Lyrica markası altında pazarlanan pregabalin yeni nesil antiepileptik bir ilaçtır. Glutamat, noradrenalin ve P maddesi gibi nörotransmitterlerin salınımını azaltır ve GABA anoloğu yapısındadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde nöropatik ağrılarda ve epilepsili yetişkin hastalarda ek tedavi olarak kullanılmaktadır. Avrupa Birliği üyeleri ülkelerinde ve Türkiye’de nöropatik ağrılar ve epilepsi hastalığının yanında yaygın anksiyete bozukluğunda da ek tedavi olarak 150- 600mg/gün doz olarak kullanım onaylanmıştır.18 yaşının altında ki hastalara reçetelendirilmemektedir. Zamanla yayımlanan olgu sunumları yetişkinlerde ve ergenlerde pregabalinin kötüye kullanım potansiyeli olduğunu ve bağımlılık yaptığını ortaya koymuştur.
Kasıtlı olarak başkalarının ilaçlarını kullanma ve/veya reçetelendiğinden daha yüksek dozajda kullanmak gibi tıbbi kurallarla tutarlı olmayan bir amaç ile ilaç kullanıma kötüye kullanım denir. Son yıllarda Lyrica kötüye kullanım konusunda kanıtlar toplanmaya başlanmıştır. Eudra Vigilance raporlama analizinin sonuçlarına göre %75’i 2012 sonrası olmak üzere 2004-2015 yılları arasında 7639 kötüye kullanım/bağımlılık raporu bildirilmiştir. İngiltere’de genel nüfusa dayalı yapılan bir çalışmada genel popülasyonun Lyrica kötüye kullanım prevelansı %0.5 olarak bildirilmiş, opiad kötüye kullanım popülasyonunda ise Lyrica %3-68 arasında geniş bir alan kaplamaktadır. Ülkemizde Beyhekim Eğitim ve Araştırma Hastanesi AMATEM bölümünde opiad bağımlılığı tedavisi gören 144 hastanın %50,7’side Lyrica kötüye kullanımı olduğu bildirilmiştir. Opiad ve benzodiazepinlerle beraber kullanıldığında Lyrica solunum veya kalp yetmezliğine sebep olup ölümcül sonuçlara yol açabilmektedir.
Tek başına yüksek dozajda kullanımının yanında Lyrica; esrar, alkol, sentetik kannabinoid, opiadlar ve metamfetaminle beraber de kullanımı olmaktadır. Genelde oral yolla kullanımı olan Lyricanın tolerans gelişimiyle beraber etkisinin daha hızlı olması için damar yoluyla, toz haline getirip burundan çekmeyle ve yüksek miktarda toz haline getirilip tuvalet kâğıdı gibi suda çözülebilen maddelerinin içine koyulup Lyrica tek seferde yüksek dozajda yutularak da kullanımı vardır. Bu kullanım yöntemi kullanıcılar arasında ‘’paraşütle atlama veya bohçalama’’ olarak adlandırılmaktadır.
Semptom tedavilerinde kısa süreli reçetelendirilen Lyrica, alımı gerçekleştikten sonra %90’nı kana karışır ve 1 saat içinde kanda maksimum düzeye ulaşır. 6-7 saat içinde ise vücuttan atılımı gerçekleşir. Kötüye kullanım ise günlük en fazla doz olan 600 mg aşımından sonra başlar. Yayımlanan olgu sunumlarında ülkemizde tespit edilen en yüksek dozaj 1600mg olarak bildirilmiştir. Yapılan araştırmalara göre 600 mg den sonra bazı fizyolojik ve psikolojik etkiler ortaya çıkar. Bu etkiler şu şekildedir;
- İyilik hali
- Enerjide artış
- Uyku ihtiyacında azalma
- Kaygı düzeyinde azalma
- Kendine güvende artış
- Konuşmada artış
- Cinsel performans artışı
Uzun süreli kullanım kesildikten sonra ise bazı yoksunluk belirtileri şu şekildedir;
- Karamsarlık
- Enerjisizlik
- İştah azalması
- Titreme
- Terleme
- Mide bulantıları ve kusma
- İshal
- Gerginlik
- Taşikardi
- Ajitasyon
- Baş ağrısı
- Mutizm
- İşitsel halüsinasyonlar
Çalışmalar son yıllarda alkol /madde kullanım bozukluğu/bağımlılığı olanlar arasında Lyrica kötüye kullanım oranlarının arttığını göstermektedir. Alkol/Madde kullanım bozukluğu olan bireylerin genellikle Lyrica kötüye kullanım nedenleri şu şekildedir; Öfori elde etmek, keyif almak, kullanılan maddenin etkisini artırmak, tanı almamış ya da yetersiz tedavi edilmiş eşlik eden ruhsal ve/veya fiziksel hastalıklar için self medikasyon sağlama ve alkol /maddelerin yoksunluğunu hafifletmek. Yapılan araştırmalar Lyricanın da diğer bağımlılık yapıcı maddeler gibi beynin ödül sistemi üzerinde etkisi olduğunu göstermiştir. Kullanım gerçekleştikten sonra Lyrica kişinin geçici bir haz almasına, maddenin etkisi geçtikten sonra aşermesine sonrasında ise Lyricayı aramasına ve kullanıma devam etmesine neden olur. Bu süreç tolerans gelişimiyle beraber kişinin Lyricaya karşı bağımlılık geliştirmesine sebep olur.
Nöropatik ağrılarda, bipolar bozukluğunda, kaygı bozukluklarında, epilepside ve birçok farklı hastalıkta ek tedavi olarak kullanılan Lyrica reçetelendirilirken hastaların alkol-madde kullanım öyküsünün alınması kötüye kullanımın ve bağımlılığın önüne geçebilmektedir. Lyrica bağımlılığı/ kötüye kullanımında tıbbı tedavi oldukça önemlidir. Yatarak ve/veya ayaktan sıkı takiple doz azaltarak ve yoksunluk semptomlarını tedavi edilerek tıbbi tedavi sağlanabilir. Tıbbı tedavini yanında psikoterapi tedavinin başarıya ulaşmasına önemli katkı sağlamaktadır. Bağımlılık hakkında psiko eğitim, riskli durumlar, duygular, düşünce tuzakları psikoterapide çalışılan başlıca alanlardır.
Hüseyin SAKA
Klinik Psikolog
Ünye Neva Psikoloji
