Ünye Orta Çarşı’da yer alan Orta Yeni Cami, sadece bir ibadet mekânı değil şehrin merkezi yapılanmasında etkin rol oynayan faktörlerden biridir. Bu caminin avlusu Ünyelilerin buluşma noktasıdır.
Şehrin orta yerinde ve Büyük Cami ile Saray Camii arasında olduğu veçhilesiyle “Orta Cami” diye anılırken, 39 Depremi sırasında ağır hasar aldığından dolayı yeniden imar edildiği gerekçesiyle “Yeni” eklemesi yapılmıştır.
Yakın geçmişinde Cami avlusu çeşitli etkinliklere sahne oldu.
“Ünye’nin Dünkü Çocukları” adıyla bilinen bir grup Ünyeli tarafından kullanılan bu mekân, özel günlerde etkinlikler düzenlenen, geçmişte kalan çocuk oyunlarına yeniden hayat verilen ve milli bayramlara destek olunan bir yer haline geldi.
Caminin duvarına iliştirilen bir uyarı[1]nedeniyle ele aldığımız konuyu, biraz da avluya renk katan Ünyeliler cephesinden anlatalım…
Ünye’nin Dünkü Çocukları
Adını tüm Türkiye 10 Kasım 2015’te Dolmabahçe ziyaretiyle duydu. Bir önceki yıl 23 Nisan’da kara okul önlüklerini giyerek Anıtkabir’e Ata’yı ziyarete gitmişlerdi.
Ünye’nin, tarihi bir geçmişi olan sokağı Orta Çarşı’da, Orta Cami avlusunda oluşmuş, gelişmiş ve 2012 yılında kurumsallaşarak Ünye’nin Dünkü Çocukları Derneği’ni kurmuşlardı.
Yaşları 40’ın üzerinde, her meslek ve siyasi eğilimden onlarca Ünyelinin bir araya gelerek oluşturduğu grubun ilk oluşumu “Orta Çarşı Çocukları” idi.
Dernekleşince Ünye’nin Dünkü Çocukları adını aldılar.
Dernek başkanı Ünye Şoförler Odası yöneticisi Bekir Şimşek’ti.
Amaçlarını şöyle ifade ediyorlardı:
“Amacımız, geleceği yönetecek neslimize, öğrendiğimiz, gördüğümüz ve anlamlaştırdığımız kültürün, bir parçasını anlatmak ve onlar ile paylaşmaktır. Bizler bunu anlatmanın yolunu, sosyal kişilik statümüzün oluştuğu sokak oyunlarını, kara tahtanın önünde o kara önlük beyaz yakalıklarımızla aydınlanmayı, bando trampet takımında özel olmayı, halk oyunlarında birlik ve beraberliği, sportif elit takımında sağlıklı ve dengeli olmayı, geçmişten gelen bazı kıyafetlerimiz ile tarihimizi vs. etkinliklerimizde işleyerek göstermeye çalıştık.”
Bu vesileyle Orta Çarşı, Orta Cami avlusunda yapılan etkinliklerde oynanan ilk oyun olması sebebi ile tentürük (topaç) logo olarak seçildi.
2008 yılı 23 Nisan etkinlikleri tören geçişinde, tek başına kara önlük ve beyaz yakalık takan ağabeyimiz Bilgin Hasdemir’in davranışı dernek kostümü, Orta Cami avlusu da açık hava lokali olarak kabul edilir.
Dernek üye sayısı yüzün üzerindedir.
Katılımcılar, sosyal paylaşım sitesi Facebook sayfasında 12 binin üzerindedir.
Katılımcıların üçte ikisi 11 ila 17 yaş aralığındadır.
Üyelerin siyasi görüşü siyasi yelpazenin tamamını kapsamaktadır. Parti ilçe başkanları, milletvekili adayları, bürokratlar, esnaf ve sosyal sınıfın tüm bireyleri bu çatı altında buluşmaktadır.
Ortak payda çocukları geleceğe donanımlı göndermektir.
İşte bu şekilde belirtiyor amaçlarını Ünye’nin Dünkü Çocukları…
Dernek Tüzüğü 2.maddesi kuruluş amaçlarını özetlemektedir:
“Yöresel değerleri korumak, unutulmuş sokak oyunları tekrar gün yüzüne çıkarmak, tanıtımını yapmak ve geleceğe taşıma amacı ile kurulmuştur.”
Kimler Geldi Kimler Geçti
Orta Çarşı faaliyetlerinde, çocukluğunu ve gençliğini Ünye’de yaşamış çok sayıda insan aktif olarak görev aldı. Kimi folklor ekibinde halk oyunlarındaydı, kimi Elit Grubu’nda sportif faaliyette, kimi trampet takımında, kimi yerel çocuk oyunlarında.
Alparslan Öz, Ahmet Erkan Birben, Şakir Turhan Kalaycı, Ayhan Köseoğlu, Sevdiye Öztürk Kayır, Özer Kayır… Bu isimleri her daim faaliyetlerin merkezinde gördük.
Sokağa çıkmanın sakıncalı olduğu Pandemi döneminde bile bu arkadaşlar Orta Çarşı faaliyetlerini kesintiye uğratmadı.
Amatör çabayla da olsa, büyük işler başardılar Orta Çarşı’da…
Kurdukları halk oyunu ekibiyle milli bayramları hareketlendirdiler. Katıldıkları yarışmalarda derece aldılar, birçok kez birincilik kazandılar.
45 yıl sonra yeniden kasa-minder ekibi kuruldu, 19 Mayıs 2012’de Elit Grubu olarak 19 Mayıs Bayramı’na iştirak ettik. Başta efsane Beden Eğitimi öğretmenimiz Ali Kayadelen vardı.
Tentürük çevirme, pıtık, çember, İstanbul taklası, uzuneşek, çuval ve yumurta yarışı, yoğurt yeme yarışı, halat yarışı, vb…
Hulusi Sağlam’la, İbrahim Gürkan’la (Baba Yavaş) Ünye’nin geçmişine yolculuk yaptık. Çarşı sakinlerinden A. Kadir Dokgöz ile Ünye Festivali’ne uzandık.
Bu faaliyetler içinde aktif olarak görev yapan arkadaşlarımızdan birçoğunu maalesef kaybettik. En son kaybımız 30 Ekim 2023’de sevgili Özer Kayır’la yaşandı.[2]
Her ölüm erken ölümdür diyordu şair Cemal Süreya… Bu gerçekten erken bir ayrılış oldu bizim için. Yıllar önce annesiyle karşılaşmıştım Özer’in, henüz ağabeyi Ayhan Kayır hayattaydı. Kim olduğunu anlatmak için “Oğlum Ayhan’ın arkadaşısındır belki” demişti... “Ayhan’ı tanırım” demiştim, “ama asıl ağabeyi Ziya sınıf arkadaşımdır.” Özer en küçükleriydi.
İsmail Torunoğlu ilkokuldan bu yana samimi olduğum arkadaşımdı. Dostluğumuz baki kaldı, hiçbir dönem eksilmedi. 2022 yılının ilk günlerinde (3 Ocak) aramızdan ayrıldı. Geride dopdolu bir hayat, eskimeyen anılar ve dostça bir gülümseme bıraktı. Eşi Firdevs hanımla Orta Çarşı etkinliklerinin önde gelen isimlerindendi.
Grubun katılımcılarından Yaşar Karaduman’ı, İrfan Işık hocamızı, Mahmut Ufuk Mistepe’yi kaybettik. Orta Çarşı etkinliklerinin olmazsa olmazı Kamil Halıcı’nın aramızdan sessizce ayrılışına tanık olduk. Özer’le aynı gün, bir başka şehirde Burhan Köseoğlu hayata veda etti. Elit Grubu’ndan arkadaşımız Abdul Kâfi Keskin, Orta Çarşı kortejine oğlu Fatih’le katılan Oğuz Güven artık aramızda değil. Grubun oluşmasında ilk teması sağlayanlardan Racih Tokaç’ı yitireli dokuz yıl oldu. Ünye Grubu fikrinin mimarı Murat Yılmaz aramızdan 17 yıl önce ayrıldı.
Bu oluşumda emeği bulunan ama adını anmayı unuttuklarımdan özür diliyorum. Aramızda olmayanların hepsine rahmet diliyorum… Orta Çarşı mazisinde daima yaşayacaklarını umuyorum.
Dünden Bugüne Orta Çarşı
Orta Çarşı’da cami avlusu kenarına kurulan sahnede Yaşar Abi şiir okuyor; eski aşklarını anlatıyor şiirinde, Ferhan Şensoy’dan bahsediyor. Ferhan da sahne almıyor artık, O da veda etti hayata… Sinemacı Ömer Abi eski arabasını yaptırıp film afişleriyle donatmış, katılıyor etkinliğe. Milli Piyangocu İrfan bağırıyor titrek sesiyle: “Milli Piyango!”
Cami avlusu deyip geçme, bir tarih gizli bu mekânda, Ünye tarihi.
[1] Geçtiğimiz hafta ele aldığımız konuya malzeme olan uyarı şöyleydi: “Camiler Allah’ın evleridir. Cami avlusu ibadet edilen caminin içi hükmündedir. Cami avlusunda cami adabına uygun olmayan söz ve davranışlardan kaçınılması, sigara içilmemesi rica olunur.”
[2] İki bölümlük makalenin yazılma sebebidir sevgili Özer Kayır, tabi bir de hoca efendinin duvara iliştirdiği uyarı yazısı… Rahmetle kal sevgili Özer, yattığın yer incitmesin.
