Kim ne derse desin, Cumhuriyet’in bu ilk yıllarında büyük işler başarıldı.
Türk halkının ancak Cumhuriyet ile modernleşebileceğini düşünen Türkiye Cumhuriyetinin kurucusu M.Kemal Atatürk’ün 30 Ağustos 1925’te Kastamonu’da yaptığı konuşmada şu sözleriyle ifade etmektedir: “Yaptığımız ve yapmakta olduğumuz devrimlerin amacı, Türkiye Cumhuriyeti halkını tamamıyla çağdaş ve bütün anlam ve biçimiyle uygar bir toplum haline getirmektir. Devrimlerimizin asıl ilkesi budur” derken, Cumhuriyet rejiminin amacının medeni bir Türk toplumu tesis etmek olduğuna vurgu yapmaktadır. Toplumun yeniden tesisi aşamasında Cumhuriyet dönemindeki modernleşme faaliyetlerine bakıldığı zaman sosyal, siyasal ve ekonomik değerlerde kısa sürede gerçekleştirilen yenilikleri görebiliriz.
Cumhuriyet ile birlikte;
Gemlik Suni İpek Fabrikası, Isparta Gülyağı Fabrikası, İzmit Kibrit Asidi Fabrikası, Zonguldak Seramik Fabrikası, Paşabahçe Şişe ve Cam, Çimento Fabrikası, Karabük Demir Çelik, İzmit Kâğıt ve Selüloz, Keçiborlu Kükürt, Bakırköy Pamuklu Dokuma, Kayseri Pamuklu Dokuma, Nazilli Pamuklu Dokuma…
29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilan edildi. Cumhuriyet döneminde Atatürk önderliğinde, kömür, çimento, şeker, pamuk, elektrik, uçak, ipek ve deri fabrikaları kuruldu. Sözcü'de yer alan habere göre, cumhuriyet kurulduğunda sanayi kuruluşlarının sayısı 386'ydı. bu rakam 10 yılda 1087'ye çıktı.
1923 - Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu kuruldu.
1924 - İlköğretim zorunlu hale getirildi. Gölcük'te ilk tersane ünitesi kuruldu. Devlet Demiryolları kuruldu. İstanbul - Ankara arasında ilk yolcu uçağı seferi yapıldı.
1925 - Türk Hava Kurumu (Türk Tayyare Cemiyeti) kuruldu. İstanbul'da Liman İşleri inhisarı kuruldu.
Osmanlı'da köylülerden alınan Aşar Vergisi kaldırıldı.
Yine 1925 - Eskişehir Cer Atölyelerinde demiryolu malzemesi üretecek birimler hizmete girdi. Adana Mensucat Fabrikası üretime başladı.
Türkiye'nin ilk betonarme köprüsü Menderes Nehri üzerine yapıldı.
Tayyare Cemiyeti'nin katkılarıyla Ankara'da Türk yapımı ilk planör uçuruldu.
1926 - Eskişehir Uçak Bakım İşletmesi açıldı. İlk şeker fabrikası Alpullu Şeker Fabrikası işletmeye açıldı. İstanbul'da inşaat demiri üreten ilk haddehane açıldı. Kayseri Uçak ve Motor Fabrikası açıldı. (1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümetince kapatılana kadar bu fabrikada toplam 112 savaş uçağı üretildi.)
1926 - Bakırköy Çimento Fabrikası kuruldu. Uşak Şeker Fabrikası işletmeye açıldı.
1927 - Bünyan Dokuma Fabrikası hizmete girdi. Ankara - Kayseri demiryolu açıldı. Samsun - Havza - Amasya demiryolları açıldı. Bursa Dokumacılık Fabrikası açıldı.
1928 - Anadolu Demiryolu Şirketi yabancılardan satın alındı. Haydarpaşa-Eskişehir-Konya ve Yenice-Mersin Demiryolları yabancılardan satın alındı. Ankara Çimento Fabrikası açıldı.
Türk Halkına okuma-yazma öğretmek için Millet Mektepleri açıldı. 1936'ya kadar 16-45 yaş arası yaklaşık 3 milyon kişiye temel eğitim verildi.)
İstanbul Bomonti'de Türk Mensucat Fabrikası hizmete girdi. Amasya - Zile demiryolu açıldı. Malatya Elektrik Santralı açıldı. Kütahya - Tavşanlı demiryolu açıldı. İstanbul'da Üsküdar, Bağlarbaşı ve Kısıklı'da tramvay hatları açıldı. Gaziantep'te Mensucat Fabrikası işletmeye açıldı.
1929 - Mersin- Adana demiryolu yabancılardan satın alındı. Ayancık Kereste Fabrikası açıldı. Trabzon Vizera Hidroelektrik Santralı hizmete girdi. İstanbul'da Fatih-Edirnekapı tramvay hattı hizmete girdi.
Anadolu-Bağdat, Mersin- Tarsus Demiryolları yabancılardan satın alındı. Haydarpaşa Limanı yabancılardan satın alındı. Kütahya- Emirler, Fevzipaşa-Gölbaşı demiryolları açıldı.
1929 - Deniz Ticaret Kanunu kabul edildi. Paşabahçe Rakı ve İspirto Fabrikası hizmete girdi.
1930 - Ankara - Sivas Demiryolu Hattı ulaşıma açıldı. Mecidiyeköy Likör ve Kanyak Fabrikası açıldı. Kayseri - Şarkışla demiryolu açıldı.
1931 - Bursa- Mudanya demiryolu yabancılardan satın alındı. Gölbaşı - Malatya demiryolu açıldı.
1931 - 10 ilde Bölge Sanat Okulları açıldı.
1932 - Samsun- Sivas demiryolu açıldı. Diyarbakır Tekel Rakı Fabrikası işletmeye açıldı. İzmir Rıhtım İşletmesi yabancılardan satın alındı. Kütahya - Balıkesir demiryolu açıldı. Ulukışla - Niğde demiryolu açıldı. Halkevleri açıldı. (1951'de Demokrat Parti-Adnan Menderes hükümetince kapatıldıklarında 478 Halkevi, 4322 Halk Odası vardı.)
1933 - Eskişehir Şeker Fabrikası açıldı. Adana-Fevzipaşa demiryolu açıldı. Ulukışla - Kayseri demiryolu açıldı. Havayolları Devlet İşletmesi kuruldu. Samsun- Çarşamba demiryolu hattı yabancılardan satın alındı.
1934 - Bandırma- Menemen- Manisa demiryolu yabancılardan satın alındı. İzmir -Kasaba demiryolu yabancılardan alınarak devletleştirildi. Keçiborlu Kükürt Fabrikası üretime başladı. Turhal Şeker Fabrikası açıldı. Isparta Gülyağı Fabrikası üretime başladı. Kayseri Uçak ve Motor Fabrikasında yapılan ilk uçağın deneme uçuşu yapıldı. Basmane (İzmir) - Afyon demiryolu yabancılardan satın alındı. Sümerbank Bakırköy Bez Fabrikasının açılışı yapıldı. İlk Süttozu Fabrikası Bursa'da açıldı. Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı. Demiryolu Elazığ'a ulaştı.
1935 - Aydın Demiryolları yabancılardan satın alındı. İstanbul Rıhtım Şirketi yabancılardan satın alındı. Ankara'da troleybüs hattı işletmeye açıldı. Fevzipaşa - Ergani - Diyarbakır demiryolları açıldı. Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası üretime başladı. Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı. Afyon - Isparta demiryolu açıldı. Sümerbank Kayseri Dokuma Fabrikası'nın açılışı yapıldı. Ankara Mamak'ta Gaz Maskesi Fabrikası açıldı.
1936 - Ankara Çubuk Barajı açıldı. Edirne-Sirkeci Şark Demiryolları yabancılardan satın alındı. Sümerbank Malatya İplik ve Bez Fabrikası kuruldu. İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası hizmete girdi. Elazığ Şark Kromları İşletmesi kuruldu. İzmir Havagazı Şirketi yabancılardan satın alındı. İstanbul Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı. SEKA'nın İzmit'teki fabrikasında ilk kağıt üretildi.
1937 - Sümerbank Konya Ereğlisi Dokuma Fabrikası üretime başladı. Kozlu Kömür İşletmeleri yabancılardan satın alındı. Çatalağzı - Zonguldak demiryolu açıldı. Ankara'da ilk Bira Fabrikası kuruldu. Toprakkale - İskenderun demiryolu yabancılardan satın alındı. Ankara'da Motorlu Tayyarecilik Okulu açıldı. Urfa'da Ceylanpınar Devlet Üretme Çiftliği açıldı. Sümerbank Nazilli Basma Fabrikası açıldı. İstanbul ve Trakya Demiryolları yabancılardan satın alındı. Diyarbakır - Cizre Demiryolu açıldı. Yozgat Termo-Elektrik Santralı hizmete verildi Gemlik Suni İpek Fabrikası açıldı.
1938 - İzmir Telefon Şirketi yabancılardan satın alındı. Divriği Demir Madenleri üretime başladı. Bursa Merinos Fabrikası faaliyete geçti. Murgul Bakır İşletmeleri satın alındı. Eskişehir İspirto Fabrikası açıldı. İstanbul Elektrik Şirketi yabancılardan satın alındı. Sivas - Erzincan demiryolu açıldı. Giresun'da Fiskobirlik kuruldu. Ergani Bakır İşletmesi hizmete girdi.
1939 - Karabük Demir Çelik Kok Fabrikası üretime başladı. Bursa ve Mersin elektrik tesisleri devletleştirildi. Adana Elektrik Şirketi devletleştirildi. Sivas Demiryolu Makinaları Fabrikası kuruldu. Aydın'da 4000 köylüye toprak dağıtıldı. Karabük Demir Çelik Fabrikası Yüksek Fırınları hizmete girdi. Ankara Havagazı Şirketi devletleştirildi. Karabük Demir Çelik Boru Fabrikaları hizmete girdi. Sivas - Erzurum demiryolu açıldı. (Cumhuriyetin ilk 15 yılında yapılan demiryolu 3.000 km.ye ulaştı.) Tekirdağ Şarap Fabrikası hizmete açıldı
1940 - Kozabirlik kuruldu. Türk Petrol Şirketi kuruldu. Köy Enstitüleri kuruldu. (Toplam sayısı 21'i bulan köy enstitüleri 1954 yılında Adnan Menderes Hükümeti tarafından tamamen kapatıldı.) Ereğli Kömür İşletmesi kuruldu. Garp Linyitleri İşletmesi kuruldu.
1941 - Gebere Barajı açıldı. Türk Hava Kurumu Ankara'da uçak fabrikası kurdu.
1942 - Ankara Etimesgut'ta üretilen ilk Türk uçağı deneme uçuşları yaptı. Dalaman ve Hatay Devlet Üretme Çiftlikleri kuruldu. Bursa, Denizli, Mersin, Çorum ve Urfa'da Kız Sanat Enstitüleri açıldı. İlk büyük Türk ilaç fabrikası Eczacıbaşı İlaç Fabrikası Levent'te açıldı.
1943 - Zonguldak - Kozlu demiryolu açıldı. Diyarbakır - Batman Demiryolu açıldı. Seyhan Regülatörü açıldı. Sivas Çimento Fabrikası açıldı.
1944 - İzmit Klor Alkali Fabrikası hizmete girdi. İzmit Selüloz Fabrikaları işletmeye alındı. Türk Hava Kurumu'nun Ankara'daki uçak fabrikasında 140 eğitim uçağı, ambulans uçakları ve çok sayıda planör üretildi. (Ankara, Kayseri ve Eskişehir'deki Uçak ve Uçak Motoru Fabrikalarının tamamı 1950'li yıllarda Adnan Menderes hükümeti tarafından kapatılmıştır.) İzmit'te Gazete ve Sigara Kâğıdı Fabrikası açıldı. Yeşilköy'de yerli sermaye ile üretilen ilk Türk özel yolcu uçağının denemesi yapıldı. Mersin Limanı hizmete açıldı. Gaziantep Havaalanı açıldı. Fevzipaşa - Malatya, Diyarbakır - Kurtalan demiryolu hizmete girdi. Sakarya'da Ziraat Alet ve Makinaları Fabrikası üretime başladı
1945 - İskenderun Limanı hizmete girdi. Türkiye ilk defa yerli ampul üretimine başladı. Balıkesir, Van, Rize, Erzurum, Erzincan ve Çankırı'da lise ve enstitüler açıldı. Çiftçiyi ve Köylüyü Topraklandırma Kanunu kabul edildi.
1946 - Elazığ Tekel Şarap Fabrikası açıldı.
1947 - İşçi ve İşveren Sendikaları Kanunu kabul edildi. Palu - Genç demiryolu açıldı. Rize Çay Fabrikası hizmete girdi. Eskişehir Demiryolu Takım Fabrikası hizmete girdi. Köprüağzı - Maraş demiryolu açıldı. (Açılan son demiryolu hattı oldu, 1950 DP-Adnan Menderes hükümetinden itibaren demiryolu yapımları durduruldu.) Çatalağzı Termik Santralı hizmete girdi. Ankara Etimesgut'ta kurulan Uçak Motor Fabrikası hizmete girdi.
1949 - Porsuk Barajı açıldı. İstanbul'da Kartal- Yalova araba vapuru hattı açıldı. Sümerbank Ateş Tuğla Fabrikası Filyos'ta açıldı. Murgul Bakır İşletmeleri üretime başladı.
Kim ne derse desin, Cumhuriyet’in bu ilk yıllarında büyük işler başarıldı. Cumhuriyet bir mucizedir…
