulundu, 1987 yılında iki ilçe arasında yapılan görüşmelerde Ünye ile Fatsa’nın ortak il olmasına karar verildi.
Ama tutmadı. Ordu merkez lobisi, ortak il olmanın da önüne geçmek için “Yeni il merkezi Ünye topraklarında kuruluyor” üfleme sözleriyle Fatsa’yı caydırdı.
Nitekim bu böyle devam etti. Ünye ne zaman il olma ile ilgili iki laf etse ortaya Fatsa çıktı; “Hayır, biz il olacağız” demeyi sürdürdü.
1989’da dört ilçe, il yapılınca hemen ertesi günü “Dört ilçe daha il oluyor” haberleri yapıldı. Bu dört ilçenin arasında Ünye’nin de adı vardı.
Ordu merkez lobisi durur mu, anında Fatsa’ya ulaştı. “Ne duruyorsunuz, Ankara’ya gidin, il olmak bizim hakkımız deyin. Ünye’nin önüne geçin” dedi.
Velhasıl bu iş, Ordu merkez lobisinin ustalıklı oyunlarıyla Ünye-Fatsa arasına sıkıştırıldı kaldı.
Siyasetçi durur mu? Oy hesabına yattı, iki ilçenin bu durumunu sürekli siyasete malzeme yaptı.
Ünye bölgesinin siyasetçileri olsun, Fatsa bölgesinin siyasetçileri olsun gerek milletvekilliği, gerekse belediye başkanlığı seçimlerinde “Bu sefer il oluyoruz” diye yalandan laflar etti.
Hatta bu sözlerini gerçekmiş gibi göstermek için Ankara’dan telgraflar çekildi, toplantılarda sesli telefonlar dinletildi. Gazetelerde yalan haberler yaptırıldı.
Sonuçta, iki ilçede de insanlar, il konusunun siyasetçilerin yalanından başka bir şey olmadığı kanaatine vardı. Bu konuda laf edenlere inanmaz oldu.
Ben 37 yıllık bu süreci yakından takip edenlerdenim.
Bu süreçte farklı bir şeye ilk kez 2021 yılında şahit oldum.
2021 yılının Aralık ayında devletin kurumu Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), devlet adına resmi açıklamada bulundu.
TÜİK, araştırma yapmış, Türkiye’de il olmaya uygun 25 ilçeyi belirlemiş. Bunu açıkladı.
Devlet böyle bir araştırmayla, il konusunu siyasetçilerin elinden aldı. Siyasi malzeme yapmalarının, nihayet önüne geçti..
Aslında ta baştan beri yapılması gereken, doğru olan da buydu.
Nitekim işin içinden siyasetçinin yalanı çıkartıldı. Devletin resmi çalışması ve açıklaması girdi.
Bu sonuca, birisi çıkıp ta; “Devlet yalan konuşuyor. Öyle değil” diyebilir mi?” Hadi, dedi diyelim. Kim inanır?
TÜİK’in açıkladığı il olmaya aday 25 ilçe arasında Ünye de var.
Ünye, üstelik bu adaylar içinde ilk sıralarda.
Peki, niye ilk sıralarda, burası çok önemli…
TÜİK araştırmasını; nüfus, ekonomik potansiyel, stratejik konum, coğrafi durum, il merkezine uzaklık, ulaşım, tarihi-kültürel birikim, eğitim, vb. kriterler üzerinden yapmış.
Sonuca varılırken de asıl şuna dikkat çekilmiş; kriterleri yeterli olan bu ilçeler, il yapıldığı takdirde milli ekonomiye katkısı ne olur?
TÜİK araştırmasına göre Ünye, il yapıldığı takdirde milli ekonomiye katkı sağlayacak iller arasında 6. sırada yer almış.
Bu da demek oluyor ki; Ünye ili merkezi bütçe imkanlarıyla gelişip büyümek yerine, kendi dinamiklerinden hareketle, mevcut potansiyeli ile gelişip büyüyen, milli ekonomiye katkı yapan bir il olacak...
Eğer bir yer il olacaksa tabi ki devlete yük olmak yerine, devlete güç katmalı. TÜİK, çok doğru noktadan yaklaşmış konuya.
Geçmişe bakalım, 1989’dan sonra 14 ilçe, il yapıldı. Bunlardan kaçı devlete yük oldu, kaçı devlete katkı yaptı? Sonuçta görüldü ki çoğu devlete yük oldu.
Bütün bu sözlerimin sonunda şu soruyu sormak istiyorum:
İl olma ile ilgili kriterleri olsun, il olduktan sonra milli ekonomiye yapacağı katkıları olsun, bu kadar öne çıkan Ünye il olmayacak ta neresi il olacak?
Kalın sağlıcakla…